Mexico maakt zeewater zoet, milieu betaalt de prijs

Mexico wil op grote schaal zeewater ontzilten om watertekorten op te lossen. Maar de kostprijs is hoog: de installaties zijn erg duur en het milieu raakt vervuild met afvalwater.

De ontziltingsfabrieken maken nieuwe waterbronnen bruikbaar voor menselijke consumptie, zegt Gabriela Muñoz, onderzoeker El Colegio de La Frontera Norte, een onderzoeksuniversiteit.Maar de installaties hebben ook grote nadelen, zegt ze, zoals een hoog energieverbruik op basis van fossiele brandstoffen, hoge kosten en pekelafval.

Eén van de ontziltingsinstallaties die in 2014 een vergunning kreeg van de Nationale Watercommissie, in de noordelijke staat Baja California, kostte 35 miljoen dollar. De fabriek kan 150 liter per seconde verwerken. Een andere faciliteit met dezelfde capaciteit, die in oktober vorig jaar een vergunning kreeg in de naburige deelstaat Baja California Sur, vraagt om een investering van meer dan 55 miljoen dollar.

In Mexico zijn er geen regels voor afvalverwerking, zegt Muñoz. ‘Meestal wordt pekel op het strand gedumpt. We moeten voorzichtig zijn met dit afval, omdat het schadelijk kan zijn voor ecosystemen. Er is ook geen capaciteit om al het overige afvalwater te behandelen.’

Honderden installaties

Tussen 2012 en 2020 gaven de milieuautoriteiten toestemming voor minstens 120 ontziltingsfaciliteiten. Zes aanvragen werden afgewezen en nog eens vijf aanvragen lopen momenteel nog, blijkt uit openbare data.

De meeste nieuwe projecten zijn gepland in drie staten met acute watertekorten: de noordwestelijke staten Baja California en Baja California Sur, en de zuidoostelijke staat Quintana Roo.

In Mexico, waar meer dan vierhonderd van dit soort faciliteiten in werking zijn, is nauwelijks onderzoek gedaan naar de ecologische gevolgen. Na speurwerk is er slechts één studie te vinden, ‘Ontzilting van water’, gepubliceerd in 2000 door het Mexicaanse Waterinstituut.

Voor elke ontzilte liter water wordt een kilo pekel geproduceerd

Een basistechniek voor ontzilting is thermische destillatie, waarbij zeewater verhit wordt totdat het verdampt. De waterdamp condenseert en wordt zoetwater, en wat overblijft is pekel: vloeibaar afval met een hoge zoutconcentratie.

Een andere methode is osmose, waarbij water gefilterd wordt en daarna onder hoge druk door dunne membranen wordt gepompt. Daarbij wordt alleen de vloeistof doorgelaten en blijft het zout achter.

Wereldwijd

Een studie in 2019 door het Instituut voor Water, Milieu en Gezondheid van de Universiteit van de Verenigde Naties waarschuwde al voor de groei van pekelafval en de gevolgen daarvan voor het milieu. Volgens de studie werd in 2019 alleen al wereldwijd 142 miljoen kubieke meter pekel geproduceerd.

In de hele wereld zijn er 18.214 ontziltingsfabrieken, met een geïnstalleerde capaciteit van 89 miljoen kubieke meter per dag. Hiermee wordt water ontzilt voor meer dan 300 miljoen mensen, blijkt uit recente data van de International Desalination Association. Voor elke ontzilte liter water wordt een kilo pekel geproduceerd.

Er is een trend gaande om deze ontziltingstechnologie in te zetten in gebieden die kampen met waterschaarste of waterstress.

Water in Mexico

Mexico, de op één na grootste economie van Latijns-Amerika, heeft een oppervlakte van 1,96 miljoen vierkante kilometer. Daarvan bestaat 67 procent uit droge of semi-aride grond. Volgens Conagua varieert de beschikbaarheid van water sterk in het land dat 129 miljoen inwoners telt. In het noorden is het schaars en in het zuiden is het rijkelijk aanwezig.

Van elke 100 liter regen komt 72 liter weer in de atmosfeer terecht via verdamping, 22 liter stroomt in rivieren en beekjes en 6 liter verdwijnt in de ondergrondse waterlagen. Maar van de 653 ondergrondse reserves is er bij 108 sprake van overexploitatie, 32 bevinden zich in een zoute bodem of hebben brak water en 18 kampen er met zeewaterinfiltratie als gevolg van de stijgende zeespiegel.

Hoewel er in 2017 in Mexico weinig waterstress was, is het risico wel hoog, volgens cijfers van de Aqueduct Alliance, die regeringen, bedrijven en stichtingen verenigt. Mexico is wat dit betreft zelfs het op één na meest problematische land in de Amerika’s, na Chili. Waterstress kan vanaf 2040 problematisch worden, in de regio van het midden tot en met het noorden van het land.

Hoog waterverbruik

In de afgelopen vijf maanden verergerde de droogte in Mexico – tot de op twee na droogste periode in een eeuw tijd. Op basis van data van de Nationale Meteorologische Dienst kan geconcludeerd worden dat de klimaatverandering hiervan de oorzaak is.

‘Meestal wordt pekel op het strand gedumpt’

Mexicanen gebruiken veel water, wat blijkt uit hun watervoetafdruk. Per hoofd van de bevolking wordt 1.978 kubieke meter gebruikt, vergeleken met een wereldwijd gemiddelde van 1.385 kubieke meter.

Een gevolg daarvan is dat de nationale en regionale autoriteiten hun zinnen hebben gezet op zeewater, aangezien Mexico in het westen grenst aan de Pacifische Oceaan en in het oosten aan de Atlantische Oceaan. Er zijn honderdvijftig gemeenten met een kustlijn, op een totaal van 2.466 gemeenten.

Slechte irrigatie en lekkages

De Mexicaanse federale regering tekende afgelopen november een investeringsovereenkomst voor vier ontziltingsfabrieken in Baja California, Baja California Sur en Sonora. Het gaat om een investering van 643 dollar en een capaciteit van 650 liter per seconde.

Maar voordat naar ontzilting gegrepen wordt, zegt Muñoz, moet eerst iets gedaan worden aan slechte irrigatiepraktijken, lekkages en verouderde infrastructuur. ‘Laten we allereerst kijken naar maatregelen zoals waterbesparing, investeringen in groene infrastructuur, opvang van regenwater en hergebruik van gezuiverd water. We moeten ook de kosten van de bouw van ontziltingsfabrieken afwegen tegen alternatieven,’ zegt ze.

Héctor Aviña, expert aan het Technisch Onderzoeksinstituut van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, ontwierp een prototype van een geothermische ontziltingsinstallatie. In 2014 ontwierp hij ook een omgekeerd osmosemodel, uitgerust met zonnepanelen en batterijen.

‘Mexico krijgt waterproblemen, dat is een gegeven waar we mee moeten leven. Als we die problemen goed bestuderen en er op de juiste manier mee omgaan, is ontzilting een goed alternatief,’ zegt hij.