Uitvaarten worden steeds persoonlijker en dat smaakt ook door in de traditionele maaltijd. Van koffietafel met broodjesmand naar Pinterest-perfect meergangenmenu: dit is rouwkost 2.0.
Mensen krijgen vandaag nood aan een ander soort afscheid dan het vaste stramien dat een doorsnee begrafenisondernemer te bieden heeft. Net als maaltijdboxen, reclame en het lijstje films dat je volgens Netflix nog moet zien, willen we ook uitvaarten die toegespitst zijn op onze persoonlijke noden. Niet alleen de ceremonie zelf wordt zo beter afgestemd op de overledene en zijn dierbaren, ook de traditionele maaltijd achteraf wordt meer en meer gezien als manier om de overledene te eren. En omdat nu eenmaal weinig doden geflatteerd zouden zijn met de idee dat ze worden herdacht met slappe koffie en platte broodjes, wordt er vandaag veel meer uit de kast gehaald dan vroeger. Exit koffietafel?
Een rouwdienst en een maaltijd gaan al sinds jaar en dag hand in hand, en dat geldt niet alleen voor ons land. Overal ter wereld wordt er wel iets gegeten wanneer mensen afscheid moeten nemen van iemand die ze liefhadden. Dat is niet abnormaal, zegt consumptiesocioloog en senior onderzoeker aan Wageningen Universiteit Hans Dagevos. ‘Samen eten is een betekenisvol ritueel dat in verschillende religies terugkomt. Het is ook helemaal niet gek dat we het doen op een begrafenis, want eten is een daad van levenden om zichzelf in stand te houden. Daarbij is het een geschenk waarmee je kan laten zien wat de ander voor jou betekent en waarmee je ook iets over jezelf kan vertellen.’
‘Vroeger moest een begrafenis ingetogen zijn en liefst een beetje zwaar, maar vandaag is er ook plaats voor andere emoties dan enkel verdriet. Daarom kan het best om bijvoorbeeld champagne te drinken op zo’n moment’
De geserveerde maaltijd op rouwdiensten dient dus veel meer doelen dan enkel de honger tegengaan. (Meer zelfs: op rouwdiensten wordt gegeten, ondanks het feit dat dat vaak het laatste is waar een rouwende zin in heeft.) Dagevos zei al dat je met eten iets over jezelf kan vertellen en dat bedoelt hij op verschillende manieren. Zo geldt een uitvaart ten eerste, net als bij bruiloften, als statussymbool. ‘Met eten kan je laten zien hoe warm je erin zit, of hoeveel waarde je hechtte aan de overleden persoon. Daarnaast vertel je via wat je aanbiedt iets over je persoonlijkheid, of over die van de overledene.’
Pistolets met préparé en krabsla
Dat laatste is de kar waarop steeds meer cateraars springen. Zo ook Kimberley Geldof, die zich met haar Table Stories sinds kort ook op vormgeving, styling en catering van uitvaarten richt. ‘Er is niets mis met grote thermossen koffie en pistolets,’ aldus Geldof, ‘maar niet iedereen past binnen zo’n vaste mal. Iedereen heeft zijn eigen verhaal, zeker wat eten betreft. Waarom serveren we tijdens een afscheid niks op maat van de persoon die gestorven is en zijn dierbaren? Dan mag je gerust wat verder kijken dan pistolets met preparé en krabsla.’
En verder kijken doet ze, want Table Stories serveert simpelweg lekker eten in een mooie setting, ver weg van alle clichés over koffietafels. Dat krijgt vaak de vorm van een ‘sharing dinner’, waarbij de schalen en kommen gewoon op de mooi aangeklede tafel komen. ‘Dat creëert verbondenheid’, licht Geldof toe. ‘Gedeeld verdriet is draaglijker. Bovendien krijgt ook het lievelingsgerecht van de overledene zo een mooie plek. We maken er telkens iets persoonlijk van.’
Daarin ziet Dagevos heel wat heil: ‘Vroeger moest een begrafenis ingetogen zijn en liefst een beetje zwaar, maar vandaag is er ook plaats voor andere emoties dan enkel verdriet. Daarom kan het best om bijvoorbeeld champagne te drinken op zo’n moment, als dat iets is dat de overledene typeerde.’ Dat voorbeeld is niet uit de lucht gegrepen, want in Nederland rijdt er wel degelijk een champagnebus rond die op zijn website niet enkel trouwende stelletjes aanspreekt, maar ook mensen die een verlies te verwerken hebben.
Ode aan het leven
Klinkt dat jou wat al te feestelijk in de oren? Dan heb je helemaal gelijk, en voel je ook aan dat er iets aan het gebeuren is in de manier waarop we afscheid nemen van onze geliefden. Uitvaarten worden steeds meer een kans om het leven van de overledene te herdenken, in plaats van een moment om stil te staan bij het verlies. Een Nederlandse collega beschreef al wat Dagevos bevestigt: ‘Er zijn heel wat mensen die vinden dat hun geliefden tijdens hun uitvaart nog een laatste feestje verdienen. En een feest vieren, dat doe je niet met een karig maal.’
‘Ik kan geen verdriet wegnemen, maar een goed verzorgde maaltijd kan de pijn wel verzachten’
Je las het al: het zijn vooral Nederlanders die er zo over denken. Een online zoekopdracht op de termen ‘persoonlijke catering uitvaart’ levert dan ook vooral sites op over onze landgrenzen heen. Geldof merkt die geremdheid in eigen land ook op. ‘Er is veel interesse in ons verhaal, maar mensen blijven toch terughoudend om echt naar ons toe te stappen. Ik denk dat dat deels komt doordat ze denken dat ze tijd en moeite zullen moeten steken in de dienst, terwijl je hoofd daar op dat moment niet naar staat. Daarbij weten ook nog niet veel mensen dat er andere opties zijn dan de standaard koffietafel, en zijn de dagen voor een begrafenis – waarin je vaak op korte tijd al heel wat moet regelen – niet het juiste moment om op zoek te gaan naar iets ‘nieuw’.’
Een andere verklaring voor het gemengde onthaal van haar cateringaanbod (enthousiaste reacties, maar weinig concrete opdrachten), zien ze bij Table Stories in de aard van het beestje. ‘Belgen zijn volgens mij wat geremder dan Nederlanders, en houden vaker rekening met wat ‘de mensen’ ervan zouden denken als ze het eens anders zouden aanpakken.’
Pijn verzachten
Een persoonlijker afscheid met lekker eten in een gezellige context klinkt dan wel aangenaam, maar helpt het ook om het verdriet te verwerken? Geldof gelooft van wel: ‘Samen rond een tafel zitten en eten kan echt wel troost bieden. Op zo’n moment is het belangrijk om je verbonden te voelen en dat is iets waarbij ik kan helpen. Ik kan geen verdriet wegnemen, maar een goed verzorgde maaltijd kan de pijn wel verzachten.’
Dagevos erkent de heilzame effecten van een maaltijd delen, maar haalt ook aan dat er een bredere context is voor de lekkerdere maaltijden op uitvaarten. ‘Eten is sowieso overal prominenter aanwezig. Vroeger had je een probleem als je met honger in bijvoorbeeld een station stond, vandaag kan je er vaak heel wat te eten kopen. Een ervaring als naar een pretpark gaan, wordt niet meer beoordeeld aan wat je er primair kwam doen, maar aan het eten en drinken, en hoe gezellig het er is. Die algemene tendens is ook doorgedrongen tot in de crematoria en begraafplaatsen. Neem die trend en de wetenschap dat de uitvaartsector ook maar een groep bedrijven is die continu op zoek zijn naar nieuwe manieren om hun service te vergroten en geld te verdienen, en je begrijpt de stuwende kracht achter het beter eten op uitvaarten.’
We durven te betwijfelen of iemand die een persoonlijk werkende cateraar inhuurt, daar lang bij stilstaat. De klanten van Table Stories zijn alleszins blij dat het repertoire om een geliefde te gedenken rijker wordt wanneer ze met hun fysiek aandenken aan de plechtigheid in de hand terug huiswaarts keren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
