De toekomst van ons voedsel: ‘We moeten de expertise van boeren erkennen’

Een wereld zonder honger is alleen mogelijk als consumenten hun eetpatroon aanpassen en boeren anders produceren, zegt Danielle Nierenberg, voedselexpert en medeoprichter van de Amerikaanse denktank Food Tank.

Volgens de VN-Voedsel en Landbouworganisatie (FAO) moet de landbouwproductie met zeventig procent groeien om tegen 2050 meer dan negen miljard mensen te kunnen voeden.

Om dit op een goede manier te doen, zegt Nierenberg, moet het volledige traject van productie en verwerking, tot marketing, distributie en consumptie op de schop. ‘In al deze sectoren is er commitment. Lange tijd lag de nadruk op kwantiteit en calorieën. Maar door covid-19 zijn we ons gaan realiseren dat kwaliteit ook belangrijk is.’

Hervorming van voedselsystemen staat centraal op Resetting the Food System from Farm to Fork, een internationale conferentie die dinsdag online wordt gehouden, een initiatief van de Barilla Foundation en Food Tank.

Welke rol speelt covid-19 in het denken over voedselsystemen?

Danielle Nierenberg: ‘De voedselketen raakte ontwricht als gevolg van covid-19 en daardoor zagen we hoe kwetsbaar ons voedselsysteem is. Doordat scholen, restaurants en hotels moesten sluiten, moesten boeren nieuwe markten zoeken.

‘Covid heeft ons erop gewezen dat de voedselrevolutie nu vaart moet maken. We hebben een landbouwsector nodig die duurzamer en veerkrachtiger is en die schokken zoals de klimaatcrisis en wereldwijde pandemieën kan doorstaan.’

‘Voedselsystemen’ is een soort buzzwoord op de wereldwijde voedselagenda. Waarom voedselsystemen?

‘Je hebt producenten, boeren, burgergroepen, besluitvormers en bestuurders van bedrijven; allemaal kijken ze op een holistische manier naar voedsel en landbouw. Voedselsystemen zijn complex, omdat al deze partijen met elkaar verbonden zijn, en ook met wat er verder nog gaande is in de wereld.

‘Als we naar voedsel kijken van uit een systeemlens, zien we de connecties en hoe sterk ons dagelijkse leven gelinkt is aan hoe we voedsel produceren en consumeren. Vandaar de belangstelling voor voedselsystemen.’

Hoe verander je voedselsystemen, zodat ze beter aansluiten op wat we nodig hebben?

‘Daarvoor is engagement en eenheid nodig in alle sectoren. Beleidsmakers zullen de juiste inzichten moeten krijgen, bedrijven moeten veranderen en de producerende boeren moeten diversifiëren. Dat zal ook de belangrijkste conclusie zijn na covid-19. We kunnen niet afhankelijk zijn van monoculturen, want die zijn kwetsbaar. Consumenten zullen ook hun gedrag moeten aanpassen. Food Tank gebruikt de term ‘citizen eater’- iemand die zowel met zijn vork als met zijn stembiljet impact wil hebben. Stemmen voor het voedselsysteem dat je wilt, is één manier om invloed uit te oefenen. Consumenten hebben veel macht, en die gebruiken ze niet altijd effectief.’

Zijn we op weg om de SDG’s, de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, te halen? Over tien jaar is het 2030, maar er is nog veel honger en ondervoeding, vooral in ontwikkelingslanden.

‘De armsten en meest kwetsbaren lijden niet zozeer onder covid-19, maar onder de klimaatcrisis. Ik ben een optimist. Sommige belangrijke doelen uit de SDG’s moeten haalbaar zijn in de komende negen jaar. Door covid-19 is de honger gestegen en dit jaar zullen er naar schatting 80 miljoen hongerigen bijkomen ten opzichte van vorig jaar. Er moet meer gedaan worden om deze mensen te voorzien van het voedsel en de voedingswaarde die ze nodig hebben.

‘Het probleem heeft altijd gelegen op het gebied van distributie, en niet bij een gebrek aan voedsel. Er is de laatste jaren meer aandacht voor voedselverlies en verspilling. Er zal dit jaar waarschijnlijk veel voedsel verloren gaan, omdat boeren produceren, maar geen afzetmarkt hebben. We moeten dus technologie inzetten en innoveren om deze boeren te helpen de markten te bereiken.

Wat dit jaar anders dan anders is, is dat ook de honger in noordelijke landen groeit. Bij de voedselbanken in de Verenigde Staten staan lange rijen. En in delen van Europa zijn er mensen die voor het eerst in hun leven met honger geconfronteerd worden. Dit is een wake-up-call voor de wereld: we moeten in actie komen als we de SDG’s willen halen.’

Het thema van de dialoog is dit jaar een ‘reset van het voedselsysteem van boer tot bord’. Wat is precies de bedoeling?

‘Dit is een van de eerste events in de aanloop naar de VN-Voedselsystementop die gepland is voor het najaar van 2021. We brengen invloedrijke denkers op het gebied van landbouw en voedsel uit de hele wereld samen. Op de agenda staan belangrijke kwesties die ook op de VN-top aan bod zullen komen. We maken kwartier voor volgend jaar. Op een inclusieve manier, boeren moeten ook betrokken worden bij de discussies.

Edie Mukiibi, boer en vicevoorzitter van Slow Food International is erbij, en ook Leah Penniman, schrijver, docent en boer in de VS. Zij zet zich in voor zwarte boeren. De bekende Italiaanse restauranthouder Massimo Bottura, die voedselverspilling wil terugdringen en chef-kok Dan Barber, die zich inzet voor regeneratieve landbouw, zijn ook aanwezig.

Daarnaast zullen er diverse experts zijn, zoals de economen Jeffrey Sachs en Chris Barrett en Agnes Kalibata, de speciale VN-gezant voor de Voedselsystementop.’

Hoe ziet een transformatie van voedselsystemen eruit voor boeren, die uiteindelijk het meeste voedsel produceren?

‘Het begint allemaal bij de boeren. Zij verdienen erkenning, en wereldwijd krijgen ze die niet. De waarde van hun werk wordt onderschat. Hun werk als producent, en ook hun werk als rentmeester van het land dat ze gebruiken, en als ondernemer. Zij zorgen ervoor dat wij voedsel hebben, maar ze worden gezien als tweederangsburgers. Als we hun expertise erkennen, zal dat absoluut meehelpen om onze voedsel- en landbouwsystemen te transformeren.’