Gaan de Engelsen na de brexit nog Franse champagne invoeren? Eigenlijk hebben ze die niet meer nodig: ze maken hun eigen bubbels in Zuid-Engeland. Op dezelfde krijtbodem, in hetzelfde klimaat, met dezelfde druiven, en met evenveel geld en expertise. Alleen mag er wettelijk geen ‘champagne’ op het etiket staan. Wij staken het Kanaal over.
Champagne werd niet uitgevonden door de Fransen, maar door de Engelsen: dat hebben zelfs de Fransen moeten toegeven. Want dertig jaar vóór monnik Dom Pérignon de eerste fles champagne bottelde, maakte een zekere Christopher Merret al schuimwijn in Engeland. Het bewijs daarvan is geleverd: zijn bevindingen werden in 1662 gearchiveerd in de Royal Society in Londen. Die voorsprong had ook een technische reden: alleen de Engelse industrie was toen in staat om flessen te produceren die sterk genoeg waren om de druk van een gisting te weerstaan. Precies dat is de essentie van champagne: een tweede gisting van witte wijn in een fles, waardoor koolzuurbelletjes ontstaan die niet kunnen ontsnappen.
Maar hoe zit het dan met de vijftien miljoen jaar oude krijtbodem, waar Champagne zo prat op gaat en die zo belangrijk is voor de kwaliteit van haar champagnes? Welnu, die loopt onder het Kanaal door tot in Zuid-Engeland. Niet voor niets spreekt men van the White Cliffs of Dover: het is hetzelfde witte krijt als in Champagne.
En het klimaat? Door de opwarming van de aarde heeft Zuid-Engeland het verschil met Champagne weggewerkt. De conclusie ligt voor de hand: waarom zou je hier, in haast dezelfde omstandigheden, geen schuimwijn volgens de champagnemethode kunnen maken? Dat gebeurt dan ook, Engelse schuimwijn is vandaag booming business. Voorlopig alleen binnen Groot-Brittannië zelf. Want qua prijs zijn de Engelse schuimwijnen niet competitief op het Europese vasteland. Dat deert de Britten niet: ze genieten massaal van hun eigen sparkling wine. Sinds 2010 is het wijngaardareaal verdubbeld tot tweeduizend hectare. Er staan zelfs schuimwijnproducenten genoteerd op de Londense beurs.
Dat succes is de Fransen niet ontgaan. Zo besliste het bekende champagnehuis Taittinger om zeventig hectare grond te kopen in Kent, Zuid-Engeland. Vroeger stonden er fruitbomen, nu groeien er wijnstokken: van pinot noir, pinot meunier en chardonnay, net zoals in Champagne. Het doel is om driehonderdduizend flessen schuimwijn te produceren: een peulenschil vergeleken met de zes miljoen flessen van Taittinger in Champagne. Maar grote baas Pierre-Emmanuel Taittinger ziet dit als een project op lange termijn: ‘In Champagne zelf is uitbreiding bijna niet meer mogelijk. En de prijs per hectare ligt hier twintig keer lager dan in onze Franse thuisbasis.’ De eerste flessen worden na 2021 op de markt verwacht.
Ook Vranken-Pommery, het grote Franse champagnehuis van de Belg Paul-François Vranken, heeft grond gekocht in Zuid-Engeland. Zelfs eigenaars van kleinere domeinen verhuizen naar hier om sparkling te produceren, zoals Didier Pierson, die in Champagne zes hectare bezit: ‘Ik was in 2005 de eerste Champenois die de oversteek maakte.’ Hij heeft er nu ook een consultancybedrijfje onder de naam Piersons Spirit of Wine, waarmee hij Engelse schuimwijnproducenten met raad en daad bijstaat.
Elk jaar uitverkocht
Josh Donaghay-Spire, wijnmaker van Chapel Down Wines in Kent, zag het de laatste jaren allemaal gebeuren. ‘Hopelijk weten de Fransen dat ze hun schuimwijn hier geen champagne mogen noemen’, zegt hij met Britse ironie. Chapel Down Wines, eigendom van een groep investeerders, is met een half miljoen flessen de grootste schuimwijnproducent van Engeland. Het bedrijf bezit eigen wijngaarden, maar koopt ook druiven van andere telers. Vroeger werd hier ook stille wijn gemaakt, maar alle wijnstokken werden uitgerukt om ze systematisch te vervangen door chardonnay en pinot noir, de twee belangrijkste druiven in Champagne.
‘De vraag naar schuimwijn is almaar toegenomen,’ zegt Josh, ‘vandaar dat steeds meer landbouwers in Zuid-Engeland overschakelen op wijnbouw, waarmee ze bovendien meer verdienen dan met groenten en fruit.’ Chapel Down Wines levert schuimwijn aan grote supermarktketens in Engeland, en ook aan gerenommeerde restaurants. ‘De Engelsen zijn trots op hun schuimwijn,’ zegt hij, ‘elk jaar zijn we uitverkocht.’
Ook in Kent ligt het domein Gusbourne, voor ruim 70% eigendom van Lord Ashcroft. Hij is een van de rijkste mensen in Groot-Brittannië en voormalig vicevoorzitter van de Conservatieve Partij. Estate Gusbourne heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot 1410. Lord Ashcroft kocht het in 2013 van een koppel dat er al met schuimwijn was begonnen. Net zoals in Franse champagnehuizen wordt hier een klassieke brut réserve gemaakt van de drie champagnedruiven, een blanc de blancs (een verfijnde versie van alleen chardonnay ) en een rosé.
From scratch
Van Kent reizen we naar de grens van West en East Sussex. Daar bevindt zich een ander succesvol domein: Ridgeview Estate. Simon en Tamara Roberts, broer en zus, namen na het overlijden van hun vader Mike het domein over.
Mike Roberts maakte fortuin in de computerbusiness en investeerde in 1994 in de productie van schuimwijn. Hij begon from scratch: alle wijnstokken moesten nog aangeplant worden. Pas in 2000 kon hij zijn eerste fles op de markt brengen. Hij wilde alleen de drie klassieke champagnedruiven – chardonnay, pinot noir en pinot meunier – en dat is nog altijd zo. De schuimwijnen blijven om en bij de drie jaar op hun bezinksel liggen, langer dus dan het wettelijke minimum van twaalf maanden in Champagne. Het gamma is uitgebreid: van een klassieke blend, over blanc de blancs (van alleen chardonnay) en blanc de noirs (van alleen pinot noir en/of pinot meunier), naar rosé.
Een al even gereputeerde Engelse schuimwijn is Nyetimber in West Sussex. Het vijftig hectare grote domein, met een prachtig landhuis uit de twaalfde eeuw, is een magische plek. Voordien behoorde dit toe aan een Amerikaans koppel, dat al in 1988 druiven voor schuimwijn aanplantte. In 2006 werd het domein gekocht door een Nederlander, Eric Heerema, een zakenadvocaat die in asset investments doet en in Engeland woont. Hij heeft de wijngaard uitgebreid tot meer dan honderd hectare.
Als wijnmaker trok hij een jonge Canadese vrouw aan, Cherie Spriggs, die in Zuid-Australië oenologie heeft gestudeerd. Een classic blend uit 1995 overtuigt mij van het potentieel: dit is een schitterende, fijne en complexe schuimwijn, met bewaarkracht. Ook de blanc de blancs 1998 (van alleen chardonnay) en de blanc de noirs 2003 (van alleen pinot meunier) kunnen naast veel Franse champagnes staan.
Zo natuurlijk mogelijk
Dat de jaargang vermeld wordt, is gebruikelijk bij Engelse schuimwijnen, in tegenstelling tot Franse champagnes, die meestal wijnen van verschillende jaargangen bevatten om de smaak en stijl consistent te houden. In Engeland is de vraag zo groot dat dit niet mogelijk is: alle druiven van elke oogst worden opgebruikt.
De grootste verrassing wacht ons bij Davenport Vineyards. Hier is geen sprake van een groot zakelijk project, integendeel. Als zoon van een appelboer beschikte Will Davenport niet over financiële middelen, maar wel over veel passie. Hij werkte in wijndomeinen in Californië, Australië en de Elzas, maar zijn grote droom was een eigen domein. Op een gedeelte van het domein van zijn vader begon hij in 1991 wijnstokken te planten op amper twee hectare, nu heeft hij er bijna tien. Een oude melkboerderij transformeerde hij tot een kelder om er schuimwijn te maken. Zijn wijngaard is prachtig gelegen, op glooiende heuvels, zuidwestelijk georiënteerd.
Davenport koos voor de biologische teelt van druiven, waarbij de wijnmaker zo weinig mogelijk ingrijpt in het proces van druif tot wijn. Zijn schuimwijn Limney is verfijnd en complex.
Van groot en solide tot klein en alternatief: de wereld van de sparkling wines in Zuid-Engeland bruist van de creativiteit en ondernemingslust.
Engelse schuimwijnen zijn niet in ons land verkrijgbaar, wel in Groot-Brittannië zelf in supermarkten, wijnshops en warenhuizen, zoals Harrods in Londen.
De meeste producenten hebben ook een webshop waar je hun schuimwijnen kunt kopen.
Traditional method in 10 stappen.
1. Er wordt een witte (of rosé) wijn gemaakt van één, twee of drie van deze druiven: chardonnay, pinot noir, pinot meunier.
2. De wijn wordt gebotteld, er wordt suiker en gist aan toegevoegd om een tweede gisting te veroorzaken in de fles.
3. Door de gisting worden er koolzuurbelletjes geproduceerd, die gevangen blijven in de fles, afgesloten door een kroonkurk.
4. De schuimwijn blijft een tijd in een koele kelder liggen op zijn bezinksel, wat de smaak en textuur verbetert.
5. De flessen worden regelmatig gedraaid (meestal mechanisch), zodat het bezinksel naar de hals van de fles verschuift.
6. De hals wordt in een vriesbad gestoken, zodat het bezinksel bevriest tot een prop.
7. Het bezinksel kan nu makkelijk uit de hals van de fles gehaald worden.
8. Er wordt een zoete likeur aan de schuimwijn toegevoegd, de dosis ervan bepaalt de finale smaak van de schuimwijn. (Brut nature betekent dat er geen likeur werd toegevoegd.)
9. De schuimwijn krijgt zijn definitieve kurk met metalen sluiting.
10. Hij blijft nog enige tijd liggen tot hij klaar is voor verkoop.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
