Achter de schermen bij duurzame koffieboeren: ‘Het is echt een artisanale bezigheid’

Nespresso - Zimbabwe © GF / Rena Effendi

Fotografe Rena Effendi bezocht op vraag van National Geographic en Nespresso koffieplantages in Zimbabwe en Colombia. Investeren in duurzaamheid en kwaliteit zorgt er voor een heropleving van de sector.

De gevolgen van de kernramp in Tsjernobyl voor de lokale bevolking, transgenders in Istanboel en in haar thuisland Azerbeidzjan de maatschappelijke impact van de olie-industrie: het zijn maar enkele van de geëngageerde onderwerpen in het werk van fotografe Rena Effendi. Haar aandacht voor sociale onrechtvaardigheid en ongelijkheid leverde haar onder meer een World Press Photo Award en een Prins Claus Fonds Prijs op, naast opdrachtgevers als Time, Le Monde en de International Herald Tribune.

De koffieboeren zijn zich niet altijd voldoende bewust van de grote vraag naar duurzame, kwalitatievere koffieteelten.

Voor haar nieuwste project, Beyond the Bean, dompelde de 42-jarige fotografe zich op vraag van National Geographic en Nespresso onder in het dagelijkse leven van koffieboeren in de Hondevallei in Zimbabwe en de regio Caquetá in Colombia. Het resultaat, te zien op de site van National Geographic en tot 2 juni ook in de Huberty & Breyne Gallery in Brussel, toont niet alleen de heropleving van de door klimatologische problemen en sociale onrust geplaagde koffieteelt in beide landen, maar ook de inspanningen van de boeren om duurzamer te werk te gaan op koffieplantages en de kwaliteit van de oogst te verbeteren.

Caqueta
Caqueta© GF / Rena Effendi

Wetenschap versus traditie

‘Ik heb in de loop der jaren zelf verschillende koffieplantages bezocht’, vertelde Nespresso BeLux-hoofd Brema Drohan op de opening. ‘Momenteel valt al 93 procent van alle koffieboeren in ons wereldwijde netwerk onder het AAA Sustainable Quality Program dat we in 2003 met de Rainforest Alliance lanceerden. Bovenop de koffieprijs ontvangen ze dan een premie, waarmee ze de opleiding van hun kinderen en gemeenschapsvoorzieningen kunnen financieren. Hen aan boord krijgen, is wel een werk van lange adem. Ten eerste omdat de boeren in vaak afgelegen gebieden leven en de afstand tot de consument hier enorm is. Daardoor zijn ze zich niet altijd voldoende bewust van de grote vraag naar duurzame, kwalitatievere koffieteelten hier.’

Het is ook slechts dankzij de consument en de eigen inzamelpunten dat het merk nu al meer dan een op de vier aluminiumcapsules kan recycleren, benadrukt Drohan. Zo vinden de koffiecapsules hun weg naar onder meer schrijfwaren, blikjes, aardappelschillers en zelfs fietsen.

‘Een ander aspect bij verduurzaming is dat het vaak om laaggeschoolde boeren gaat die hun werkwijze overerfden van de vorige generatie, die haar methoden eveneens van de generatie voor hen leerden’, legt Drohan uit. ‘Als een agronoom je er dan plotseling op wijst dat je de zaken anders en beter kunt aanpakken, dat een kleinere, maar betere oogst meer opbrengt, kan dat een zekere spanning creëren tussen tradities en wetenschappelijke inzichten.’

Zimbabwe
Zimbabwe© GF / Rena Effendi

Leergierige vrouwen

Veel aandacht in de tentoonstelling gaat naar de manuele arbeid die de koffieteelt vereist. ‘Het is echt een artisanale bezigheid’, stelde Effendi vast. ‘De koffiekersen waarin de bonen zitten, rijpen allemaal op verschillende momenten, en enkel een mens kan er de beste kersen uitpikken. Elke etappe in de koffieteelt vergt mensenhanden, van het drogen tot het verpulpingsproces.’

Vrouwen in landelijk gebied worden vaak in een traditionele zorgrol geduwd, terwijl hun mannen op het veld werken.

Bij het maken van de foto’s stelde ze zich zoveel mogelijk op als een “fly on the wall”, benadrukt Effendi, kwestie van het leven en werk van de koffieboeren zo natuurlijk mogelijk te registeren. ‘Op sommige dagen liet ik hen het woord voeren, op andere keek ik gewoon rond tot ik iets zag dat me interessant leek. Zo zag ik op een zondag in Zimbabwe plotseling een hoop mensen in prachtig witte gewaden het woud intrekken. Toen ik hen volgde, besefte ik dat het om een kerkbijeenkomst in openlucht ging. Nadien zag ik mensen, eveneens in het wit gekleed, in een rivier staan om zichzelf te wassen, een andere religieuze traditie. Een mooi en treffend zicht, dus heb ik de beelden ook spontaan genomen.’

Zimbabwe
Zimbabwe© GF / Rena Effendi

Effendi richtte de camera ook vaak op de vrouwen in de boerengemeenschappen en hun rol in de koffieteelt. Zo ontmoette ze in Zimbabwe onder meer de dertigjarige Jesca: ‘Ze runt samen met haar echtgenoot een grote boerderij met verschillende gewassen, maar was duidelijk de drijvende kracht achter de koffieteelt. Ze vertelde me dat ze aanvankelijk veel tegenstand kreeg van haar gemeenschap.

Vrouwen in zo’n landelijk gebied worden immers vaak in een traditionele zorgrol geduwd, terwijl hun mannen op het veld werken. In de ogen van haar gemeenschap had ze een grens overschreden door een actieve rol in het familiebedrijf op te nemen. Maar toen andere vrouwen zagen hoe goed ze bezig was, werden ze zelf ook moediger. In de duurzaamheidstrainingen van het AAA Sustainable Quality Program waren de vrouwen vaak de meest actieve en leergierige deelnemers.’

Nespresso lanceerde eerder deze maand Tamuka mu Zimbabwe en Esperanza de Colombia, single-origin koffies met fruittonen die de heropleving van de koffieteelt in beide landen illustreren.

Beyond the Bean, tot 2 juni in de Huberty & Breyne Gallery, Kasteleinsplein 33, 1050 Brussel. www.hubertybreyne.com, www.nationalgeographic.com/beyond-the-bean, www.nespresso.com

Caqueta
Caqueta© GF / Rena Effendi

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content