Van zijn creatie in 1921 tot vandaag: al honderd jaar blijft het succes van het bekendste Chanel-parfum onverminderd. ‘Schatbewaarder’ en huisparfumeur Olivier Polge wordt nu uitgedaagd om N°5 tegelijk te behouden én te updaten. Op naar de volgende honderd jaar. Met de zegen van Marilyn Monroe.
Gabrielle Chanel heeft altijd haar eigen legende gecultiveerd. Ze was bijgelovig en koesterde haar leven lang een bijna fetisjistische passie voor getallen, vooral voor het cijfer vijf. Dat cijfer, gegraveerd in de mozaïeken van het internaat van Aubazine – het strenge universum waar ze als tiener verbleef en dat later haar stijl zou beïnvloeden – grifte zich al in haar jonge jaren in haar geest. Ze beschouwde het als haar geluksgetal. Toen parfumeur Ernest Beaux haar in 1921 vierentwintig stalen presenteerde van wat de bekendste geur ter wereld zou worden, ging haar voorkeur meteen uit – toeval of niet? – naar staal nummer vijf. Ze besliste simpelweg om het parfum zo te noemen. Het werd gelanceerd bij de voorstelling van een van haar collecties op de vijfde dag van de maand mei, de vijfde maand van het jaar, in de hoop dat deze combinatie van vijven haar geluk zou brengen. En hier bleef het niet bij. De volgende honderd jaar veranderde de vorm van de mythische flacon slechts vijfmaal. Ook het parfum zelf, dat Coco Chanel beschouwde als haar ‘olfactorische alter ego’, onderging maar vijf wijzigingen, gesigneerd door een van de vier vaste parfumeurs van het huis.
De taak om deze parel van de parfumerie levend te houden, is nu in handen van parfumeur Olivier Polge, die in 2013 bij Chanel zijn vader Jacques Polge opvolgde. Nummertje vijf is een geur die hem zijn hele kindertijd heeft vergezeld. ‘Niemand in de familie droeg de geur en toch is het een parfum dat ik, zoals alle andere parfums van Chanel, kende. Ook voor ik wist dat dit de N°5 was. Mijn vader had de gewoonte om proefgeuren mee naar huis te nemen en ze in de hal achter te laten. Je reukvermogen ontwikkelt zich al op heel jonge leeftijd. Ik heb dus op een natuurlijke manier van dit parfum leren houden.’
Dat was lang voor Olivier de complexe architectuur ervan moest doorgronden en N°5 een van zijn belangrijkste dagelijkse bezigheden zou worden.
Chanel N°5 is ongetwijfeld het bekendste parfum ter wereld, maar daardoor wellicht ook wat intimiderend.
‘Zeer zeker. Iedereen heeft er een mening over, ook al zijn er heel wat mensen die de geur eigenlijk niet kennen. Dat is zijn kracht, maar ook zijn zwakte, omdat zijn faam het parfum overstijgt. Als je het parfum voor het eerst ontdekt, moet je dat kunnen zonder vooroordelen, vind ik. Dat is niet vanzelfsprekend. Want typisch voor de reukzin is dat die beïnvloed wordt door de verhalen rond het parfum, door je humeur van de dag of de herinnering aan een persoon die de geur gebruikte.’
Wanneer rook u het parfum voor het eerst?
‘Dat moment kan ik me niet precies herinneren, net omdat mijn vader altijd geuren mee naar huis bracht. Ik herinner mij daarentegen wel nog zeer goed – ik was toen een jaar of twintig – dat ik de geur moest bestuderen tijdens mijn opleiding tot parfumeur. Je moet dan de opbouw van de grote klassiekers ontleden. Je begint bij de eaux de cologne en moet al behoorlijk wat ervaring hebben om je aan de N°5 te wagen.’
Wat is het geheim van zijn blijvende succes?
‘Een kunstwerk, van welke aard ook, blijft doorheen de tijd de tijdgeest waarin het werd gecreëerd uitdragen. Je kunt het vergelijken met de architectuur van de jaren twintig, die in dezelfde periode ontstond en ook haar moderniteit wist te behouden. Die uitstraling in stand houden is een dagelijkse zorg. We willen de identiteit van de N°5 in de originele vorm behouden en toch de vrijheid hebben om nieuwe variaties uit te brengen, zoals L’Eau Première en N°5 L’Eau. Ze zijn anders en toch trouw aan het origineel. Mijn vader ging bijvoorbeeld de uitdaging aan om een nieuwe interpretatie te maken van de N°5 op basis van grondstoffen die in de tijd van Ernest Beaux niet bestonden, zoals witte muskus. Het zijn die nieuwe invalshoeken die het parfum springlevend houden.’
Hoe moeilijk was het om er greep op te krijgen?
‘Toen ik voor het eerst de formule ontdekte, heb ik uiteraard al die kleine, maar o zo belangrijke details moeten bestuderen. Het belang ervan dringt pas tot je door op het moment dat je effectief werkt voor het huis. Ik zag het enorme vakmanschap dat erachter schuilgaat, een savoir-faire dat door de jaren heen is verworven. Daarom was het zo belangrijk dat Gabrielle Chanel er van in het prille begin op stond om het bedrijf Société des Parfums Chanel op te richten en een huisparfumeur aan te werven. Ernest Beaux was de eerste. Henri Robert, die hem opvolgde, heeft nooit een variant op de N°5 gecreëerd, maar heeft het parfum wel door de moeilijke periode van eind jaren vijftig tot begin jaren zeventig geloodst, toen verschillende historische parfums van grote huizen het zwaar te verduren kregen. Toen mijn vader hem opvolgde, kreeg hij een opvallend goed bewaarde geur in handen. En dat lang voor men de waarde van zo’n patrimonium besefte.’
Speelt dat patrimonium een rol in de creatie van de andere Chanel-parfums?
‘Je kunt niet spreken van een gemeenschappelijke olfactorische signatuur, maar eerder van een basisconcept dat voortvloeit uit de wens van Gabrielle Chanel om geen parfum de creëren dat louter een geur van gemakkelijk te herkennen bloemen was. De N°5 zit permanent in mijn hoofd omdat zijn productie het ritme van het jaar volgt, volgens de seizoenen en de oogst van de verschillende ingrediënten. Zowat elke twee weken moeten we oordelen over de kwaliteit van de ingrediënten. We moeten kiezen welke het dichtst onze hoge eisen benaderen en nagaan of hun gebruik het eindresultaat niet zal veranderen.’
Is de N°5 ondertussen ook een beetje uw parfum geworden?
‘Ik voel me zoals een acteur zich voelt in verhouding tot de tekst die hij op de scène moet brengen: je maakt je de tekst eigen zonder plagiaat te plegen. Ik voel mij verantwoordelijk voor dit parfum. Het is mijn taak om de productie en de kwaliteit van de grondstoffen te garanderen. Toen ik begon bij Chanel, moest ik werken op het concept van N°5 L’Eau. Wanneer ik vandaag op straat iemand tegenkom die de geur draagt, geeft dat me een vreemd gevoel, een beetje alsof we verbonden zijn. Dat fleurt mijn dag elke keer een beetje op.’
Transparantie is vandaag erg belangrijk. Is dat verenigbaar met het behoud van het mysterie rond de N°5?
‘Ik wil in geen geval de formule publiek maken. Dat zou veel van de poëzie wegnemen. Maar dat we hier niet open over kunnen zijn, wil niet zeggen dat we niet begaan zijn met gezondheid en ecologie. Integendeel. Bij Chanel zijn we al heel lang erg waakzaam wat de kwaliteit betreft, en dat in alle fases van het productieproces. We doen ook permanent inspanningen om onze plantaardige ketens te optimaliseren. Maar het lange leven van het parfum heeft ook te maken met het mysterie errond. Het is bijna onmogelijk om de geur te beschrijven zonder te zeggen dat die heel vrouwelijk en uitermate elegant is. Een geur die vandaag niet meer gecreëerd wordt. Met de jaren wordt het concept origineler. Ik hou van de gedachte dat wij bijdragen tot het ‘eeuwige leven’ van dit uitzonderlijke parfum.’
N°5 in 5 data
1921. Creatie van N°5 door Ernest Beaux. Hij werkt met een ongeziene en gedurfde mengeling van bloemen en synthetische moleculen (de fameuze aldehyden) die het parfum zijn mysterieuze aura geeft. Hij wordt de eerste vaste parfumeur van het huis Chanel en ontwikkelt drie jaar later ook de eau de toilette.
1952. Marilyn Monroe vertelt in Life Magazine dat het enige wat ze draagt in bed enkele druppels N°5 zijn. De verkoop explodeert. In 2013 wordt zij een van de iconische gezichten van het parfum.
1959. De flacon wordt tentoongesteld in het MoMA in New York en maakt voortaan deel uit van de vaste collectie van het museum. Andy Warhol maakt er in 1985 een zeefdruk van.
1987. Chanel gaat een partnerschap aan met de familie Mul in Grasse voor de teelt, de oogst en de verwerking van rozen en jasmijn. Zo wordt de productie van de bloemen, belangrijke componenten van de eau de parfum die Jacques Polge een jaar eerder creëerde, gegarandeerd. In 2008 lanceerde hij ook L’Eau Première.
2013. Olivier Polge neemt bij Chanel de fakkel over van zijn vader. Drie jaar later creëert hij N°5 L’Eau, een geur die zich richt tot een jongere doelgroep. Het is slechts de vijfde variant van het nu honderdjarige parfum.
Iconische flacon
De originele flacon van de N°5 die Gabrielle Chanel in 1921 bedacht en die – volgens de legende – geïnspireerd was op de whiskyheupflesjes van haar geliefde Boy Capel, is in de loop van zijn honderdjarig bestaan vijfmaal veranderd van look. Sylvie Legastellois, verantwoordelijk voor de packaging en de grafische identiteit van het huis met de dubbele C, legt uit: ‘De eerste wijziging gebeurde vrij snel. In 1924 al verschenen de afschuiningen aan de hoeken om de flacon te verstevigen. Ze werden in de loop van de voorbije eeuw een grafische signatuur. In die mate zelfs dat je ze ook in andere creaties van het huis terugvindt.’ De eerste aanpassingen waren technisch geïnspireerd, de latere aanpassingen vooral esthetisch, om mee te zijn met de veranderende tijdgeest.
In 1970 kreeg de flacon een volumineuzere, bijna barokke dop, die inspeelde op de uitbundige sfeer van die tijd. ‘Ook het grafische aspect van het etiket werd aangepast en nam het ‘Chanel-alfabet’ over. Zo werd de N°5 een volwaardig merk. De laatste versie, die we nu kennen, dateert van 2011 en is weer soberder. Er is een klein verschil tussen het flesje van het parfum dat je in elke reclamecampagne ziet en dat van de eau de parfum van Jacques Polge: dat laatste is iets slanker. Het is vooral dat flesje dat je in de meeste badkamers aantreft. In 2018 werd het glas uitzonderlijk rood gekleurd, een gelimiteerde uitgave voor kerst.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
