Bevatten onze cosmetica weldra helemaal geen ingrediënten meer van dierlijke oorsprong?

Het vegan aanbod in cosmetica, geboost door de verwachtingen van generatie Z, groeit zienderogen. Het verbod op proeven met dieren, dat al geldt in Europa, wint ook veld in de rest van de wereld.

Tegen 2025 zal de vegan beautyhandel volgens analisten meer dan 21 miljard euro bedragen. Een cijfer dat vergelijkbaar is met de huidige omzet van de groep L’Oréal, de nummer één in de wereld, die afgelopen september een omzetcijfer van 23,19 miljard euro aankondigde. De ooit marginale categorie van producten, die vandaag niet meer enkel bedoeld is voor veganisten of zelfs vegetariërs, zet stilaan de standaard voor alle spelers in de sector: van het nichemerkje dat uitsluitend online wordt verkocht tot de reuzespeler die zich gedwongen ziet de formules van zijn bestsellers te herzien. In die zin sluit de beautysector zich aan bij de algemene tendens om het gebruik van grondstoffen van dierlijke oorsprong zo veel mogelijk te beperken. Omdat cosmetica rechtstreeks op de huid worden aangebracht, worden ze net als onze voeding aan heel wat procedures onderworpen die de samenstelling ontleden. De consument vraagt zich af of bepaalde bestanddelen wel in de formules thuishoren. Ook de coronapandemie, die erkend is als infectieziekte die van dier op mens kan overgaan, kan deels een verklaring bieden voor het wantrouwen ten opzichte van sommige ingrediënten van dierlijke oorsprong.

Op de Amerikaanse markt, die veel minder gereguleerd is dan de Europese, moet elk nieuw merk clean en natuurlijk zijn, maar bovenal vegan en cruelty-free. Die trend dringt ook bij ons door. De gehanteerde normen, die niet berusten op enige wettelijke basis, worden stilaan ernstige evaluatiecriteria voor de hele industrie, vooral bij mensen die begaan zijn met dierenwelzijn, ook al eten ze soms nog vlees of dragen ze leer of wol. De regels variëren: zo hoeft een cruelty-free product – dus niet getest op dieren – niet noodzakelijk vegan te zijn, maar het omgekeerde wordt wel vaak impliciet gesuggereerd.

‘De merken die vandaag vegan producten aanbieden, spelen in op de groeiende vraag van consumenten naar natuurlijke ingrediënten, bij voorkeur van plantaardige oorsprong, omdat die – niet altijd terecht – als veiliger en beter voor het milieu worden beschouwd’, zegt cosmetoloog Frederick Warzee, woordvoerder van de federatie van de Belgische cosmetica-industrie. Bij het Zwitserse label Weleda, dat al honderd jaar de slogan ‘100% natuurlijk’ gebruikt, draait het aandeel van het vegan assortiment vandaag rond 73% en dat blijft nog groeien. ‘Sinds vijf jaar ontwikkelen wij meer vegan producten om te beantwoorden aan de verwachtingen van de generaties Y en Z. Die jongeren worden hierin gestimuleerd door tal van celebs die ijveren voor veganisme, en die op die manier hun liefde voor dieren en voor een betere planeet uiten’, benadrukt Kim Goppel, brandmanager bij Weleda. ‘Voor de cosmetica-industrie is dat ook een uitgelezen kans om te innoveren en te differentiëren in een marktsegment met een zeer groot groeipotentieel.’

Hypocrisie gespot

En de aankondigingen in deze richting blijven toenemen. Vorig jaar werd Aveda, dat alle componenten afgeleid van bijen in zijn formules elimineerde, 100% vegan. The Body Shop belooft tegen 2023 de volledige omschakeling van zijn portfolio. Ook het splinternieuwe gamma N°1 van Chanel op basis van rode camelia, dat begin januari werd gelanceerd, bevat geen enkel ingrediënt van dierlijke oorsprong meer. In de L’Oréal-groep is Garnier, dat zich richt op jongeren, in enkele jaren tijd vaandeldrager geworden van de vegan- en cruelty-free-stroming. Een keuze die vergemakkelijkt werd door de uitstap uit de Chinese markt in 2014. ‘Ons merk is volop aan het transformeren’, vertelt Aurélie Wieiling, directeur wetenschaps- en duurzaamheidsbeleid. ‘Wij willen alle stappen zetten die nodig zijn om ons merk echt duurzaam te maken, vegan worden hoort daarbij. We zijn ervan overtuigd dat we onze cosmetica kunnen maken zonder ingrediënten van dierlijke oorsprong – met uitzondering van honing die we op een ecologisch verantwoorde manier verwerven. Dierenwelzijn is een van onze kernwaarden. Daarom hebben wij het cruelty-free-certificaat aangevraagd van Leaping Bunny, een van de meest veeleisende internationale labels voor dierenwelzijn dat audits uitvoert voor meer dan vijfhonderd leveranciers en meer dan drieduizend ingrediënten.’

Dat label zal dus systematisch op de verpakkingen verschijnen, naarmate de voorraden van Garnier worden aangevuld. Maar voor Frederick Warzee is dit logo niet van tel in Europa. Het getuigt volgens hem zelfs van een zekere hypocrisie. ‘Binnen de Europese Unie zijn testen op dieren verboden. Op eindproducten sinds 2005, op ingrediënten sinds 2009. Sinds 2013 mag men zelfs geen cosmetica meer op de markt brengen die wetenschappelijke gegevens gebruiken afkomstig uit een land dat dit soort testen nog toepast’, benadrukt hij. ‘Men moet ook durven toe te geven dat de gegevens over niet-toxiciteit waar de fabrikanten mee uitpakken gebaseerd kunnen zijn op studies die al twintig of dertig jaar geleden zijn uitgevoerd. Zichzelf bestempelen als cruelty-free is dus deontologisch gezien zeer aanvechtbaar. Want het merendeel van de grondstoffen die de industrie nog steeds gebruikt, is ooit op dieren uitgetest.’

China onder druk

Volgens expert Warzee dient deze certificering alleen nog om die ondernemingen te sanctioneren die hun producten willen commercialiseren in China, waar testen op dieren nog steeds een vereiste is. Dat is onder meer het geval voor het Franse merk Caudalie dat, zoals de groepen L’Oréal, LVMH en Estée Lauder, ervoor gekozen heeft om er aanwezig te blijven en zo druk uit te oefenen op de Chinese overheid en verandering op gang te brengen. Een keuze die geregeld kritiek oogst op sociale media en op militante sites die ‘goede’ en ‘slechte’ leerlingen oplijsten.

‘Sinds de oprichting van het merk Caudalie in 1995 gebruiken wij alternatieve methodes om onze ingrediënten en onze eindproducten te testen’, legt medeoprichtster Mathilde Thomas uit. ‘In 2006 hebben we een ethisch charter opgesteld waarmee wij ons engageren om geen grondstoffen van dierlijke oorsprong meer te gebruiken – behalve honing en bijenwas, die je overigens maar in drie van onze producten aantreft. In China zijn wij uiteraard voorstander van de afschaffing van proeven op dieren. Maar onze filosofie is eerst handelen, dan kritiek leveren. Daarom bieden wij financiële steun aan de vereniging IIVS (Institute For In Vitro Sciences), die ter plaatse het gebruik van alternatieve methodes aanmoedigt.’

Ook de groep L’Oréal, die zich opwerpt als een van de pioniers van de verandering, is ervan overtuigd dat haar aanwezigheid ter plaatse al dingen in gang heeft gezet. Sinds mei 2021 is er overigens een grote stap voorwaarts gezet: alle zogenaamd ‘gewone’ cosmetica – die geen specifieke werking claimen – zijn nu vrijgesteld van de testregel. Of ze nu ter plaatse geproduceerd worden of ingevoerd. Het is aan de ondernemingen om een evaluatie te geven van de veiligheid van hun producten, evenals van de certificaten van ‘goede fabricagepraktijken’ die uitgereikt worden door de bevoegde overheid van de regio waar ze gevestigd zijn. Andere producten daarentegen – zoals zonnecrèmes, kleuringen en antiagingproducten, verhelderende crèmes of behandelingen tegen acne – blijven nog onder controle van de Chinese autoriteiten.

‘Dankzij haar strengere reglementering blijft de Europese Unie invloed uitoefenen om praktijken wereldwijd gelijk te schakelen’, gaat Frederick Warzee verder. ‘Alternatieve testen zijn overigens veel betrouwbaarder dan die op basis van experimenten op dieren, die vaak enorme foutmarges vertonen. Het is ook een filosofische keuze: als je werkt op het domein van schoonheid en welzijn is het totaal paradoxaal om dierenleed te veroorzaken om een product op de markt te brengen.’