‘Vrouwen met handicap zijn niet aseksueel’: VN vraagt betere toegang tot seksuele zorg

Vrouwen met een handicap hebben dezelfde behoeften en interesses als alle andere vrouwen, maar de toegang tot seksuele en reproductieve zorg is in veel landen zeer beperkt, bleek gisteren tijdens de International Conference on Population and Development (ICPD25) in Nairobi.

Vertegenwoordigers van deze groep spraken gisteren over de barrières die mensen met een handicap ontmoeten op dit gebied. ‘We worden gezien als aseksueel en het aanreiken van informatie over reproductieve gezondheid wordt dus als verspilling gezien’, zei Josephta Mukobe, staatssecretaris voor Cultuur en Erfgoed van het Keniaanse ministerie voor Cultuur en Sport, die zelf gehandicapt is.

Moederschap wordt ook als een taboe gezien voor veel vrouwen met een handicap, zei Mukobe. ‘Een zwangere vrouw met een handicap is in onze maatschappij een fenomeen om medelijden mee te hebben, of zelfs belachelijk te maken. We kunnen niet genieten van zwangerschap omdat mensen ons aanstaren en zich afvragen hoe het zover heeft kunnen komen. Ze zijn zelfs geschokt als ze ontdekken dat we geslachtsorganen hebben, dat we liefde willen met een actief seksleven en dat we kinderen kunnen opvoeden.’

Geen voorlichting

Onder het internationaal recht en multilaterale afspraken hebben regeringen de verantwoordelijkheid om iedereen bescherming en toegang tot seksuele en reproductieve zorg te bieden, en de rechten van mensen met een handicap te respecteren. Maar dit beleid wordt vaak niet in praktijk vertaald.

Veronica Njuhi, voorzitter van Women Challenged to Challenge, een beweging voor emancipatie van vrouwen met een handicap, vertelde hoe ze herhaaldelijk werd uitgesloten van voorlichting over hiv en aids. ‘Mijn werkgever sloeg mij altijd over bij elke voorlichting over hiv en aids. Alle andere werknemers kregen het aanbod wel. Toen ik hem daarop aansprak, was hij geschokt omdat hij dacht dat ik dat niet nodig had’, zei ze.

Kwetsbaar voor misbruik

Volgens het Population and Reference Bureau (PRB), een non-profitorganisatie op het gebied van statistiek, leeft wereldwijd een op de zeven mensen met een handicap – ongeveer een miljard mensen. Tachtig procent daarvan woont in ontwikkelingslanden waar seksuele en reproductieve zorg niet alleen beperkt zijn, maar ook zeer nodig.

Vrouwen en meisjes zijn extra kwetsbaar. De kans is groter dan bij mannen dat ze slachtoffer worden van geweld. Gehandicapten jonger dan achttien jaar lopen het grootste risico misbruikt te worden. Onder deze groep komt dat bijna vier keer zo vaak voor dan bij jongeren zonder handicap.

Jeffrey Jordan, voorzitter van het PRB, zei dat de doelen van ICPD25 niet gehaald kunnen worden als een op de zeven mensen wereldwijd buitengesloten wordt in de beleidsvorming. ‘Bij het versterken van de seksuele en reproductieve zorg en rechten op dit gebied, is het cruciaal dat we de meest kwetsbare gemeenschappen bereiken.’

Aangepaste interventies

Aangezien vrouwen met een handicap vaker niet voorgelicht worden over seksuele en reproductieve zorg, lopen ze een groter risico op misbruik, ongewenste zwangerschap en seksueel overdraagbare infecties. ‘Seks is een privézaak die we ook graag privé willen ontdekken. Dit is niet altijd mogelijk, want als we blijven zwijgen, zullen ze ons blijven negeren’, zegt Mukobe.

Volgens haar moeten er interventies komen die speciaal zijn toegesneden op de behoeften van mensen met een handicap, bijvoorbeeld op het gebied van geschikte voorbehoedmiddelen. ‘En iemand die blind is, kan zonder braille niet zien of een mannencondoom over de uiterlijke gebruiksdatum is’, zegt ze. Ook vrouwen die doof of slechthorend zijn, kunnen in vervelende situaties komen. Als ze naar een zorgverlener gaan, moet er iemand mee die gebarentaal kent. Njuhi zegt dat zo’n tolk niet altijd beschikbaar is. ‘Als je niet doof bent, is het eenvoudig om een behandeling voor een seksueel overdraagbare ziekte privé te houden’, zegt Mukobe. ‘Voor iemand die doof is, is het een vernederende ervaring. Zij hebben daarvoor iemand nodig die gebarentaal begrijpt.’ Er is wel verbetering zichtbaar: volgens haar is er ondertussen in elk openbaar ziekenhuis in Kenia minstens één persoon die gebarentaal begrijpt.

Njuhi zegt ook dat vrouwen met een gehoorstoornis vanwege de moeizame communicatie lange tijd een injectie kregen als voorbehoedmiddel, ook al had dat niet hun voorkeur. ‘Zorgverleners die er tegenop zagen de verschillende methoden uit te leggen, inclusief de voor- en nadelen, vonden een injectie eenvoudiger. Een vrouw komt dan gewoon na drie maanden terug voor een nieuwe injectie’, zegt Njuhi.

Thuis bevallen

De houding van zorgverleners vandaag leidt er tenslotte nog toe dat veel vrouwen met een handicap thuis bevallen zonder hulp van een geschoolde zorgverlener. ‘Maar ook een vrouw met een handicap verdient alle zorg die nodig is om haar kind veilig geboren te laten worden’, zegt Njuhi.

Volgens Mukobe zijn veel ziekenhuizen, met name openbare ziekenhuizen, niet ingericht op zorg aan gehandicapten. Bedden zijn bijvoorbeeld vaak niet verstelbaar, opnieuw een barrière voor goede zorg.

Eerder werd op de top in Nairobi al berekend dat er 370 miljard dollar nodig is om de reproductieve en seksuele zorg voor alle vrouwen en meisjes te verzekeren. Met name een betere aandacht naar goede gezinsplanning zou landen veel opleveren.