“Sociale media zouden carrière van Yves Saint Laurent fnuiken” (Bertrand Bonello)

Met Saint Laurent verschijnt al de tweede biopic over de modeontwerper dit jaar in de bioscoop. Een gesprek met regisseur Bertrand Bonello.

Met Saint Laurent verschijnt al de tweede biopic over de modeontwerper dit jaar in de bioscoop. Een gesprek met regisseur Bertrand Bonello. Een romantisch drama dat amper in de ziel van het titelpersonage of zijn vak graaft: als biopic loste Yves Saint Laurent de verwachtingen niet helemaal in. Regisseur Jalil Lespert was echter niet de enige die het leven van de ontwerper naar het grote scherm wilde vertalen. En dus verschijnt amper tien maanden later – na de première op het festival in Cannes werd de release uiteindelijk naar het najaar verschoven – alweer een film over de man in de zalen: Saint Laurent, deze keer van regisseur Bertrand Bonello (Le Pornographe, L’Apollonide: Souvenirs de la maison close).

Focuste de eerste biopic grotendeels op de relatie van de ontwerper met Pierre Bergé, de ondernemer die levenslang zijn zakenpartner bleef, dan gooit Saint Laurent het over een andere boeg. ’s Mans jeugdjaren in Algerije vallen nergens te bespeuren, net als mijlpalen als zijn aanstelling als hoofd van Christian Dior (1957), de opening van zijn eigen couturehuis (’60), de Mondriaanjurk (’65) of de lancering van zijn prêt-à-porter (’66). Saint Laurent start meteen in ’74, wanneer de ontwerper al een wereldster is – en psychologisch en creatief aan de grond zit.

Bonello, minder geïnteresseerd in het “officiële” levensverhaal van Saint Laurent dan zijn getroebleerde psyche, schetst dan ook een weinig flatterend portret van de ontwerper, die in 2008 overleed. Zijn levenslang gevecht met manische depressiviteit, zijn onzekerheid en angstaanvallen, zijn uitstapjes in het nachtleven en experimenten met alcohol, drugs en seks: het passeert allemaal de revue in deze auteursfilm, waarvan de soms warrige chronologie vol jeugdherinneringen en hallucinaties flink afwijkt van veel andere biopics.

Een en ander verklaart waarom Saint Laurent – de Franse inzending voor de Oscar voor Beste niet-Engelstalige film – al in de opstartfase flink tegenkanting kreeg van Pierre Bergé. Terwijl Jalil Lespert beroep kon doen op originele ontwerpen en schetsen uit de archieven van de Fondation Pierre Bergé – Yves Saint Laurent en toegang kreeg tot de voormalige studio van de ontwerper op de Avenue Marceau in Parijs, kreeg Bonello de wind van voren. Zo claimde Bergé de morele rechten op het oeuvre van Saint Laurent en dreigde hij naar de rechtbank te stappen indien Bonello toch kleding van de ontwerper zou tonen. Dreigementen die hij ook verstuurde naar investeerders, verdelers en tv-zenders die interesse zouden kunnen tonen in Bonello’s project.Bovendien is Bergé aandeelhouder van Le Monde en dus iemand die je liever te vriend houdt.

Kortom, het is haast een wonder dat Saint Laurent alsnog in de zalen verschijnt. “Ik had wel tien keer zin om er de brui aan te geven”, bekent de regisseur. “Tegelijk voelde ik aan dat er meer over Saint Laurent te vertellen valt dan de verhalen die het grote publiek al kent. Ook daarom ben ik altijd in het project blijven geloven.”

Hoe verklaart u de aanhoudende fascinatie voor Yves Saint Laurent?

Bertrand Bonello: “Hij was de eerste modeontwerper die een echte ster was en even bekend werd om zijn werk als om zijn persoonlijkheid. Als uithangbord van zijn modehuis cultiveerde Saint Laurent dat ook, met als bekendste voorbeeld de reclamecampagne voor zijn eerste mannenparfum in 1970, waarvoor hij naakt poseerde. Bovendien markeerde hij zowel het einde van een tijdperk als het begin. Zo ging hij ging de geschiedenis in als de laatste grote haute couturier, maar speelde hij ook naadloos in op de veranderende rol van de vrouw en de ontvoogding van de jeugd – maatschappelijke veranderingen waarvan zijn oeuvre zelf een symbool werd. Tot slot bouwde hij zijn imperium uit op een scharniermoment voor de modewereld. De globalisering van merken, de verkenning van beauty en andere sectoren, de nood aan spektakel: dat was Yves Saint Laurent ten voeten uit.”

Was u vertrouwd met zijn werk en persoonlijkheid toen u aan het script begon?

“Nauwelijks. Mijn moeder bewonderde hem en gaf me enkele boeken, maar van enige voorkennis was geen sprake. Toen de producenten me in november 2011 polsten om een film over Saint Laurent te maken, was ik ook vooral geprikkeld om een verhaal over de jaren zestig en zeventig en de toenmalige zeden te vertellen. Casual sex en drugs zaten toen nog in een sfeer van zorgeloosheid, terwijl zulke onderwerpen nu al gauw tot gemoraliseer leiden. Als filmmaker zag ik meteen welke visuele mogelijkheden er waren om het decadente nachtleven van weleer te ensceneren. Pas later werd me duidelijk hoe complex en ontroerend het personage van Yves Saint Laurent zelf is. Iemand die op professioneel vlak en voor de schermen zo succesvol is, en tegelijk zo depressief en ongelukkig in zijn privéleven – dat contrast was te aantrekkelijk om te laten liggen.”

Nochtans schijnt u geen fan te zijn van biopics.

“Biopics zijn vaak alsof je Wikipedia naar het grote scherm vertaalt: een al bij al nietszeggende opeenvolging van gebeurtenissen en informatie. De meeste biopics willen ook tonen hoe en waarom iemand uiteindelijk celebrity X of Y geworden is. Mij interesseerde het op geen enkele manier om Saint Laurent te demystifiëren. Als filmmaker wilde ik niet weten waarom hij zo groot was en wat hem dreef, maar wat zijn succes hem kostte op persoonlijk vlak. In die zin probeert de film eerder zijn persoonlijkheid te doorgronden dan een levensverhaal te vertellen.”

De film heeft het nauwelijks over de rol die hij speelde in de mode.

“Mijn taak bestond erin goede cinema te maken, niet om zijn verwezenlijkingen in de verf te zetten. Die zijn al uitgebreid beschreven door de pers en de Fondation Pierre Bergé – Yves Saint Laurent, en wellicht hadden ze de film om zeep geholpen. Hoe Saint Laurent de mode veranderde, hoe hij de emancipatie van vrouwen begeleidde: zulke informatie vergt al gauw clichématige ingrepen als magazinecovers of gekunstelde dialogen. Dat neemt echter niet weg dat ik wel uitgebreid inzoom op zijn atelier, de onzichtbare “petits mains” die de ideeën van ontwerpers in een collectie vertalen en op de business meetings achter de schermen. Net zoals film is mode immers een mengeling van kust en economie, een wereld die je alleen kunt begrijpen als je ook die aspecten kent. Zeker als het gaat om Saint Laurent, iemand die als geen ander de overgang van een artisanale naar een industriële onderneming markeerde.”

“Ik heb een monster gecreëerd en nu moet ik ermee leven”, zucht hij op zeker moment. Ziet u een verband tussen militaire precisie en de druk in het naaiatelier en zijn tumultueuze privéleven?

“Volgens Bergé was Saint Laurent geboren met een depressie. Het succes heeft dat misschien nog versterkt, maar het is duidelijk dat de wortels van zijn melancholie en kwetsbaarheid elders liggen. Anderzijds ben ik me er wel bewust van geworden dat de modewereld niet voor doetjes is, maar uiterst hiërarchisch, elitair en veeleisend. Het verbaast me niet dat mensen als John Galliano en Alexander McQueen er uiteindelijk onderdoor gingen. Al is er wel een verschil met het beschermde milieu waarin Saint Laurent groot werd. In die tijd hadden modeontwerpers nog recht op een privéleven, zonder voortdurend op hun hoede te moeten zijn. Galliano daarentegen werd gefilmd met een smartphone toen hij door het lint ging. Ik ben er dan ook van overtuigd dat Saint Laurent het vandaag veel moeilijker zou hebben om zo lang mee te gaan. De sociale media zouden zijn carrière fnuiken.”

In uw film maakt hij geen sympathieke indruk. Uw Saint Laurent is een vervelende diva, een ongelukkige narcist en, vlak voor zijn dood, een eenzaat die nog steeds met zijn demonen worstelt.

“Ik weet dat het geen knuffelbaar personage is, maar dat was hij volgens mij ook niet. De schuchtere jongen met een kwetsbaar kantje: die portrettering van Saint Laurent hebben we nu wel genoeg gezien. Ik begrijp perfect dat Bergé er alles aan doet om de legende in stand te houden en graag zijn versie van de feiten opdringt, maar er is meer dan een manier om het personage van Saint Laurent te benaderen. Ook daarom zag ik het niet zitten om Bergé op voorhand op de hoogte te brengen van mijn filmplannen. Zijn inmenging, hoe begrijpelijk ook, had het alleen maar moeilijker gemaakt om zelf een kijk op Saint Laurent te ontwikkelen. Ik begrijp trouwens perfect de eeuwige onrust en ontevredenheid die hem typeerde. Zoals veel grote kunstenaars twijfelde hij enorm aan zichzelf, terwijl hij wellicht ook leed onder een gebrek aan erkenning. Modeontwerpers worden immers nog steeds niet als echte grote kunstenaars beschouwd. Wellicht was Saint Laurent ook daarom liever een groot schrijver geweest in de trant van Marcel Proust.”

Hoe moeilijk was het om geen toegang te hebben tot het oeuvre van Saint Laurent?

“Eerlijk gezegd heb ik daar nooit op gerekend. Ik zag begin vorig jaar de tentoonstelling over hem in Brussel – daar begreep ik meteen dat zijn ontwerpen nu echte museumstukken zijn die je amper mag benaderen, laat staan dat je ze zou kunnen gebruiken op een filmset. De kleding in de film moest fris, levendig en eigentijds lijken, geen dode materie die louter een esthetisch effect beoogt. De modellen moesten zich vrij kunnen bewegen in hun outfits, wat met de originele stukken geen optie was. Als filmmaker wilde ik bovendien tijd en ruimte hebben om te zoeken naar de beste manier om de kleding in beeld te brengen, zonder me aan strikte voorschriften te moeten houden. Uiteindelijk moesten we zelf een klein naaitatelier opstarten om de klus te klaren en in totaal twee volledige collecties te reproduceren , maar het resultaat mag er zijn. Elk stuk is handgemaakt en respecteert tot in de puntjes de volumes, stoffen en kleuren van de originele ontwerpen. Echt titanenwerk, maar dat wisten we toen we eraan begonnen. Een film over haute couture: dan is valsspelen geen optie.”

Wim Denolf Saint Laurent draait vanaf 24 september in de bioscoop.