‘Ik zal nooit meer een kipfiletje bakken zonder aan dino’s te denken’

Nathalie Le Blanc staat stil bij de frappante feiten die ze al lezend opmerkte.

Bekijk een wereldkaart en je ziet meteen dat Zuid-Amerika perfect in de oksel van Afrika past. Zou je denken. Maar nee, zo lees ik in het fascinerende De aarde, een kleine geschiedenis van de Amerikaanse bioloog Andrew H. Knoll. Pas in 1915 publiceerde de Duitse meteoroloog Alfred Wegener zijn ideeën over hoe de continenten als een puzzel in elkaar passen en dus waarschijnlijk ooit aan elkaar hingen: Pangea. Terwijl geologen in het zuidelijk halfrond beamend knikten omdat die theorie hun observaties van gelijkaardige fauna en flora op ver van elkaar gelegen plekken verklaarde, verwierpen hun noordelijk-halfrond-collega’s van dure Amerikaanse en Europese universiteiten Wegeners theorie, omdat ze zich niet konden inbeelden dat continenten oceanen konden oversteken. Het duurde tot de ontwikkeling van sonars in WOII, die de diepzee in kaart konden brengen, dat een deel van Wegeners ideeën onderbouwd kon worden. Pas in de jaren zestig werd het nieuwe paradigma van de platentektoniek algemeen aanvaard. Wat blijkt? Noord-Europa en Amerika worden langzaam uit elkaar gedrukt en de vlucht van Londen naar Boston wordt daardoor per jaar zo’n 2,5 cm langer. Iets wat mijn overgrootmoeder Damida nooit geweten heeft.

Het zou haar waarschijnlijk niet interesseren, speculeert Knoll. Hij vindt het opmerkelijk hoe weinig nieuwsgierig we zijn naar de grote bol die ons in leven houdt en soms, bij een aardbeving of orkaan, ook levensgevaarlijk kan zijn. En dat terwijl we er door de zwaartekracht aan gekluisterd zijn. Vandaar dus dit boek, dat op 256 pagina’s in acht hoofdstukken de 4,5 miljard jaar tussen het moment dat onze aardbol zijn huidige vorm aannam en vandaag schetst. Ik heb het boek in een dag verslonden en me vooral verbaasd over hoe ongelofelijk veel geluk we hebben dat er miljoenen kleine en grote dingen net zo gelopen zijn om ons hier als diersoort te laten floreren. Het is ook fascinerend hoe geologen onze aarde bestuderen. Voor Knoll zijn de Grand Canyon, bergketens en kliffen de boekenkast van de natuur, waar we de geschiedenis in kunnen lezen. En diamonds zijn niet alleen a girl’s best friend, maar ook de bff van wetenschappers omdat ze tot 160 kilometer diep gevormd worden en dan door magma omhooggestuwd worden voor ze in onze ringen, horloges en tiara’s terechtkomen.

Ik heb de fascinatie voor dino’s nooit helemaal begrepen, maar moet breed glimlachen als blijkt dat ze eigenlijk niet helemaal uitgestorven zijn. Sommige vogels en zelfs onze scharrelende kippen zijn dino-overblijfselen en ik zal nooit meer een kipfiletje bakken zonder daaraan te denken. Dino parmigiana, iemand? Het hoofdstuk over de vele rampen die het uitzicht en de bewoners van de aarde mee vormgegeven hebben, is dan weer ietwat ontluisterend. Ja, er was die legendarische meteoriet in Yucatán, maar ook gigantische vulkaanuitbarstingen die de atmosfeer met CO2 vulden, ijstijden en andere calamiteiten. De planeet waarop we leven is de erfenis van 4,5 miljard jaar levende en dode natuur, onder onze voeten schoten ooit trilobieten over de zeebodem, dreunden dino’s over heuvels en heersten mammoeten over ijskoude vlaktes. Wat we vandaag om ons heen zien qua fauna en flora, wijzelf incluis, is het resultaat van veel ecologische rampen. Voorlopig toch, want volgens Knoll hebben de industrialisatie, bevolkingsgroei, de overschakeling van paard- en waterkracht op fossiele brandstoffen en de bijbehorende stijging van CO2 in onze atmosfeer een groter effect dan sommige vulkaanuitbarstingen van eerdere uitstervingsgolven. Voor vijftigers als ik betekent dat extremer weer en verbleekt koraal, voor de twintigers van vandaag zal het leven er fundamenteel anders gaan uitzien. Het verschil tussen de mens en dinosauriërs is dat die laatsten niet wisten wat er op hen afkwam, en wij wel. En de aarde? Die draait gewoon verder, met of zonder ons.