‘Ik ben zowel een jongen als een meisje’: intersekse personen over de (on)zin van geslachtsoperaties

'Als iemand zonder toestemming de controle over jouw lichaam overneemt, eindig je altijd met een trauma' © Getty Images

Een micropenis, een hormonale disbalans of een chromosoom extra: in ons land worden er dagelijks vijf baby’s geboren met variaties in geslachtskenmerken. Vaak belanden deze intersekse kinderen op jonge leeftijd op de operatietafel en wordt er een geslacht gekozen. Een nieuwe resolutie maakt komaf met dat hokjesdenken en verbiedt ingrepen zonder uitdrukkelijke toestemming.

Wat doe je als ouder wanneer je verneemt dat je kind mannelijk noch vrouwelijk is, maar iets ertussenin? Tot voor kort was het antwoord op die vraag vaak een operatie op jonge leeftijd, waarbij er een duidelijke keuze gemaakt werd voor een van de twee geslachten.

‘Als ouder wil je dat je kind een normaal leven leidt en dat is heel wat moeilijker als het niet past binnen de standaardhokjes in onze maatschappij’, legt Lara Aerts uit. Voor haar documentaire Meisjesjongensmix volgde de Nederlandse regisseur een jaar lang het leven van de 9-jarige intersekse Wen Long.

‘Bij Wen Long is er niet gekozen voor een operatie op jonge leeftijd. De ouders, die Wen Long adopteerden, laten die keuze heel bewust over aan hun kind zelf. Ze zijn ervan overtuigd dat Wen Long zelf kan voelen wie ze is, en of ze al dan niet een operatie wenst. Maar dat is uitzonderlijk. De meeste ouders zijn bang voor de taboes rond intersekse personen. Het begrip is erg onbekend, wat het moeilijk maakt om erover te praten’, aldus de regisseur.

Bekijk de trailer hieronder

video1.0Vimeohttps://vimeo.com/MeisjesJongensMix TrailerSara Kolsterhttps://vimeo.com/user558470190pro

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
42624074https://i.vimeocdn.com/video/962533501_295x166.jpg295166https://i.vimeocdn.com/filter/overlay?src0=https%3A%2F%2Fi.vimeocdn.com%2Fvideo%2F962533501_295x166.jpg&src1=http%3A%2F%2Ff.vimeocdn.com%2Fp%2Fimages%2Fcrawler_play.png2020-09-23 06:38:25460913746/videos/460913746

Het is niet wat je denkt

Dat merkt ook uroloog Piet Hoebeke, die werkt in het UZ Gent, een van de referentieziekenhuizen op het vlak van intersekse personen. ‘Bij het woord intersekse denkt men vaak aan kinderen met geslachtsorganen van beide geslachten, maar dat is slechts een heel kleine groep. Er zijn heel veel aandoeningen die niet gepaard gaan met drastische veranderingen in de geslachtsorganen.’

De meer dan 300 verschillende variaties vallen grofweg uiteen in drie grote groepen: een variatie in de geslachtschromosomen, een atypische hormonenhuishouding of hormoonreceptoren die ongevoelig blijken. De praktische consequenties daarvan zijn minstens even divers. Van zichtbare kenmerken zoals het uitblijven van borsten bij vrouwen of micropenissen bij mannen tot minder opvallende zaken zoals een afwezige baarmoeder: elke intersekse is anders. En dat maakt het debat en de wetgeving errond ontzettend complex.

Complex probleem

‘Er is geen eenduidig antwoord op de vraag of een operatie op jonge leeftijd een goed idee is of niet’, gaat Hoebeke verder. ‘Toen ik startte, dertig jaar geleden, werden genderproblemen niet besproken. Ingrepen zoals een clitorisverkleining waren standaard. Nu is het genderspectrum opengetrokken, zowel op vlak van identiteit als op het vlak van seksuele voorkeur. Het hele LGBTQI+-verhaal heeft ervoor gezorgd dat we van meisjes niet per se moeten vervrouwelijken en jongens niet per se moeten vermannelijken. Alleen de ingrepen die levensbedreigend zijn of medisch noodzakelijk voeren we uit.’

Ook onder de interseksen zelf zijn de meningen over de zin en onzin van zo’n operatie verdeeld. ‘Ik ben geboren met een afwijking aan mijn bijnierschors’, vertelt Stella (21). ‘Mijn bijnierschors geeft niet de juiste hoeveelheid hormonen af en door allerhande reacties in mijn lichaam maakte ik te veel mannelijke hormonen aan. De artsen wisten bij de geboorte dus niet onmiddellijk of ik een jongen of een meisje was. Pas na genetisch onderzoek kon uitsluitsel gegeven worden over mijn geslacht’

Het plaatselijk algemeen ziekenhuis zat met de handen in het haar en stuurde de ouders van Stella door naar het UZ Gent, waar ze vrijwel meteen zagen wat er aan de hand was. Op advies van het UZ opteerden haar ouders voor een operatie om de uiterlijke kenmerken die niet typisch vrouwelijk waren te corrigeren. ‘Je doet dat beter voor je dochter naar de crèche gaat’, zeiden ze tegen mijn ouders’, vertelt Stella. ‘Op die manier kregen zij geen vervelende vragen over wat er met mij aan de hand was en bleef ik zelf gespaard van ongemakkelijke situaties.’

Stella is naar eigen zeggen erg blij met haar operatie. ‘Ik zou het veel moeilijker gevonden hebben als die operatie pas in mijn pubertijd uitgevoerd zou zijn. Dan is de impact ervan veel groter, omdat je al zoveel jaar leeft in dat lichaam. Ik heb mezelf nooit anders gekend.’

‘Als kind lig je niet wakker over wat er tussen je benen hangt’

Een heel ander verhaal klinkt bij Emmanuelle Verhagen (54), niet toevallig voorzitter van Intersekse Vlaanderen. Ook zij belandde op jonge leeftijd meermaals op de operatietafel, maar hield daar een zwaar trauma aan over. ‘Ik ben geboren met een belachelijk kleine penis. Mijn geslachtsorgaan was officieel te klein voor een penis en te groot voor een clitoris. Mijn testikels waren niet ingedaald. Maar als kind lig je niet wakker over wat er tussen je benen hangt. Mijn zwembroekje was misschien niet gevuld, maar dat had ook zijn voordelen: er hangt niets in de weg. Ik stelde me nergens vragen bij’, vertelt Verhagen.

Dat veranderde op haar negende, toen ze door haar moeder mee naar een Antwerpse dokter genomen werd. ‘Ik begreep niet goed wat er aan de hand was, maar ik vertrouwde blind op mijn ouders. Mijn eerste operatie was rond mijn tiende, al heb ik er daar heel weinig herinneringen aan. Alles was één grote roes, ik was echt nog een kind’, klinkt het.

Een heel team nam mijn geslachtsorganen onder de loep en concludeerden dat die niet goed genoeg waren

Op haar dertiende moest Verhagen opnieuw onder het mes, maar toen lagen de kaarten anders. ‘Intussen was ik een puber geworden. Er werd me gezegd dat we moesten afmaken waar we aan begonnen waren, dat er geen weg meer terug was. Maar ik wilde die operaties niet meer, ik voelde me ontzettend bekocht. Ik heb er thuis zware ruzie over gemaakt. In de jaren 80 was ingaan tegen het advies van de dokter zeer ongebruikelijk. En er was simpelweg geen informatie voorhanden. Ik stond er moederziel alleen voor.’

De operaties werden steeds in de zomer gepland, zodat haar afwezigheid geen argwaan zou wekken bij nieuwsgierige klasgenoten. Die dachten gewoon dat ze op vakantie was. ‘Ik herinner me veel schuld en veel schaamte. Als tiener ben je sowieso al ongemakkelijk. Dat wordt nog honderd keer erger wanneer er een heel team jouw geslachtsdelen onder de loep neemt en vervolgens concludeert dat die niet goed zijn. Er werd me voortdurend op het hart gedrukt dat die operaties voor mijn eigen bestwil waren. Je kan je de impact van die woorden wel voorstellen’, aldus Verhagen.

Die nieuwe resolutie moet paal en perk stellen aan dat soort praktijken. Er wordt gepleit tegen ondoordachte geslachtsoperaties. Ouders en kinderen moeten beter geïnformeerd worden zodat ze hun uitdrukkelijke toestemming kunnen geven voor een eventuele ingreep. Er wordt ook gepleit voor meer onderzoek rond intersekse personen en een psychologische ondersteuning voor zowel ouders als kinderen.

Als iemand zonder toestemming de controle over jouw lichaam overneemt, eindig je altijd met een trauma

Geen overbodige luxe, vindt Verhagen. ‘Als iemand zonder toestemming de controle over jouw lichaam overneemt en ingrepen uitvoert dan eindig je altijd met een trauma. De Verenigde Naties hebben niet voor niets intersekse operaties opgenomen in hun commissie die foltering de wereld moet uithelpen. Die resolutie is een goed voornemen, maar ook niet meer dan dat. Er is nood aan een wetgevend kader.’

Wat vast staat, is dat de maatschappelijke stilte rond dit thema dringend doorbroken moet worden. ‘De meeste intersekse personen hebben geen probleem met hun lichaam, wel met het taboe erover’, klinkt het bij documentairemaakster Aerts. ‘Als je al van kindsbeen af te horen krijgt dat je niet over je intersekse lichaam mag praten, dan weegt dat op je mentale welzijn. Vergelijk het met holebi’s die niet uit de kast mogen komen. De angst voor wat er gebeurt als je geheim uitkomt, is vaak erger dan het vertellen ervan.’

‘Jan Modaal heeft een gore fantasie bij het woord intersekse’, bevestigt ook Piet Hoebeke. ‘Het cliché wil dat dat mensen zijn met een vagina en een penis, zoals de kermisattracties van vroeger. Er is ook heel wat mythologie rond die ver staat van de realiteit. De werkelijkheid is veel subtieler en complexer. We bekijken de problematiek, en de beslissing om al dan niet te opereren, best met een multidisciplinair team én patiënt per patiënt.We zien dan ook dat er een veel hogere tevredenheid is op latere leeftijd.’

‘Deze discussie draait rond wat we willen aanvaarden in onze maatschappij’, vult Verhagen aan. ‘Willen wij lichaamsdiverse mensen in onze samenleving aanvaarden als normale mensen of niet?’. De ouders van de Nederlandse Wen Long uit de documentaire spelen in dat opzicht een pioniersrol. Ze maakten de atypische keuze om hun adoptiekind niet te laten opereren, met de nodige verwarring in hun omgeving tot gevolg. ‘Als ik vertel dat ik zowel een jongen als een meisje ben, dan vinden sommige mensen dat gek’, klinkt het in de docu uit de mond van Wen Long. ‘Want waar moet je zitten als je een jongen én een meisje bent? Je weet niet waar je bij hoort.’ En zo vat een 9-jarig kind het hele probleem kernachtig samen: een gebrek aan openheid creëert onnodige obstakels in onze hoofden en dus ook in onze samenleving.

*Stella is een schuilnaam

De documentaire ‘Meisjesjongensmix’ is te bekijken op het Jeugdfilmfestival, dat nog tot 26 februari online plaatsvindt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content