‘Een boekje over hoe je hoopt dat je kinderen niet hetzelfde moeten meemaken als jij’

David Chariandy onderzoekt in zijn boekje ‘I’ve been meaning to tell you’ wat het betekent om mens te zijn en doet dat volgens onze redactrice Nathalie Le Blanc op excellente wijze.

Sommige herinneringen zetten zich vast in je lijf, je kunt ze later bijna exact oproepen. Pirouettes draaien in een door mijn oma gemaakt jurkje is er zo eentje. De rok was een perfecte cirkel, waardoor die zoals bij een dansende derwisj omhoog zwierde als ik ronddanste. Jammer genoeg hangt er een tweede herinnering aan vast. Ik was te enthousiast, vond een van mijn klasgenootjes: ‘Is dat een Antwerpse jurk, misschien?’ Het lijkt onschuldig, maar het was een verwijt vol dedain dat als een scalpel in zacht vlees sneed. Mijn ouders woonden in Antwerpen, maar omdat er geen kinderopvang was met dezelfde lange uren als hun ploegendiensten, woonde ik bij mijn oma aan zee. Een jong koppel dat naar De Grote Stad trok en hun kind achterliet bij de bovendien gescheiden oma, dat was halverwege de jaren zeventig not done. En dat voelde je, ook al was je maar zeven. Welgemikte opmerkingen maakten duidelijk dat ik daar wel woonde, maar er niet thuishoorde. Dat ik anders was. Niet dat het een trauma is, ik voel me tot vandaag beter aan de zijlijn dan in het middenveld. Maar ik ben het nooit vergeten, en moest aan dat gevoel – maar dan tot de duizendste macht – denken, toen ik I’ve Been Meaning To Tell You van David Chariandy las.

De Canadese auteur werd in Ontario geboren, de stad waar zijn ouders naartoe emigreerden vanuit Trinidad. David studeerde Engelse literatuur, werd schrijver en professor en kreeg twee kinderen. Zijn dochter was drie toen ze samen in een koffiehuis van een stuk chocoladecake genoten. Aan de toog, waar hij een glas water ging halen, kwam er ook net een stijlvolle vrouw aan. Hij aarzelde, zij duwde hem opzij en zei luid: ‘I was born here. I belong here.’ Zijn dochter herinnert zich die dag, ook al miste ze het incident. Ze is ondertussen dertien, en had honderden vragen toen de buren een openlijk racistische, seksistische president verkozen.

Chariandy schreef voor haar – en voor ons – een dun maar krachtig boekje over opgroeien in een maatschappij die naar je kijkt als de verandering waar ze bang voor is. Een boekje over hoe je hoopt dat je kinderen niet hetzelfde moeten meemaken als jij. Bij elk lachsalvo denken dat jij misschien het onderwerp van zoveel leute bent. Je afvragend waarom iemand die je neger noemt, je ook als eerste voor zijn team kiest. Chariandy legt uit wat het met je doet als iedereen je al dan niet subtiel laat voelen dat je ergens niet thuishoort. Hoe snel je zelf overtuigd raakt van dat feit. Hoe je gedwongen wordt om de complexe menselijkheid en contradictorische acties van je pestkoppen te zien, nog voor je kunt uitzoeken wie je zelf bent. ‘Je hebt de ongelijkheden en onrechtvaardigheden van deze wereld niet gecreëerd, dochter’, schrijft hij. ‘Je bent niet verplicht om ze op te lossen. Maar als je iets kunt leren van het verhaal van onze afkomst, dan is het dat je jezelf moet respecteren en beschermen, dat je niet alleen rechtvaardigheid maar ook vreugde moet eisen en dat je oprecht de kwetsbaarheid, creativiteit en schoonheid van anderen moet zien.’

Lezen, zo schrijft Chariandy, geeft ons toegang tot andere werelden. Het is vooral ook onderzoeken wat het betekent om mens te zijn. Zijn boek doet dat op excellente wijze en ik raad het iedereen van harte aan.