Earth Overshoot Day verschuift naar 22 augustus door coronacrisis

Aarde © Getty

Dit jaar hebben we op bijna acht maanden tijd verbruikt wat de aarde op een jaar kan vernieuwen. De mens teert de komende maanden dus op het kapitaal van de planeet. Vorig jaar viel Earth Overshoot Day bijna een maand vroeger: door de coronacrisis hebben we in 2020 een kleinere ecologische voetafdruk.

De internationale onderzoeksorganisatie Global Footprint Network berekent ieder jaar met behulp van VN-statistieken op welke dag we ecologisch gezien in het rood beginnen staan. De ngo gaat onder meer het menselijk gebruik van natuurlijke materialen zoals hout, voeding en textielvezels na, alsook de CO-uitstoot door het verbranden van fossiele brandstoffen en de milieuschade aangericht door woningbouw.

De gevolgen van die roofbouw op de planeet zijn klimaatverandering en de dramatische achteruitgang van de biodiversiteit. Het is al sinds 1970 geleden dat de Earth Overshoot Day samenviel met het einde van het jaar. Sindsdien valt die datum steeds een beetje vroeger. Vorig jaar en in 2018 reikte de biocapaciteit van de aarde om te voorzien in de ecologische voetafdruk van de mens maar tot 29 juli. In 2020 schuiven we dus een klein beetje op in de goede richting, maar de reden hiervoor is helaas een pandemie en geen duurzaam beleid.

YouTube480360Earth Overshoot Day 2020 global launch event intro

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
videohttps://www.youtube.com/270https://www.youtube.com/user/GlobalFootprintNethttps://i.ytimg.com/vi/z4hMALflIeA/hqdefault.jpgGlobal Footprint Network1.0480

Het coronavirus en de lockdowns om het virus in te dijken zetten wereldwijd een rem op economie, de consumptie en de mobiliteit. Vandaar dat de datum verschoof van 29 juli tot 22 augustus. Ten opzichte van 2019 is de CO2-uitstoot dus verminderd met 14,5 procent. Ondanks de pandemie, verbruiken we nog steeds natuurlijke hulpbronnen alsof we 1.6 aardes ter onzer beschikking hebben.

De ngo waarschuwt dat het structureel terugdringen van onze ecologische voetafdruk niet gerealiseerd zal worden door crisissen. Er zijn wel degelijk doelbewuste en duurzame inspanningen nodig om Earth Overshoot Day op te schuiven. Onder de noemer #MoveTheDate kan iedereen elkaar wereldwijd inspireren om in haalbare stappen hun persoonlijke voetafdruk te verkleinen en de aarde wat langer respijt te geven.

Menselijke activiteit

Op onze lauweren rusten is zeker niet de juiste reactie. Zo toont nieuw onderzoek van een Europees onderzoeksteam, dat werd gepubliceerd in Science, aan dat de huidige CO2-stijging omwille van menselijke activiteit vandaag zes keer groter is dan eerdere opstoten van CO2 in de atmosfeer. Bovendien verloopt die stijging ook bijna tien keer sneller dan eerdere sprongen.

Het onderzoek laat zien dat abrupte CO2-stijgingen kenmerkend zijn voor ons klimaatsysteem en dat ze zelfs tijdens interglaciale perioden zijn voorgekomen. Het feit dat forse CO2-sprongen niet alleen tijdens ijstijden maar ook tijdens twee interglaciale perioden konden worden gedetecteerd, verraste de onderzoekers. “We hebben deze gebeurtenissen meerdere keren in het ijs gemeten en kwamen altijd tot dezelfde conclusie”, zegt Christoph Nehrbass-Ahles van de Universiteit van Cambridge, de hoofdauteur van de studie.

null
nullĀ© Getty

‘We weten nog niet waarom dit is gebeurd’, aldus klimaatonderzoeker Thomas Stocker, coauteur van de studie. Dit roept nieuwe onderzoeksvragen op voor de wetenschappers, maar wat wel duidelijk is, is dat de CO2-sprongen in vroegere interglaciale perioden ruimschoots worden overtroffen door de huidige ontwikkeling. ‘De natuurlijke sprongen in de CO2-concentratie in de atmosfeer gebeurden bijna tien keer langzamer dan de door mensen aangestuurde toename in het afgelopen decennium’, benadrukt Nehrbass-Ahles.

‘Op het eerste gezicht lijkt dit misschien niet zo belangrijk’, zegt Stocker, ‘maar gezien de hoeveelheden CO2 die we nog mogen uitstoten om de in Parijs overeengekomen klimaatdoelstelling van 1,5 graden Celsius te halen, zijn dergelijke verhogingen zeker relevant. De bevindingen van dit onderzoek zetten ons nog meer onder druk om het klimaat te beschermen’, concludeert hij.

Hergebruik van toestellen

Wat kunnen we zelf doen om onze aarde minder te belasten? Naar aanleiding van Earth Overshoot Day wil het Netwerk Bewust Verbruiken adviseren om minder, maar betere spullen te kopen, lokaal te shoppen, te delen, hergebruiken en repareren. Op die manier zetten we heel wat minder druk op de planeet.

Vooral elektrische apparaten zijn binnen het gezinsverband grote boosdoeners. Het onderzoeksbureau CE Delft berekende dat Nederlandse gezinnen gemiddeld de grootste CO2-uitstoot veroorzaken met de aankoop van producten zoals elektrische apparaten: ruim 6000 kilo per jaar. Voor voeding (en bereiding) stoot een gezin bijna 4500 kilo CO2 uit. Met de auto (brandstof, productie) stoot een huishouden per jaar 3800 kilo CO2 uit en in de categorie wonen (gas, elektriciteit, materialen voor de bouw van woningen) draagt een huishouden ongeveer 3700 kilo CO2 bij.

De impact van vliegreizen is ook groot: gemiddeld 1900 kilo CO2 per gezin per jaar. Reizen met het openbaar vervoer stoot slechts een honderdtal kilo uit per gezin, per jaar. Toch blijft de impact van gekochte spullen het grootst. Dat ligt aan de grote hoeveelheden water, grondstoffen en energie die nodig zijn voor mijnbouw, productie en transport. Een gemiddelde consument gebruikt zes keer zoveel energie als hij opmerkt.

Ook de Belgische herbruiksector roept op om meer toestellen te hergebruiken of te recycleren. In 2019 heeft de sector ervoor gezorgd dat 2.219 ton elektrische en elektronische apparaten werden aangeboden via De Kringwinkels en zo een tweede leven kregen. Dat is een stijging van 6,2 procent in vergelijking met 2018.

In totaal hebben HERW!N en Ressources, de Vlaamse en Waals-Brusselse koepelorganisaties van de herbruiksector, in samenwerking met Recupel, de vzw die verantwoordelijk is voor de inzameling en verwerking van elektro, 361.329 apparaten een nieuw leven gegeven. Uit de bezitsmeting van Recupel blijkt bovendien dat consumenten meer dan vroeger kiezen voor de optie tweede leven als ze een toestel willen afdanken. Terwijl in 2017 nog 28 procent van de respondenten ervoor koos om hun toestel weg te geven, te verkopen of naar De Kringwinkel te brengen, steeg dat in 2019 naar 30 procent.

Toch blijkt uit de meting van Recupel dat er in 2019 maar liefst 42 miljoen ongebruikte toestellen in de Belgische huishoudens liggen die nog werken. Er valt dus nog een enorme winst te boeken door ook deze toestellen terug in roulatie te brengen.

Groeit de oplossing aan de bomen?

Earth Overshoot Day kijkt ook naar de impact van de bosbouw en het bosbeheer. Erg belangrijk, want Europese en Amerikaanse wetenschappers stellen op basis van recent onderzoek dat bosbeheer de beste troef is om natuurlijke bossen te herstellen zodat ze meer CO2 opnemen. Bosbeheer zal misschien wat meer kosten, maar het zal ook doeltreffender zijn voor de opslag van CO2 en daarom economisch zinvol. In zekere zin zou je dus kunnen stellen dat geld wel degelijk aan de bomen groeit.

Onderzoekers van dertien universiteiten en onderzoekscentra rapporteren in het tijdschrift Science dat ze een stuk tropisch bos in Sabah (Maleisisch Borneo), zorgvuldig in kaart hebben gebracht en vervolgens hebben bestudeerd: het bos was meer dan 30 jaar geleden zwaar gekapt en tot plantage omgebouwd. Uiteindelijk werd het gebied beschermd tegen verdere schade. Het onderzoek bekeek waar, over duizenden hectares, de CO2-concentraties zaten, en hoe groot ze waren.

Volgens de onderzoekers konden de bossen die zich zonder menselijke hulp herstelden, jaarlijks 2,9 ton bovengrondse CO2 per hectare opslaan. Maar de bosgebieden die een handje werden geholpen, een ingreep die wetenschappers ‘actief herstel’ noemen, deden het nog beter.

Bosbeheerders trokken de bossen in en hakten lianen weg – concurrentie van jonge boompjes – om zaailingen te helpen groeien. Ze wiedden ook waar nodig en verrijkten de mix van nieuwe aanplantingen met inheemse soorten. Waar dit gebeurde, herstelde het bos zich 50 procent sneller en werd een bovengrondse opslag van CO2 tussen 2,9 en 4,4 ton per hectare gemeten. De conclusie is dat het natuurlijke herstel van een bos na zestig jaar volledig voltooid is, terwijl dat met actief herstel in veertig jaar kan worden gerealiseerd.

Kans op herstel

Het onderzoek toont twee dingen aan. Ten eerste dat bossen zichzelf kunnen en zullen herstellen: opportunistische planten zullen de open ruimte beheersen en dekking geven aan soorten die het best aangepast zijn om op lange termijn te overleven in het respectievelijke klimaat en in die habitat. De natuur zal beslissen. De tweede vaststelling is dat de natuur enorm kan profiteren van selectieve menselijke hulp.

‘Dit actieve herstel stimuleert diverse bossen, en is daarom veel gunstiger voor de biodiversiteit dan monoculturen of plantagebossen’, zegt Christopher Philipson van ETH ZĆ¼rich. ‘Op deze manier helpt herstel niet alleen om overgebruikte bossen terug te winnen, maar ook om ze ecologisch gezond en divers te maken.’ Het is hoopvol dat de wetenschappers het herstel van tropische bossen als een haalbare en zeer schaalbare oplossing zien om meer CO2 te kunnen opvangen.

Bereken je eigen ecologische voetafdruk via de calculator van het Global Footprint Network.

Bronnen: IPS, Belga, Netwerk Bewust Verbruiken & Global Footprint Network

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content