De buurt onder de sporen van Borgerhout herleeft

© Wouter Van Vaerenbergh

Tot voor kort waren de gewelven onder de spoorlijn langs de Antwerpse Singel een verloren, wat mistroostige plek, maar binnenkort wordt het de thuisbasis voor creatieve start-ups, hippe bars en andere ondernemingen. ‘Een alternatieve Turnhoutsebaan, zeg maar.’

In Parijs kun je gaan shoppen in de winkels onder de Promenade Plantée, een voormalige metrolijn die dienstdoet als groen wandelpad. In Londen vind je autowerkplaatsen, hippe bars, ateliers en bakkerijen onder de hoge spoorlijnen doorheen de stad. Berlijn pakt uit met clubs en restaurants onder de S-Bahn. In Antwerpen ging het er tot voor kort iets minder spectaculair aan toe: de bogen onder de goederenspoorlijn langs de Antwerpse Singel waren volgestort met puin of in gebruik als opslagruimtes en garageboxen. Tot de stad het plan opvatte om de ruimtes vrij te maken en te verhuren. Het project kreeg de naam Vergeten Straat, naar een boek van Louis Paul Boon.

De buurt onder de sporen van Borgerhout herleeft
© GF

Nu zijn de centers, zoals de opgewaardeerde bogen genoemd worden, een uitvalsbasis voor ateliers en foodstart-ups. Je vindt er een houtsnij-atelier, een zeefdrukwerkplaats, een keramiekatelier, een atelier voor artistieke videogames, een sportclub, een plantenwinkel, een winkel voor tweedehands kinderkledij, een brouwerij, een limonadebar en nog veel andere kleine ondernemingen. ‘Nog niet iedereen is up and running’, vertelt projectleidster Niki van Turenhout van het Autonoom Gemeentebedrijf voor Vastgoed en Stadsprojecten AG Vespa. ‘De eerste huurders stappen mee in de testfase van dit project. Dat betekent ook dat sommigen wat vertraging hebben opgelopen met hun opening door onverwachte werken aan de infrastructuur.’ In deze eerste fase zijn er negentien bogen vrijgemaakt in de Engelselei tussen het Luitenant Naeyaertplein en de Turnhoutsebaan.

Geen rij kantoortjes

Democratische huurprijzen moeten het project laagdrempelig houden. ‘De eerste huurders zijn pioniers die samen met ons gaan ontdekken of de locatie zal werken’, vult Van Turenhout aan. ‘Het is een heel atypisch project, daarom is een testfase noodzakelijk.’ Als na een jaar de evaluatie van de infrastructuur en de aantrekkingskracht van de locatie positief blijken, heeft AG Vespa de ambitie om op termijn alle 59 bogen vrij te maken. ‘De infrastructuur is uniek. Het is voor ons een technische uitdaging om te werken met de beperkingen van de ruimtes. We hebben veel last van regenwater dat via de sporen in het bakstenen gewelf sijpelt. Hiervoor hebben we testen gedaan met speciale pleisters, coa-tings en verven om het vocht tegen te houden. Het eerste jaar zal moeten uitwijzen of het vochtprobleem binnen de perken blijft of dat we toch andere maatregelen moeten nemen.’

Net als het stedenbouwkundige project zelf, zitten ook veel van de ondernemingen die er hun plek hebben gevonden nog in een testfase. Denk bijvoorbeeld aan een webshop die wil uittesten of een offlinewinkel ook zou werken. Of een innovatief horeca-idee, zoals de limonadebar. ‘Zulke projecten zouden op andere plekken van de stad niet evident zijn’, bevestigt Van Turenhout. ‘We hebben ook gekozen om één center niet te verhuren, maar te gebruiken als gemeenschappelijke ruimte voor alle huurders. De bedoeling van deze plek is ook om een samenhorigheidsgevoel te creëren bij de huurders. Het is een project dat alleen kan slagen als iedereen samenwerkt.’

De buurt onder de sporen van Borgerhout herleeft
© WOUTER VAN VAERENBERGH

De centers moeten samen met de heraanleg van de straat de buurt een impuls geven. ‘Je kreeg hier vroeger een soort einde-van-de-wereld-gevoel’, zegt Van Turenhout. ‘Het is onze ambitie om door deze ingreep een levendige straat te creëren, vol initiatieven voor en door de buurt. We kozen voor projecten en ondernemers die een relatie zouden aangaan met de buurt. Het mocht geen rij kantoortjes worden waar mensen aan hun laptop zitten te tokkelen. Om de diverse buurt te weerspiegelen, hopen we wel nog ondernemers met andere culturele achtergronden aan te trekken. Voor enkele centers lopen nog onderhandelingen.’

Hart en Ziel

Bij Hart en Ziel wandel je binnen in een kleine stadsjungle. Eigenares Gitte verkoopt er planten en interieurobjecten. ‘Ik had een paar jaar geleden al een winkel op het Laar in Borgerhout met dezelfde naam. Ik schakelde over naar een webshop, maar na een tijd miste ik mijn fysieke winkel en het contact met de klanten. Ik hield dit project van AG Vespa al een tijdje in de gaten. Toen ik mijn voorstel indiende, was het spannend. Ik ben heel blij met de mix aan projecten die hier hun thuis hebben gevonden.’

Dat haar nieuwe winkel in Borgerhout zou liggen wist Gitte zeker. ‘Het was Borgerhout of nergens. Deze buurt is down-to-earth. Je ontmoet er veel jonge creatieve mensen. Borgerhout is vrij van geest en heeft z’n volkse karakter behouden. Ik heb hier zelf altijd in de buurt gewoond. Het is de enige plek in Antwerpen waar ik wil wonen en werken.’

‘Een huis hoeft er niet piekfijn uit te zien’, vindt Gitte. ‘Een interieur stel je met hart en ziel samen. Ik verkoop spullen die ambachtelijk, eerlijk en mooi zijn. Met de focus op planten en groen. Ik geef ook workshops om mijn klanten te leren hun planten niet te vermoorden. (lacht) Stekken, verpotten, hangers maken of je terras groener maken: zulke dingen wil ik doorgeven tijdens de workshops. Een huis hoeft geen Pinterest-perfect plaatje te zijn. Planten hebben hun cyclus van opbloeien en verwelken, maar met de juiste zorg kun je ze lang in leven houden.’

Hart en ziel
Hart en ziel© WOUTER VAN VAERENBERGH

De prijzen van Hart en Ziel wil Gitte bewust betaalbaar houden. ‘Ik wil geen nichemarkt creëren van plantenhipsters’, lacht Gitte. ‘Kamerplanten zijn heel populair op sociale media, maar uiteindelijk gaat het om het plezier van voor een plant te zorgen, niet om een foto op je Instagram te kunnen posten. Zorgen voor je kamerplanten geeft veel voldoening. Als je de tijd neemt om dorre blaadjes weg te knippen of stekjes op te kweken, neem je ook een momentje voor jezelf.’

De meeste projecten in de centers openen de deuren tegen het einde van de week en in het weekend. Hart en Ziel is elke donderdag en vrijdag open, en elke eerste zaterdag van de maand staat er telkens een ander topic centraal. ‘Met de lente in zicht komt er een zaterdag met terrastuintjes als thema. Dan kun je planten kopen die het goed doen op een terras, of workshops volgen om je eigen buitenruimte te vergroenen met wat kleine ingrepen.’

‘We moeten de mensen nog wat tijd geven om deze plek te ontdekken. We doen allemaal ons best om zoveel mogelijk naar buiten te treden. Onze netwerken samenleggen: dat werkt. Met wat geluk – en zeker als de uitbreiding er komt – kan dit een soort van alternatieve Turnhoutsebaan worden. Geen grote ketens hier, maar kleine onafhankelijke handelaars en creatieven.’

instagram.com/hartenzielwonen


Bruis

Bij Bruis springen de manshoge koelkasten gevuld met kleurige flesjes meteen in het oog. Dit non-alcoholische café zet in op zelfgemaakte en geïmporteerde craft soda’s – oftewel: creatieve frisdranken met uitgesproken smaken. ‘We zochten al langer een atelierruimte om onze limonade-experimenten uit te breiden’, vertelt Ken. ‘Toen we de kans kregen om in deze boog onder de sporen te trekken, besloten we om er ook een café aan vast te hangen.’ Op de kaart staan naast de limonades ook kruideninfusies, koffie, non-alcoholische bieren en natuurlijk ook de eigen brouwsels. ‘Denk aan een limonade van hibiscus, roos en steranijs of een zelfgemaakte bitter lemon’, aldus Kris. ‘Ik ga voor drankjes die niet te zoet zijn en durf af en toe zelfs voor uitgesproken bitter te kiezen. Zo zou ik graag een eigen versie van het Italiaanse aperitief Crodino willen brouwen.’

De buurt onder de sporen van Borgerhout herleeft
© WOUTER VAN VAERENBERGH

Bruis is momenteel open van donderdag tot zaterdag, maar binnenkort zal de bar vijf dagen per week open zijn. ‘Ik ga ervan uit dat de centers tijd nodig hebben om bekend te worden bij het brede publiek, maar we hebben geluk dat we de eerste in de rij zijn en dus grote zichtbaarheid hebben. Ons publiek is een mix van mensen die de moeite doen om vanuit een ander deel van de stad te komen om te ontdekken wat we doen en buurtbewoners. We trekken zowel bejaarden van het nabijgelegen woon-zorgcentrum aan als Marokkaanse gezinnen en culinaire ontdekkers. We houden de prijs van onze koffie met opzet democratisch, zodat de drempel laag is om eens binnen te stappen.’

Bruis
Bruis© WOUTER VAN VAERENBERGH

Al was het eerst niet de bedoeling dat Bruis ook een winkel zou zijn, toch kun je er nu ook flesjes kopen. ‘Klanten vroegen in de kerstperiode zo vaak of ze drankjes mee naar huis konden nemen, dat we nu ook take-outprijzen hebben’, vertelt Kris. ‘We merken dat mensen graag eens iets anders aanbieden aan hun gasten. En natuurlijk zijn zwangere vrouwen ook een goede afzetmarkt. Ze merken dat het moeilijk is om iets lekkers te vinden zonder alcohol.’

‘We krijgen veel steun van de buurtbewoners: ze hopen echt dat dit project slaagt. De impact op de leefbaarheid van hun wijk is dan ook groot. Vroeger was dit een vergeten straat, maar dankzij de centers en de heraanleg van de straat is de sfeer hier plots heel anders. Het is ook geen doorsneewinkelstraat, maar echt een plek voor kleine en ambachtelijke zaken. Het klopt helemaal: de rand van de stad als plek voor vernieuwende start-ups.’

bruislab.be


Cabardouche

De brouwers van Cabardouche waren al een paar jaar op zoek naar een eigen plek toen ze de projectoproep voor de centers zagen passeren. De kleine ambachtelijke brouwerij staat bekend om haar bieren met ronkende namen als Stout Mokke, Blonde Stoot en Escort Deluxe. Net als veel startende brouwers werken ze met een contractbrouwerij: een grotere brouwerij die bieren brouwt volgens een aangeleverd recept. ‘Een eigen plek was een volgende stap die we graag wilden zetten’, vertelt Elise, een van de vijf brouwers achter Cabardouche. ‘Tot nu waren we een bierfirma, maar nu we onze eigen installatie hebben, kunnen we onszelf eindelijk bierbrouwers noemen.’

Cabardouche
Cabardouche© WOUTER VAN VAERENBERGH

Cabardouche was expliciet op zoek naar een plek binnen de stadsgrenzen. ‘Betaalbare locaties vinden binnen de stad is een uitdaging voor een start-up, vandaar dat we heel blij zijn met onze ruimte onder de sporen. Al is het geen evidente locatie, het is er wel een met veel potentieel.’

In de ruimte komt de brouwinstallatie, een winkeltje en een proeflokaal. ‘Het leuke is dat alles transparant is: je zult ons zien brouwen terwijl je een pint drinkt’, vertelt Elise. ‘De installatie is weliswaar niet groot genoeg om onze volledige productie te brouwen. Onze vaste bieren blijven we brouwen bij brouwerij Anders. Deze installatie gaan we volop gebruiken om te experimenteren met nieuwe smaken. Je zult deze beperkte oplages kunnen drinken in ons proeflokaal: nog een extra troef om tot aan de rand van de stad te komen. We willen hier ook bieren brouwen voor anderen; een café dat zijn eigen bier wil bijvoorbeeld. Iedereen met een zot idee is welkom om te praten over een eventuele samenwerking.’

Voor Cabardouche voelt hun brouwerij onder de sporen als thuiskomen. ‘In deze buurt is ons avontuur jaren geleden van start gegaan. We willen ons bedrijfje ook echt lokaal verankeren in deze buurt. Zo werken we voor ons interieur samen met een ontwerper die om de hoek zijn atelier heeft: De Furniturist. Ik hoop dat mensen uit de buurt op vrijdagavond hier stoppen voor een pintje na het werk en een praatje met de brouwers. We geloven in de kracht van de samenwerking tussen de verschillende ondernemers hier in de centers. Het is een onbekende plek, dus we zullen samen aan de kar moeten trekken om volk tot hier te krijgen. Zo willen we in de zomer samen events organiseren. Ik denk dan meteen aan een barbecue waarbij het bier rijkelijk vloeit.’

Cabardouche zit in center 54 (Engelselei 255) en opent eind maart de deuren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content