Vrouwen niet toegestaan?

Deze week schudde de Amerikaanse architect Denise Scott Brown het bouwkundige wereldje door elkaar, door eveneens de erkenning te vragen die haar man, de beroemde Robert Venturi te beurt viel in 1991, namelijk de Pritzker Prize. Brown trapt op een zere teen: vrouwen worden in de architectuur gediscrimineerd.

Architect Denise Scott Brown heeft een punt. Terwijl de dames in zoveel werelden thuis zijn -noem maar de politiek of de academische wereld- blijven ze in de bouwkunst in de schaduw van de mannen staan. Bij uitbreiding geldt dat ook voor verwante takken, zoals de design en beeldende kunst. In de schaduw van tal van mannelijke iconen staan er vrouwen.

Denk maar aan Charles en Ray Eames of Robin en Lucienne Day. Sla een boek open over kunst, architectuur of design en je komt amper vrouwen tegen. Klopt dat wel met de realiteit? Eisen mannen, ook de mannelijke historici die de geschiedenis schrijven, niet alle aandacht op? Ik vrees van wel.

Glass ceiling Architecte Denis Scott Brown was niet alleen de echtgenote van Robert Venturi, maar werkte ook 22 jaar samen in hun vennootschap “Venturi Scott Brown and Associates”. Ze komt al jaren op voor de erkenning die ze meent te verdienen. “There are as many women as men in the early stages of architectural practice, but as they move up the ladder, the glass ceiling really hits”, verkondigt Scott Brown onomwonden.

Vorige week was ze in Londen eregast voor de Architect’s Journal Women in Architecture Awards en gaf daar een speech waarin ze haar uitsluiting voor de Pritzker bijzonder jammer vond. Haar man Robert Venturi kreeg de prijs dus in 1991, Scott Brown werd daarbij vergeten. In het lijstje van de Pritzker laureaten kom je trouwens amper vrouwen tegen. In 2004 was er de eerste vrouw, Zaha Hadid en in 2010 het Japanse koppel van Kazuyo Sejima en Ryue Nashizawa van het atelier Sanaa. Vorig jaar won de Chinese architect Wang Shu die zijn studio in 1997 opstartte met zijn echtgenote, “schaduwarchitect” Lu Wenyu.

Eileen Gray Het is tijd dat de vrouwen in de artistieke wereld meer erkenning krijgen en dat sommige naslagwerken over kunstgeschiedenis, design en architectuur worden herschreven. Mijn ogen gingen open na het lezen van enkele boeken van de Engelse kunsthistoricia Frances Borzello, zoals Mirror-Mirror, Seeing ourselves en A world of our own, over vrouwelijke kunstenaars. Er zijn er zoveel meer dan je denkt. Zoveel namen werden en worden verzwegen.

Ook een bezoek aan de tentoonstelling over de designpionier Eileen Gray in het Centre Pompidou (tot 20.05.13) opent de ogen. De voorname rol die de Ierse ontwerpster Eileen Gray in het begin van de 20ste eeuw speelde, inzake architectuur en design, werd jarenlang verzwegen. Eileen Gray omringde zich trouwens met heel veel talentrijke vrouwelijke kunstenaars die amper een plaats kregen in de kunstgeschiedenis.

Wie kent de namen van Lucie Holt-Le Son, Hélène Henry, Charlotte Alix, Lilly Reich, Marianne Brandt, Anni Albers, Alma Siedhoff-Buscher en zovele andere? Lilly Reich was de vrouw in de schaduw van Ludwig Mies van der Rohe, die directeur was van het Bauhaus van 1930 tot 1933. Ze heeft bijvoorbeeld de Barcelona Chair samen met Mies ontworpen. Wordt ze ooit vermeld?

In de beginjaren van het Bauhaus ijverde een progressieve stroming voor de even waardigheid van man en vrouw. Maar al snel greep de illustere Walter Gropius, stichter van de school, in. Hij dreef de vrouwen uit de afdeling architectuur onder voorwendsel dat hun gevoel voor decoratieve kunsten, de puurheid van de vormen dreigde af te zwakken. Ze werden vervolgens richting textielontwerp gestuurd…

Eileen Gray was echt een van de eerste die uitpakte met buismeubels en toch wordt dit amper erkent. Nu wat meer dan vroeger, nadat het oeuvre van Gray in de jaren ’70 werd herontdekt, onder meer door een andere dame-designer, Andrée Putman.

Kortom, Denise Scott Brown gooide met haar statement een stevige stok in het hoenderhok der hedendaagse architectuur… En dat mag!

Piet Swimberghe