Van arme en rijke mensen

De immens populaire serie Downton Abbey spiegelt een wereld voor die ogenschijnlijk eenvoudig en duidelijk is. Een geruststelling in tijden van crisis.

Sinds Upstairs, Downstairs op televisie kwam begin de jaren zeventig ben ik verslaafd aan Britse kostuumdrama’s. Mijn laatste guilty pleasure is de dramareeks Downton Abbey, die ondertussen aan zijn tweede seizoen toe is (dinsdag op Eén). Een wereld vol kopjes thee en korsetten, met verhaallijnen vol onbeantwoorde liefdes en intriges, maar waarin uiteindelijk die ene relatie centraal staat: die tussen heer en dienaar. Wat is het toch dat zo fascineert in die nette, hiërarchische wereld waarin iedereen zijn plaats kent, en die plaats ook met plezier invult? Wel, precies dat, denk ik.

Zoals Mad Men ons een wereld voorspiegelt die simpeler en makkelijker lijkt dan de echte, creëert ook Downton Abbey een universum dat ogenschijnlijk eenvoudig en duidelijk is. In Mad Men drinken de heren martini’s en dragen de dames puntbeha’s, en al zie je tussen het sixtiesoptimisme de barsten van depressie, alcoholisme en echtscheiding én de aankomende agressie van de seventies, toch lijkt het een moreel heldere wereld, waarin mannen nog echte mannen zijn en vrouwen altijd elegant.

Downton Abbey bevindt zich in eenzelfde stilte voor de storm. De familie Crawley en haar uitgebreide staf zitten klem tussen het zinken van de Titanic en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, dat kantelmoment waarop de klassenmaatschappij werd doorbroken en niets nog hetzelfde zou zijn. Maar voorlopig is alles nog even pais en vree, boven en beneden. Nu ja, één van de Crawleydochters is suffragette en heeft een oogje op de communistisch gezinde chauffeur, de andere is wanhopig op zoek naar een echtgenoot omdat ze zelf als oudste dochter niets kan erven en, en… Misschien moet u gewoon zelf even kijken. En observeer die oude orde: wie van adel is, heeft plichten en privileges en leeft ‘boven’. Lui van gewone afkomst bewegen zich vooral in de kelder, en ‘dienen’ die van boven. Iedereen speelt zijn rol en is daar min of meer tevreden mee.

De serie is waanzinnig populair in Amerika en heeft op haar eentje de wat bestofte niet-commerciële zender PBS (Public Broadcasting Service) een nieuw elan gegeven. Er zijn kijkfeestjes waar fans volledig in Edwardiaanse kleding naartoe komen. Over elke nieuwe ontwikkeling wordt uitvoerig gechat en getwitterd. En om de gekte helemaal trendy te maken, opende Ralph Lauren zijn defilé met de begintune van Downton Abbey. Amerika stelt zich de vraag: waarom? De Washington Post vindt dat de miniserie net is wat Amerikanen nodig hebben in tijden van economische en culturele crisis.

“We willen heel graag geloven dat het leven toen simpeler was en dat mensen toen in zekere zin gelukkiger waren. Ze waren in elk geval – en onderschat dat effect niet – mooi gekleed.” Voor Amerikanen, die de droom van de klasseloze maatschappij tot een religie hebben gemaakt, die door Oprah en dr. Phil voortdurend worden aangemaand om het beste uit zichzelf te halen (en als het niks wordt, is het hun eigen fout), is Downton Abbey in deze tijden een geruststelling. Het is vermoeiend om steeds weer te moeten denken dat er niks tussen jou en het grote succes staat behalve luiheid, enkele goed gekozen cursussen en geloof in jezelf.

En dan kijk je graag naar een tv-programma waar een loopjongen het hoogstens tot butler kan schoppen, en dan alleen nog als hij een grandioze overachiever is. “Als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit een kwartje”, zong Louis Davids. Het lijkt een boodschap die Amerikanen nu even willen horen.

Lene Kemps