Vijf eeuwen oude wereldkaart brengt schipper nog altijd thuis

Ter ere van het 500e geboortejaar van de Vlaamse cartograaf Gerard Mercator vindt in het Maritiem Museum Rotterdam op zondag 16 oktober het openingsfeest plaats van de familietentoonstelling ‘Recht zo die gaat! – varen op de kaart van Mercator’.

Ter ere van het 500e geboortejaar van de Vlaamse cartograaf Gerard Mercator vindt in het Maritiem Museum Rotterdam op zondag 16 oktober het openingsfeest plaats van de familietentoonstelling ‘Recht zo die gaat! – varen op de kaart van Mercator’.

Van 12.00 tot 16.00 uur kunnen bezoekers luisteren naar livemuziek of een les bijwonen over navigeren op de sterren. Families worden uitgedaagd voor een GPS-speurtocht en kinderen kunnen kompassen maken, de wereld in 3D puzzelen en vlaggen maken van oude zeekaarten.

Om 15.00 uur opent acteur Jack Wouterse de tentoonstelling en maakt het aanwezige publiek gezamenlijk een levensgrootte digitale wereldkaart. De entree is gratis.

Bij de kerktoren rechtsaf

De routebeschrijving die zeevaarders tot aan het einde van de middeleeuwen volgden was ‘Alsmaar de kust blijven volgen en bij de derde kerktoren rechtsaf’. Ze wisten nog weinig van de wereld en durfden daarom niet zomaar de open zee op te gaan.

In de zestiende eeuw waagde men zich steeds verder van de kust. Er werden nieuwe landen ontdekt en kaartenmakers brachten de wereld steeds preciezer in beeld. Maar hoe geef je de ronde aarde weer op een platte kaart?

De oplossing van de 16de-eeuwse cartograaf Mercator werd wereldberoemd doordat zeelieden hun koers voor het eerst in de geschiedenis met een rechte lijn op een zeekaart konden uitstippelen en deze vervolgens met een constante kompaskoers konden volgen. Een revolutie.

Jong en oud zelf aan de slag

‘Recht zo die gaat!’ is een tentoonstelling voor zowel jong als oud. Er zijn unieke historische kaarten en scheepsmodellen te bewonderen, maar de bezoekers gaan ook zelf aan de slag. Met globes, zeekaarten, verrekijkers, kompassen, de sterrenhemel en zelfs lachspiegels ontdekken ze hoe je kunt navigeren op zee mét maar ook zonder de beroemde wereldkaart van Mercator.

Acteur Jack Wouterse gaat, in filmpjes die op de expo te zien zijn, de zee op met een navigatiespecialist, duikt het museumdepot in met een conservator en neemt een kijkje op de brug van een modern containerschip in de Rotterdamse haven. Daar komt hij erachter dat de wereldkaart van Mercator zelfs in onze huidige tijd, waarin zeevaarders blindvaren op GPS en satelliet, nog altijd gebruikt wordt.

Voor het eerst vertoond in Nederland

Het verhaal over de wereldkaart van Mercator wordt geïllustreerd met objecten uit de collectie van het Maritiem Museum Rotterdam die uniek zijn in de wereld en maar zelden uit het depot komen.

Te zien is de originele kaart van Mercator uit 1569 waarvan slechts drie exemplaren in de wereld bewaard zijn gebleven. Het Maritiem Museum bezit het enige ingekleurde exemplaar dat bovendien is samengesteld in de vorm van een atlas.

Ook de aardglobe van de hand van Mercator is te vinden in de tentoonstelling. Conservator Ron Brand: “Saillant detail is dat Mercator zelf nooit een grote zeereis heeft gemaakt. Hij maakte zijn wereldkaart en globe in zijn atelier aan de hand van technische berekeningen en verhalen van zeevaarders.”

De tentoonstelling ‘Recht zo die gaat! – varen op de kaart van Mercator’ is te zien van 16 oktober 2011 tot en met 8 september 2013. (MS)