Natuur en cultuur op de abdijsite van Herkenrode

De abdijsite van Herkenrode ligt in de onmiddellijke omgeving van Hasselt, meer bepaald in Kuringen. De site omvat oude hoevegebouwen en zo’n honderd hectare natuurgebied. Het is een project in ontwikkeling. Al kan je er nu al terecht voor een bezoek aan de abdij of de kruidentuin. Bovendien is het verkozen tot ‘mooiste plekje van Hasselt’. Natuur, cultuur en geschiedenis gaan er hand in hand.

De abdij van Herkenrode is de oudste Cisterciƫnzerabdij voor vrouwen in Belgiƫ. Ze prijkt al sinds de twaalfde eeuw op de oevers van de Demer. Meer dan zes eeuwen speelde ze een toonaangevende rol in Limburg en Luik. Al gingen op het einde van de achttiende eeuw heel wat gebouwen van de abdij tegen de grond.

Als officiƫle stichtingsdatum van de abdij wordt 1182 aangenomen. Dat jaartal stond ook op het praalgraf van de graven van Loon. Daardoor is er een stichtingslegende aan gekoppeld. Zo zou Graaf Gerard I van Loon tijdens zijn jachtpartij in de bossen van Herkenrode plots drie jonkvrouwen gezien hebben. Ze zaten samen in een hut midden in het bos. Door hun verklaring dat ze zich teruggetrokken hadden uit het wereldlijke leven was de Graaf zo aangedaan, dat hij hen een stuk van zijn domein schonk om er een abdij op te trekken. Zo zou de abdij volgens de legende ontstaan zijn.

Druk pelgrimsoord

Al ging het er in realiteit misschien toch net iets anders aan toe. Het graafschap Loon kwam ongeveer overeen met het huidige Belgisch Limburg. Oorspronkelijk lag het feodale hof in Borgloon, door een oorlog verhuisde het naar de centraler gelegen burcht van Kuringen. Omdat die oorlog veel geld had gekost en omdat Loon nog geen abdij had, heeft Graaf Gerard I in 1182 wellicht besloten om een stuk grond te schenken voor een abdij. Een zekere Hendrik, monnik van de abdij van Aulne, kreeg de eer om er een Cisterciƫnzerabdij voor vrouwen op te richten. Zo wordt de abdij officieel in 1217 als eerste vrouwenabdij in de Nederlanden opgenomen in de Orde van CƮteaux.

Door de komst van het Heilig Sacrament van Mirakel naar Herkenrode in 1317 wordt de abdij een druk pelgrimsoord. Al duurt de bloei niet erg lang. Door oorlogen en plunderingen breekt een moeilijke periode aan. Maar in 1509 kent de abdij een nieuwe start. Er is weer geld en er worden volop kunstwerken aangekocht.

In de loop der tijden woonden er verschillende bevolkingsgroepen in de abdij. De eersten waren de vrouwelijke Cisterciƫnzers. Daarmee was Herkenrode de eerste Cisterciƫnzerabdij voor vrouwen. Door de verovering van de Franse troepen van de Oostenrijkse Nederlanden en de bijhorende uitvoering van de ideeƫn van de Franse Revolutie werd de abdij in 1796 ontbonden. Daardoor werd ook Herkenrode openbaar verkocht. Zo werden Guillaume Claes en Pierre Libotton de volgende eigenaars. Door het gebruik van de abdij voor landbouw- of nijverheidsdoeleinden raakte ze deels in verval en werden heel wat kunstvoorwerpen verkocht. Ook vormde Claes de Franse abdijtuin om tot een Engelse tuin. Zijn zoon en kleinzoon lieten op hun beurt een heel deel van de abdij afbreken.

Uiteindelijk was het AndrƩ Hermant die zijn wens om van Herkenrode terug een klooster te maken in 1972 in vervulling zag gaan. Op dat moment kochten de zusters van het Heilig Graf uit Bilzen een stuk van het domein. Een tiental jaar later bouwden ze er een nieuw klooster met een moderne kloosterkerk. In 1974 werd zowel de abdij als het omliggende landschap als monument beschermd.

Gebouwen en landschap gerestaureerd

Sinds 1998 is een groot deel van de abdij van Herkenrode in handen van de Vlaamse overheid. Zo beheert het Agentschap voor Natuur en Bos de gronden en worden de bestaande gebouwen beheerd door Erfgoed Vlaanderen. Ze zijn in overleg met de Afdeling Monumenten en Landschappen zo optimaal mogelijk gerestaureerd. Ook de natuur wordt in zijn oorspronkelijke 17e eeuwse vorm hersteld. Zo speelt vooral water weer een belangrijke rol in het gebied, omdat het terrein vroeger een buffergebied was voor de Demer bij overvloedige regen. Ook werden er streekeigen bomen aangeplant en wandeldreven aangelegd.

Voor het onderzoek naar de overblijfselen onder de grond staat het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed in. Zo tracht men een beeld te krijgen van de ontwikkeling van de abdij doorheen de geschiedenis. Dit onderzoek staat centraal in de archeologische tuin die het historische hart van de site aangeeft. Daarnaast loopt er een interactieve tentoonstelling in de stallingen en kan je op het domein zowel in een winkeltje als in de brasserie terecht voor streekproducten.

Kruidentuin

Naast de archeologische tuin herbergt de abdij van Herkenrode een educatieve kruidentuin. Deze ‘hortus officinalis’ of leertuin bestaat uit twaalf afzonderlijke tuinkamers. Elke kamer heeft haar eigen structuur en kenmerken. De geneeskrachtige plantenfamilies in de kamers zijn ingedeeld volgens het alfabet. Het tweede deel van de tuin omvat de zogenaamde ‘campus officinalis’ of gebruikstuin. Daar zijn de planten gerangschikt volgens gebruik. De bezoeker wordt er uitgedaagd om over het hedendaagse gebruik van kruiden na te denken. De verschillende tuinkamers van dit hedendaagse kruidenpark liggen langs de groene tweehonderd meter lange wandelgang.

Foto: Toerisme Hasselt

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content