De Londense mathematica Hannah Fry onderzoekt in haar boek ‘Liefde volgens de wiskunde’ of formules en vergelijkingen toegepast kunnen worden op relaties. Daarbij komt ze tot opmerkelijke resultaten. Wist u bijvoorbeeld dat wiskunde kan voorspellen of u al dan niet samen zult blijven met uw partner ?

Hannah Fry is zowat alles wat je niet verwacht van een wiskundige. Ze is, om te beginnen, een vrouw. Niet evident in een door mannen gedomineerde wereld – alle onderzoekers die ze in haar bijzonder amusante boek aanhaalt, behoren tot de zogenaamde sterke sekse. Ze heeft ook bakken humor, wat we niet meteen associëren met iemand die van equaties en algoritmen haar levensdoel heeft gemaakt. En vooral : ze slaagt erin om wiskunde op een bijzonder bevattelijke manier naar een groot publiek te vertalen. Want al houdt ze van de theorie, wiskunde praktisch toepasbaar maken, dat is waar ze voor staat. “Ik probeer patronen in menselijk gedrag te achterhalen. Dat begint met het verzamelen van data, die we vervolgens gebruiken om wetmatigheden te achterhalen, bijvoorbeeld in hoe mensen shoppen of hoe misdaden worden gepleegd – je zou denken dat inbrekers lukraak toeslaan, maar er zijn bepaalde patronen. Als je die in kaart brengt, kun je als het ware de toekomst voorspellen omdat je kunt berekenen waar die misdaden zullen gebeuren. Je kunt hetzelfde doen met rellen en terrorisme, daar zijn we nu erg op gefocust.”

Ik zal het maar meteen toegeven : ik heb genoten van uw boek, ook al heb ik een bloedhekel aan wiskunde.

Hannah Fry : Ik snap dat, wiskunde heeft niet de beste reputatie, ze zou niet relevant zijn voor het echte leven, en ze zou droog en moeilijk zijn. Voor mij is het een levende taal en de enige manier om de wereld rondom ons te begrijpen. (enthousiast) Wiskunde geeft ons absolute waarheid, of het nu gaat over de manier waarop planeten bewegen of hoe de beurzen werken. Ik hou ervan omdat ze zo clean is, you can’t trick it. Een vergelijking is een eeuwige waarheid, die elegantie trekt me enorm aan. Ik hou van regels.

En toen was er dat gekke idee om de wiskunde achter relaties te onderzoeken. Waar kwam dat vandaan ?

Ik wou absoluut bewijzen dat je wiskunde kunt toepassen op een onderwerp dat er het minst geschikt voor leek.

Nochtans : wiskunde is het summum van rationaliteit, liefde is dat allesbehalve.

Klopt, maar ik wil het mysterie rond liefde echt niet ontsluieren of romantiek in een formule gieten. Maar als je de patronen achter relaties wilt leren kennen, heb je wiskunde meer dan nodig.

Ik was behoorlijk verbaasd toen ik in uw boek las over de berekening van wiskundige Peter Backus : het aantal partners die je kunt ontmoeten is kleiner dan het geschatte aantal buitenaardse beschavingen, beweert hij. Wiskunde is behoorlijk deprimerend, bedacht ik toen.

(lacht) Toch is er iets van aan, al zijn er wel wat opmerkingen te maken over zijn methode. Backus was een beetje te negatief in zijn inschatting : hij ging namelijk uit van checklists met eigenschappen waaraan zijn toekomstige partner moest voldoen – zo kwam hij uit op veertig geschikte partners op een totaal van de acht miljoen inwoners die Londen telt. Ik heb de oefening overgedaan met minder strenge criteria en kwam uit op 832 mogelijke partners, toch al wat positiever. Maar wat zijn studie vooral aantoont, is dat zijn methode eigenlijk niet werkt. Je weet immers niet wat je zoekt tot je het gevonden hebt.

Daar gaat het wiskundig model.

Dat zou ik niet zeggen. Wiskunde is hier nuttig omdat ze aantoont dat je beter niet met checklists werkt. Ga maar na : wie verdient er zoveel als jij zou willen, heeft de juiste lengte, de juiste haarkleur, kleur van ogen en noem maar op ? Juist : niemand. Mijn man is bijvoorbeeld iemand van wie ik nooit had gedacht dat ik met hem zou trouwen. Zo gaat het bij veel mensen. Stop dus met lijstjes maken.

Als het over relaties gaat, speelt aantrekkelijkheid uiteraard een belangrijke rol. In uw boek maakt u korte metten met de gulden snede, die vaak gezien wordt als de basis van ons esthetisch oordeel.

De gulden snede is complete nonsens. Het is wel zo dat kunstenaars ermee gewerkt hebben en dat dat tot mooie resultaten heeft geleid, maar experimenten hebben aangetoond dat de zogenaamde gulden rechthoek – die volmaakt zou zijn – niet vaker als mooi wordt bevonden dan eender welke andere. Trouwens, de gulden snede is een oneindig getal dat 1,6 benadert… hoe ga je dat toepassen op je gezicht ? Stel dat, om mooi te zijn, de verhouding tussen je oor en je neus 1,6 behoort te zijn : waar begint je oor dan precies ? Of je neus ? Het is gewoon niet waar, punt (lacht).

Aantrekkelijkheid is niet in een wiskundige formule te gieten ?

Precies, we weten gewoon niet wat schoonheid is.

Maar we kunnen onze aantrekkelijkheid wel verhogen door een gemeen trucje uit te halen, schrijf je.

Ja, dat is het zogenaamde decoy-effect. Voor dat experiment werden twee gezichten die door de helft van het testpubliek aantrekkelijk werden bevonden met Photoshop wat lelijker gemaakt en vervolgens opnieuw aan een testpubliek getoond, samen met de originele foto’s. Wat bleek ? Opeens vond niet de helft maar driekwart die originele gezichten mooi. Dat is ongelooflijk, vind ik. Wie wil scoren, kan dus best in het gezelschap zijn van iemand die minder mooi is.

Zou u zelf die tactiek toepassen ?

Oh nee. Maar je moet je wel zorgen maken als een heel aantrekkelijk iemand je meevraagt voor een avondje uit. (lacht)

Ik las dat er zowaar een formule bestaat die berekent hoe je best je ideale partner kunt veroveren.

Gale-Shapley heet die algoritme. Om het simpel uit te leggen : stel dat je een groep jongens en meisjes hebt, waarbij elk van hen in zijn of haar hoofd een geprefereerde partner heeft en we er even simpelweg van uitgaan dat de jongens de benaderende partij zijn. Elk van hen zal zijn eerste keuze benaderen, dat is logisch. Het meisje dat twee of meer kandidaten heeft, kan dan gaan voor degene die ze het leukst vindt. De jongen die bij haar een blauwtje loopt, moet dan op zoek naar een nieuwe partner die niet zijn eerste keuze was. Wat blijkt nu uit het mathematische model ? Ondanks de afwijzingen zal de proactieve groep altijd een beter resultaat bereiken dan de groep die passief is. De onderliggende logica is simpel : als je proactief bent, begin je aan de top van je lijstje en werk je je bij elk blauwtje een weg naar onder. Misschien beland je niet bij je eerste keuze – misschien is pas bij je vierde – maar je eindigt toch altijd met de beste kandidate die je kunt krijgen. Blijf je passief, dan eindig je met de minst slechte persoon en heb je geen controle om tot de top van je lijst te raken. Dat houdt een belangrijke les in : wacht niet tot iemand je benadert, want daarmee schiet je in je eigen voet.

Ga voor de best mogelijke partners en doe dat vaak, ondanks het risico te worden afgewezen ?

Precies. En waarom ook niet ? Ik was er zelf weliswaar verschrikkelijk in, maar ik heb vrienden die deze tactiek rigoureus toepassen en als gevolg daarvan vaak geweigerd worden. Maar als ze iemand vinden, is het wel de beste persoon die ze kunnen krijgen. En dat is wat telt.

Opmerkelijk : u stelt in uw boek dat de ingewikkelde algoritmen achter datingsites niet werken.

Absoluut. Zulke sites kunnen je weliswaar in contact brengen met mensen die dezelfde interesses delen, maar daarmee is niet gezegd dat je die persoon ook aantrekkelijk zult vinden. Ik heb net een experiment gedaan voor de BBC, waarvoor ik een online datingsite ontwierp met honderden deelnemende singles. Er waren vier groepen : een groep die een goede match was en die te horen kregen dat dat effectief zo was, een groep die een goede match was, maar die we vertelden dat ze niet bij elkaar pasten, een die een slechte match was en dat effectief te horen kreeg en een laatste groep die een slechte match was, maar die we vertelden dat ze het goed met elkaar zouden kunnen vinden. Wat bleek : als ze te horen hadden gekregen dat ze niet bij elkaar zouden passen, hadden ze een date die op niets uitdraaide, zelfs al pasten ze volgens de site wél goed bij elkaar. Maar nog opmerkelijker : de groep die geen match was, maar te horen kreeg dat ze bij elkaar pasten, deed het opmerkelijk beter dan de groep die een goede match was, maar die we vertelden dat ze geen goede partij waren voor elkaar. De perceptie speelt dus een grote rol. De conclusie is duidelijk : de algoritmen die achter zo’n site zitten, brengen je wel in contact met iemand die dezelfde interesses heeft, maar daar houdt het dan ook op.

Ook opmerkelijk : wie goed wilt scoren op zulke sites, heeft maar beter een profielfoto die niet al te mooi is.

Absoluut. Als je een look hebt die door de meerderheid van de mensen als mooi wordt bevonden, creëer je een blokkade. Iedereen denkt dan dat je massaal veel berichten zult krijgen en dus laten ze je links liggen – ze denken dat ze toch geen kans hebben. Je foto kan dus beter wat apart zijn, zodat je de meningen verdeelt. Het meisje dat op OKCupid (bekende datingste) de meeste berichten krijgt, is weliswaar heel aantrekkelijk, maar staat wel vol met tattoos en piercings.

Ik ken een heel arsenaal aan knappe, single vriendinnen. U hebt daar een wel heel berekende uitleg voor.

Ja, de zogenaamde eligible-bachelor paradox, die voortkomt uit de speltheorie. Die gaat uit van twee tegenstanders die elkaars zwakheden uitbuiten om zo tot het beste resultaat te komen. Dat klinkt een beetje zuur, maar er zijn wel conclusies uit te trekken. Zo kun je iemand uitbuiten en daar je voordeel mee doen – een geschenk kopen om in iemands bed te belanden, je kent het cliché wel – maar je mag dat spelletje niet te lang volhouden. Want wat blijkt ? Knappe vrouwen wachten doorgaans langer om zich te binden, net omdat ze denken dat ze nog tijd genoeg hebben om de perfecte man te vinden. Vandaar : zelfs al ben je heel erg hot, dan kan het geen kwaad om je op tijd te settelen. Anders zou je wel eens moeten vaststellen dat alle goede wagonnetjes gepasseerd zijn.

Er bestaat zowaar een wiskundig model dat voorspelt wat we allemaal al weten : dat je in een relatie maar beter trouw bent.

De zogenaamde pay-off matrix : wat het beste is voor jou op korte termijn is niet noodzakelijk het beste op lange termijn. Het egoïstische ideaal is een stabiele relatie waarin je toch seks kunt hebben met anderen. Het ergste is het tegenovergestelde : dat je denkt dat je partner hondstrouw is, maar dat je aan de lopende band bedrogen wordt. Het tweede beste is monogamie. De vraag is dan : moet je trouw blijven om gelukkig te zijn ? Wanneer je de pay-off matrix zijn werk laat doen, blijkt dat je inderdaad het best af bent wanneer je allebei trouw blijft.

Op basis daarvan kun je een strategie bedenken om het evenwicht in je relatie te behouden. De relatie zal het aangenaamst zijn wanneer je de hele tijd aardig bent voor elkaar, maar dat lukt uiteraard niet. Het komt er dus op aan zo goed mogelijk te reageren op de ander en die tactiek heet tit for tat. Regel één : wees aardig, altijd. Regel twee : als je partner iets slechts doet, moet je met een straf komen die gelijkwaardig is aan het berokkende kwaad. Vergeet je partner je te bellen, dan bel jij de volgende dag gewoon niet terug. Is hij of zij daarna weer aardig, dan moet je meteen weer lief zijn. Die strategie optimaliseert de samenwerking zonder dat er misbruik van je wordt gemaakt.

U geeft ook advies aan wie via Tinder een partner probeert te vinden. Mensen weigeren is daarbij heel belangrijk.

Ja, dat is de shopping theory. Ontmoet je tien mensen, weiger dan de eerste vier die je pad kruisen en kies vervolgens de beste die je tegenkomt. Zo maak je het meeste kans op een goede date.

Da’s een redelijk harde tactiek, vind ik.

In het echte leven is het inderdaad heel moeilijk, maar het blijft mooie wiskunde (lacht). Het reflecteert trouwens wat we al doen, echt waar. Er zijn zoveel mensen die je kunt daten dat je noodgedwongen een keuze moet maken. Je kunt zeggen : ik geef mezelf drie weken om iemand te vinden. In de eerste week date je, maar ga je met niemand naar bed – je weigert tot je aan vier zit. Noem het marktonderzoek. Daarna ga je door met degene die beter is dan al de anderen.

Maar misschien is nummer drie wel de man of vrouw van je leven !

Dan moet je de wiskunde niet vertrouwen (lacht). De regel in het leven moet zijn dat als je iemand écht leuk vindt, je voor die persoon moet gaan. Maar om in het voordeel van de wiskunde te pleiten : er bestaat een model dat de Monte Carlo-simulatie heet en interessante resultaten oplevert. Als je de methode toepast van het stelselmatig weigeren van mogelijke partners tot je de beste gevonden hebt, is de kans dat je een goede match vindt liefst 78 procent. Okay, het zal misschien niet je droomman of droomvrouw zijn, maar wel iemand met wie je het goed zult vinden. Wat ook al niet slecht is (lacht).

Eens je je partner gevonden hebt, kun je zowaar een formule toepassen die voorspelt of je bij elkaar blijft.

Dat is zo, John Gottman kwam daarmee aanzetten. Jarenlang legde hij koppels die woorden hadden op video vast. Alles wat ze deden of zeiden kreeg vervolgens een positieve of negatieve score. Wat bleek ? Als je de score van de hele conversatie optelde, kon je inderdaad via een ingewikkelde formule voorspellen of dat koppel al dan niet bij elkaar zou blijven. Dat experiment toonde overigens ook aan dat hoe constructiever je ruzie maakt, hoe groter de kans is dat je bij elkaar blijft.

Wat ik zo geweldig vind : Gottman vond ook een vergelijking die voorspelt hoe een conversatie zal evolueren. Daaruit kwam het begrip negativiteitsdrempel – hoe vervelend iemand moet zijn alvorens de ander heftig zal reageren. Ik dacht altijd dat sterke koppels een hoge drempel hebben, waarbij het dus erg lang duurt voor je kwaad wordt op de ander. Wat bleek : het tegenovergestelde is waar. De beste koppels zijn degenen die er meteen voor uitkomen dat ze geïrriteerd zijn. Wat ook wel logisch is. Stel dat je vriendin elke dag haar handdoek na het douchen op de grond laat liggen, dan kun je dat zeventien jaar lang opkroppen om haar vervolgens van pure woede te wurgen (schatert). Als je daarentegen ruimte laat om te klagen en geïrriteerd te zijn, ga je kleine ergernissen meteen uit de weg en bouw je aan een stabiele relatie.

We zullen het onthouden. Tot slot : wat wilt u met het boek bereiken ?

Heel simpel : dat mensen wiskunde ge-wel-dig gaan vinden.

Is dat werkelijk alles ? Wat met de kennis over ons liefdesleven die het aanreikt ?

Dat kan me eigenlijk niet veel schelen (schatert). Nee, serieus : ik wou een positief verhaal brengen : laat niet sollen met jezelf, spreek als je iets te zeggen hebt, wees jezelf, wees origineel, zorg dat je proactief bent en ga voor de mensen die je écht wilt – allemaal dingen die de wiskunde je leert. En maak je geen zorgen over je uiterlijk, want er is geen enkele wetenschappelijke uitleg die bepaalt of iemand al dan niet mooi is.

Overigens : hebt u de tactieken die u in uw boek beschrijft ook zelf toegepast ?

Ik was op huwelijksreis toen ik te horen kreeg dat ik dit boek mocht schrijven, ik heb er dus de kans niet meer toe gekregen (lacht). Het enige wat voor mij nog relevant is, is de formule om bij elkaar te blijven. Niet alleen in mijn relatie, ook met vrienden en familie gebruik ik die methode. Wanneer iets me stoort, dan zeg ik dat ook meteen. Wetende dat het van wiskunde komt, maakt het alleen nog maar mooier.

‘Liefde volgens de wiskunde’ is uitgegeven bij Davidsfonds Uitgeverij, 14,95 euro.

Door Michele Mortelmans & Foto’s Eva Vermandel

“Ach, de gulden snede is een oneindig getal dat 1,6 benadert… Stel dat de neus-oorverhouding 1,6 behoort te zijn om mooi te zijn : waar begint je oor dan precies ? Of je neus ? Het is gewoon nonsens, punt”

“Een belangrijke les : blijf niet passief, wacht niet tot iemand je benadert, want daarmee schiet je in je eigen voet”

“Ontmoet je tien mensen, weiger dan de eerste vier dates die je pad kruisen en kies vervolgens de beste die je tegenkomt”