Wat als de robot die de Sint bracht data verzamelt?

De kans bestaat dat de goedheiligman dit jaar een robotpuppy, een interactief dagboek of andere connected toys brengt. Speelgoed waar kinderen uren zoet mee zijn en vaak ook iets van bijleren. Maar de stukjes elektronica gaan zelf óók met informatie aan de haal…

Herinner je het Internet of Things. Dagelijkse gebruiksvoorwerpen – van koelkasten tot verkeerslichten, auto’s tot koffiezetapparaten – die steeds slimmer worden en nieuwe mogelijkheden aanbieden dankzij wifi of een bluetoothverbinding. Een voorwerp gaat daardoor niet meer alleen een interactie aan met zijn gebruiker, maar ook met andere voorwerpen.

Zo kan een slimme koelkast je waarschuwen dat de melk op is en dat meteen toevoegen aan het boodschappenlijstje op je smartphone. Connected toys passen in dit bredere fenomeen. ‘Sprekende poppen, spelcomputers en ander digitaal speelgoed bevatten technologie zoals spraakherkenning, locatiebepaling, een camera of zelfs artificiële intelligentie, waardoor heel persoonlijke interacties kunnen nagebootst worden’, legt Bieke Zaman, docent mens-computerinteracties aan de KU Leuven, uit. ‘De ooit afstandelijke robots worden echte speelkameraadjes dankzij deze technologische evolutie. Ze zorgen voor een nieuwe manier van spelen, ze stimuleren creativiteit en samenspel en zijn vaak een welkome afwisseling voor een tablet.

Ook op educatief vlak hebben connected toys potentieel. Ze prikkelen niet alleen meer zintuigen, ze analyseren ook acties en antwoorden, waardoor de speelervaring aangepast wordt aan het leerniveau van de gebruiker. Maar… om te kunnen genieten van de volledige speelervaring moet je inloggen, een profiel aanmaken en connecteren met het internet. Daardoor capteert het speelgoed informatie die met andere kinderen of gezinsleden gedeeld kan worden, maar evengoed met andere partijen. En daar zijn risico’s aan verbonden.’

Cayla de spionpop

Eerst en vooral, ze verzamelen gegevens zonder je uitdrukkelijke toestemming. Dat ze dat doen, wordt normaal gezien vermeld in de kleine lettertjes van de handleiding, die zo goed als niemand leest. Ook is het niet duidelijk met wie die data worden gedeeld. ‘Een kind kan de aankomende scheiding van zijn ouders verwerken door zijn geheimen toe te vertrouwen aan een robotbeer. Een bank die toegang krijgt tot de data van de speelgoedfabrikant, kan dan uit die opnames besluiten dat het gezin zich in een financieel precaire situatie bevindt en het een lening ontzeggen. Zulke dingen gebeuren echt. Elke actie wordt gelogd en geanalyseerd, waardoor kinderen ook op heel vroege leeftijd worden gekwantificeerd. Wanneer je dergelijk speelgoed in huis haalt, ben je eigenaar van het materiële aspect, maar niet van de data die je ermee creëert’, voegt Zaman toe. Een verontrustend voorbeeld is de pratende Cayla-pop, die in Duitsland verboden is en door veel speelgoedwinkels uit de rekken werd gehaald, omdat ze als afluister- apparaat gebruikt kan worden. Bovendien konden hackers de pop met kinderen laten praten.

Vieze wifi

En zo komen we bij een tweede risico: het gemak waarmee je connected toys kunt hacken. ‘De speeltjes hebben veel verbindingsmogelijkheden’, stelt Cedric De Vroey, die als ethisch hacker samenwerkt met bedrijven om hun systemen veiliger te maken. ‘Bluetooth is standaard niet zonder gevaar, gezien de toegangscode meestal 1111 of 1234 is. En wifi is eigenlijk iets vies. De meeste mobiele toestellen, waaronder connected toys, scannen constant naar netwerken die ze kennen door kleine infopakketjes uit te sturen. Iemand met kennis van zaken kan die moeiteloos opvangen en een gelijknamig maar krachtiger wifinetwerk opzetten, waarmee ze dat speelgoed makkelijk kunnen kapen. Een sprekende pop wordt dan een afluisterapparaat, een babyfoon met talk-back functie een parlofoon voor hackers die uit zijn op kattenkwaad of erger. Sinds een jaar of twee wordt er meer aandacht besteed aan cyber security, maar laten we eerlijk zijn: heel veel bedrijven, waaronder speelgoedfabrikanten, staan niet stil bij de technische risico’s die hun producten met zich meebrengen.’ Weer je die slimme popjes, horloges en knuffels dan maar beter uit de kinderkamer? ‘Zo zwart-wit mag je het niet bekijken. Je blindstaren op die risico’s hoeft niet’, besluit Zaman. Maar je voorzorgen nemen is aangewezen. Gezond verstand, een snuifje voorzichtigheid en wat goedgemikte research zorgen ervoor dat je met een gerust hart een dansende robot of communicatieve knuffel in huis haalt. Want ‘veilig speelgoed’ betekent in deze geconnecteerde tijden nu eenmaal méér dan ‘blokjes die mijn kind niet kan inslikken.’