Topchoreograaf Sidi Larbi Cherkaoui schetst een poëtisch en visionair beeld van hoe onze toekomstige samenleving er in zijn ogen zou moeten uitzien.

De mensen van de toekomst zullen veel meer solidariteit in zich dragen,” steekt Sidi Larbi Cherkaoui van wal, wanneer we polsen welke basiswaarde we volgens hem collectief moeten ontwikkelen. “Ze zullen zorgen voor zichzelf en voor elkaar, en dialoog vooropstellen. Vragen ‘wat is er mis ?’ als iemand hen slaat, in plaats van terug te slaan. Ze zullen begrijpen dat een mens gewoon mens wil zijn en ernaar streven dat iedereen zich goed voelt. Die mens kan op veel vlakken de levenskwaliteit verbeteren. Neem de multiculturele samenleving. Onze visie daarop is nu verre van solidair of zorgzaam. Dat is niet logisch. Want eigenlijk is niemand van ons een ‘pure’ Vlaming of Belg. Ons DNA is in de loop van de generaties opgebouwd uit een aanzienlijk percentage cellen afkomstig uit andere culturen. We zijn stuk voor stuk een multiculturele formule. Dat idee moet de maatschappij van de toekomst schragen. In mijn hoofd zijn de mensen van de toekomst zich veel bewuster van hun veelzijdigheid inzake origine en zal iedereen zich meer verbonden voelen met iedereen.”

We moeten er leren van uitgaan dat iedereen gelijk en gelijkwaardig is ?

“In een evenwichtige samenleving moet iedereen mens kunnen zijn, zonder een hiërarchie die stelt dat iemand beter is dan een ander. Vrouwen- en vreemdelingenrechten zijn vandaag niet goed geregeld. Dat moeten we rechtzetten door mensen meer te respecteren, niet door de macht in de loop der jaren te verschuiven naar bepaalde dominante groepen.”

Vraagt respect ook niet een soort nieuwe openheid tegenover mensen en gebeurtenissen ?

“Ja, en die hebben we niet. Ik pleit voor een grote openheid tegenover ideeën die zich moeten kunnen ontwikkelen. Als je überhaupt van een toekomst wilt spreken. We zouden het gevoel moeten krijgen dat er veel verschillende manieren mogelijk zijn om gelukkig te zijn, om te wonen, om een familie samen te stellen, om te werken en ons te verplaatsen. Dat mensen en ideeën anders kunnen zijn zonder dat ze bedreigend worden. Samenleven ís complex, maar laat die complexiteit dan toch ook toe. Blijf niet in het verkrampte beeld zitten van wat ‘de norm’ is. Want de norm is helemaal niet zo normaal. Er is namelijk altijd een andere norm die constant fluctueert naargelang de natuurlijkheid van de dingen. De constructies van het verleden waren aangepast aan het verleden. De constructies van vandaag vragen om nieuwe inzichten en waarden. Het samengesteld gezin zal verder evolueren. Wonen en transport zullen gedeelde ervaringen worden. Steden en dorpen zullen transformeren volgens nieuwe behoeften. Daarop moeten we beter leren inspelen. Voor mij is de toekomst een plek waar we klaar zijn met het verleden en de normen van onze voorouders. Waar we kunnen zeggen : ‘Dit laten we los, we staan open voor wat komt.’ Misschien is dat een utopie, maar het is de vrijheid van denken waar ik naartoe wil.”

verkramping

Daar slagen we volgens Larbi vandaag niet echt in. Hij ziet veel stilstand, een verkrampt vasthouden aan starre maatschappelijke beelden, normen en angsten. Van vooruitgang en toekomstvisie is volgens hem niet veel sprake. “Als we over een toekomst willen spreken, moeten we ons eerst collectief losmasseren uit de verkrampte houding waarin we vandaag zitten. De geschiedenis is als de zee, ze beweegt als eb en vloed. In België bevinden we ons momenteel in de eb-fase. Bij eb trekken we ons als maatschappij terug in een cocon. We verliezen de capaciteit om elkaar te begrijpen, te voelen, te respecteren en te accepteren. Dan worden we bang, en verliezen het vertrouwen in elkaar en in de vooruitgang.”

Terwijl Larbi dit zegt, laat hij zijn handen meegolven met zijn woorden. Zijn vingers kruisen elkaar, dan zijn polsen om weer open te vloeien als hij verdergaat : “Als we de mooie vloedgolf willen zien die ons over pakweg vijftig jaar naar een evenwichtige samenleving drijft, moeten we nieuwe zuurstof vinden die de angst en onzekerheid wegademt. We stagneren door onze collectieve angstreactie bij ingrijpende gebeurtenissen. Er is de terreurdreiging, er zijn aanslagen. Ik zie dat er in sommige landen bij dergelijke dreigingen een hechte band wordt gecreëerd om maatschappelijke wonden te helen. Maar er zijn ook plaatsen waar men eerst bevriest en uit onmacht in de maatschappelijke wonde peutert zodat ze groter wordt. Zo gaat het bij ons.”

Is dat een hypotheek op de toekomst ?

“De maatschappij is als een lichaam. Alles is met elkaar verbonden. Die verbondenheid is momenteel verstoord omdat we focussen op één gekwetst deel en daar doodsbang van worden. Al jaren. Het maatschappelijk lichaam moet in al zijn onderdelen weer meer organisch samenhangen. De economie moet draaien, het milieu- en cultuurbeleid moet verder, mensen moeten verzorgd worden. In plaats van te verkrampen, moeten de hersenen van de samenleving rustig nadenken. In plaats van bang te zijn, moet het hart vers bloed pompen zodat we positieve en nieuwe ideeën krijgen om tot oplossingen te komen. Het moet op alle niveaus functioneren, en dan kunnen we weer vooruit.”

Maar hoe haal je een maatschappelijk lichaam uit zo’n kramp ?

“Kennis is daarbij heel belangrijk. Er is geen kans op een evenwichtige toekomst zonder kennis van het verleden en het heden. Die aanslagen zijn heel erg, maar ook relatief. Je moet dat als samenleving durven inzien. Het zijn uitzonderlijke acties van criminelen. Er is geen reden om te stoppen met ademen. We moeten proberen te begrijpen waarom dingen gebeuren, zoeken naar een nuchtere manier om met die informatie om te gaan. Dat is moeilijk. We zijn dat niet gewoon. Als iets onze paradijselijkheid verstoort, kruipen we in onze schulp. Het zou goed zijn om onze angstreflex te onderkennen, want angst blokkeert alles. Ze vormt een dam voor de vloedgolf die onze kinderen een toekomst geeft. Als we die angst overwinnen, en beseffen dat we met paniek en kwaadheid alleen maar meer kwaad uitlokken, ziet de toekomst er mooi uit. Dan groeien we en leven we binnen pakweg vijftig jaar veel bewuster.”

Ook op andere vlakken is dat bewustzijn belangrijk, denkt Sidi Larbi Cherkaoui. Voeding wordt een van dé aandachtspunten voor de toekomst. “We moeten ons bewuster worden van de voeding die we tot ons nemen. Ons anders organiseren. Zelfs in die mate dat kennis en beschikbaarheid van voeding op de duur geneesmiddelen vervangen. Want door een betere relatie met je lichaam en de omgeving ontwikkel je automatisch een zekere gevoeligheid en een grotere capaciteit tot empathie. Dat is essentieel voor een samenleving die zich evenwichtig wil ontwikkelen. Over tientallen jaren is veganisme volgens mij de norm. Het is de meest ethische weg voor de toekomst. Onze keuze vandaag voor suikers, vetten en de dubieuze omgang met vlees, vis, groente en fruit heeft een grote impact op lichaam en geest.”

Filosofie vertalen naar beweging

Larbi kent de wereld. Hij reist, zijn gezelschap is een verzameling van internationale persoonlijkheden, zijn voorstellingen ademen diversiteit. Via muzikale invloeden uit Afrika, India, Japan, China en Argentinië vertaalt hij filosofische gedachten in een bewegingstaal. Daarin ontmoeten levensvragen die wortelen in diverse culturen elkaar.

Vertellen die culturen u iets over onze eigen samenleving ?

“Ik vind overal ter wereld elementen die inspireren voor een visionaire oefening als deze. Het loopt nergens perfect, maar overal vind je inspiratie. Op een Japans eiland zag ik hoe mensen harmonieus samenleven en zich deel van het geheel voelen. Ze krijgen een soort verbondenheid en toewijding aangeleerd. Daar ademt het maatschappelijk lichaam. Met dergelijke inzichten wil ik iets doen. De boodschap doorgeven. De wereld vertalen in iets wat uitstijgt boven de feiten. En op die manier meewerken aan een toekomst die het waard is te worden gebouwd.”

Tekst Tine Maenhout & Foto’s Debby Termonia

“De maatschappij is als een lichaam. Alles is met elkaar verbonden”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content