Clueless van regiseusse Amy Heckerling mocht deze maand 20 kaarsjes uitblazen. De film verscheen voor het eerst op 19 juli 1995. Maar zelfs 20 jaar na datum is deze tienerprent die op vlak van quotewaardigheid enkel door Mean Girls overtroffen wordt een feministische parel binnen de popcultuur. Lees hieronder waarom.
“So, okay, you’re probably going: is this a Noxzema commercial or what? But seriously, I actually have a way normal life for a teenage girl,” begint de vijftienjarige Cher Horowitz (Alicia Silverstone) over een montage van haar rijkeluisleven. De film start meteen met een voice-over van Cher om duidelijk te maken dat dit haar verhaal is en zij haar eigen narratief in handen heeft. Op de achtergrond horen we ‘Just A Girl’, de protestsong tegen meisjesbetutteling van No Doubt. Maar Cher is niet ‘zomaar een meisje’. Of het nu gaat over een twijfelachtige outfitkeuze, een tegenvallend rapport of wat er op televisie te zien is: Cher kiest haar eigen pad en onderhandelt koppig over haar positie in de wereld. Ze doet dat ongeacht wat de mannen in haar leven – haar vader, stiefbroer en leerkrachten – haar opleggen. Cher is niet bang om haar eigen keuzes te verdedigen omdat ze maar al te goed weet wat haar waarde is. Zo kijkt ze graag pulp op tv, maar kan ze even later perfect Shakespeare voordragen.
Puur technisch kan je zien dat de film altijd vanuit het standpunt van Cher wordt weergegeven. Als Cher haar school binnenwandelt, dwaalt de camera bijvoorbeeld over een rij ongekamde tienerjongens die ze sterk veroordeelt: “And we’re expected to swoon? I don’t think so.” Hierdoor word je als kijker elke keer meegetrokken in haar standpunt.
Ovaries before brovaries
Hoewel het plot gebaseerd is op Emma, de klassieker van Jane Austen, is vriendschap tussen vrouwen eigenlijk het centrale thema in Clueless.
Dionne (Stacey Dash), de beste vriendin van Cher heeft een donkere huidskleur maar is in de film absoluut geen verwaarloosbare sidekick. Dionne heeft een eigen, sterke persoonlijkheid en neemt geen blad voor de mond. Ze wijst Cher regelmatig op haar fout gedrag: van het negeren van een stopsignaal – “Hello, that was a stop sign.” – tot een crush ontwikkelen op de knappe maar homoseksuele Christian (Justin Walker). De twee beste vriendinnen zijn open en eerlijk tegen elkaar en vullen elkaar aan in plaats van blinde kopieën te zijn van hetzelfde stereotype.
Cher doet haar best om Tai (Brittany Murphy), het nieuwe meisje, welkom te heten in de school en nodigt het buitenbeentje – “Shit, you guys, I’ve never had straight friends before” – meteen uit om op te trekken in haar populaire kliekje, zonder bang te zijn voor statusverlies.
Let’s talk about sex
De meisjes praten heel open over hun seksleven met elkaar. Zo heeft Tai al wat ervaring, is Dionne ’technisch’ maagd en wacht Cher op de juiste kerel. “I’m not prude, I’m just highly selective,” zegt ze daarover, achteloos en schouderschokkend, alsof het geen big deal is. En dat is het ook niet.
Niemand in Clueless veroordeelt elkaar, er is geen sprake van ongebreidelde slutshaming of een kuisheidspact tussen de lijnen. Seks is geen ideologie of morele waarde in de film, maar een persoonlijke keuze en de personages hebben ook respect voor elkaars keuze.
En ze hebben ook respect voor zichzelf. Als de rijke en populaire Elton (Jeremy Sisto) Cher in de auto betast, blijf Cher fel bij haar mening – “No means no” – waarna hij haar dumpt langs de kant van de weg. Cher legt haar eigen grenzen en laat zich niet pushen door haar omgeving.
Bovendien is Cher ook niet bang om voor een hele klas te verkondigen dat ze te laat was omdat het haar periode van de maand is. “Mr. Hall, I was surfing the crimson wave,” meldt Cher met een poeslief lachje. En dat is dat: geen schaamte, geen verdoezelen. Periods happen.
De romance is bijzaak
Hoewel er voldoende relaties ontluiken in Clueless, werken die liefdesverhalen door en dankzij Cher. Cher is hier dus niet het hulpeloze popje dat gered moet worden door een knappe bink. Nee, zij is de matchmaker die alles in handen heeft. De romances zijn eigenlijk bijzaak.
Meer nog, haar eigen happy ending komt pas in de laatste 20-ish minuten van de film aan bod. Pas dan heeft ze door dat ze stiekem verliefd is op de slimme Josh (Paul Rudd), haar stiefbroer, die haar niet behandelde als een hersenloos modepopje maar haar juist uitdaagde om haar visies bij te sturen.
Na de grote liefdesverklaring tussen Josh en Cher gaat de film over naar een shot op een huwelijk, waarna Cher plagerig haar catchfrase “As if!” schalt om de kijkers op hun plaats te zetten over hun verwachtingen van een typische Hollywoodromance.
Geen fashion victims
Je kan niet naast de stijl in Clueless kijken. We danken miss Horowitz voor de comeback van de sexy kniekousen, ze droeg een gewaagd minijurkje van Calvin Klein en bracht met haar geel geruit maatpakje een hippe interpretatie van de groezelige houthakkershemdjes die in die periode bij de grungescene scoorden. Dionne hield dan weer van een meer excentrieke look met opvallende hoofddeksels.
Maar ondanks de focus op looks, draait het in Clueless niet om ijdelheid. Tijdens de makeover van Tai horen we op de achtergrond het nummer ‘Supermodel’ van Jill Sobule. Die soundtrack is niet toevallig. De lyrics van het liedje geven commentaar op de modeindustrie. Later zal ook blijken dat Tai de nieuwe look verwerpt en toch terugkeert naar haar eigen, meer fletse garderobe waarin ze zich goed voelt.
De gevaren van verloochening aan schoonheidsidealen worden ook onderstreept door de afwezigheid van Chers moeder, die volgens de film gestorven is tijdens ‘a routine liposuction procedure’.
Het winkelcentrum en de boutiques zijn belangrijke locaties. In Clueless is het de plaats waar Cher haar gedachten op een rijtje zet en banden smeedt met haar vriendinnen. Sterker nog, de heteromannelijke aanwezigheid in deze plekken is een bedreiging: Tai die wordt aangevallen door twee grijpgrage kerels. Tai wordt door dat tragisch verhaal plots het populairste meisje en Cher voelt zich al snel aan de kant gezet.
Na een confrontatie tussen de twee meisjes waarin Tai een gemene steek onder de gordel geeft (‘You’re a virgin who can’t drive‘), vlucht Cher naar de winkels. Daar komt ze tot inkeer. In plaats van kattig uit te vallen of wraak te zoeken na de buitensporige opmerking van Tai, bedenkt Cher hoe ze haar vriendin oneerlijk heeft behandeld en leggen de twee vriendinnen het weer bij.
De winkels en kledij worden op die manier getransformeerd van uitingen die normaal geassocieerd worden met oppervlakkige vrouwelijkheid tot bevestigingen van de vrouwelijke identiteit en de sterke banden tussen vrouwen.
Conclusie
Clueless is een ode aan schaamteloze vrouwelijkheid. De film hemelt de eigen sterke wil van vrouwen op en praat open over seksualiteit zonder oordelen te vellen. Seks is een persoonlijke keuze waarin je zelf grenzen legt, geen sociaal statusmiddel of moreel bezwarende daad. De film waarschuwt voor strikte schoonheidsidealen en bejubelt vrouwen die resoluut zichzelf zijn, in welke outfit ook. Een vrouw mag zich opmaken zonder dat het betekent dat ze een leeghoofd is. En een vrouw mag kiezen voor een eigen stijl, zonder dat het betekent dat zij superieur is. Beide vrouwen zijn zichzelf. Dat is wat telt. Maar bovenal toont Clueless de kracht van vriendschap tussen vrouwen en hoe we elkaar alleen sterker maken door elkaar onvoorwaardelijk te steunen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier