‘Oude mensen vrijen niet’ … en andere seksmythes doorgeprikt

© Eva Mundorff
Elke Lahousse
Elke Lahousse Journalist voor Knack Weekend

Wat valt er in godsnaam nog te schrijven over seks, nu elk taboe al jaren vredig begraven ligt? Misschien toch meer dan je denkt. De Belg zit er namelijk nogal eens naast met zijn ideeën over lust, genot en vruchtbaarheid. Sensoa wil daar verandering in brengen via een campagne, wij maken alvast komaf met de hardnekkigste misvattingen.

FABEL

Jongeren beginnen steeds vroeger aan seks.

FEIT

De leeftijd van de eerste keer is de laatste 20 jaar ongeveer hetzelfde gebleven.

Op 17 jaar heeft 50% van de Vlaamse jongeren al seks gehad, op 18 jaar is dat 75%.

Dat deze cijfers hetzelfde bleven, komt waarschijnlijk grotendeels door goede seksuele voorlichting, stelt Wannes Magits van Sensoa. ‘Die focust op kennis, attitude en vaardigheden. Uit onderzoek blijkt dat jongeren die goed geïnformeerd zijn over seks, bewustere keuzes maken, zich minder snel onder druk laten zetten en meer bezig zijn met wat ze niet of net wel willen.’ En nee, seksuele voorlichting is niet alleen de taak van de school, weet Magits. ‘Van je ouders krijg je normen en waarden mee; dingen als gendergelijkheid, je idee van welke plaats seksualiteit kan innemen in je leven en je relaties, hoe je grenzen kunt aangeven en hoe je zorg draagt voor je eigen lichaam en dat van anderen. Seksuele opvoeding maakt deel uit van de opvoeding van een kind en als ouder is het vooral cruciaal dat je je kinderen het gevoel geeft dat een gesprek over seksualiteit mogelijk is.’ Alleen, vaak hebben ouders niet alle kennis en bovendien zijn er sommige vragen die tieners liever niet aan hun ouders stellen. Daar heeft de school dan een rol in te spelen, stelt Magits. ‘Ook omdat vrienden vaak evenmin goed geïnformeerd zijn. Als een school een goed beleid heeft rond relaties en seksualiteit, is hun bijdrage cruciaal.’

FABEL

Veel seks is een teken van een goede relatie.

FEIT

Het is de kwaliteit die telt.

'Oude mensen vrijen niet' ... en andere seksmythes doorgeprikt
© Eva Mundorff

Eenmaal per week, zo vaak heeft de gemiddelde Belg seks, blijkt uit het Sexpert-onderzoek van 2013. Maar of je het nu één keer per maand of drie keer per dag doet, uit onderzoek blijkt dat de frequentie waarmee we vrijen geen teken is van de kwaliteit van onze relatie, stelt professor seksuologie Paul Enzlin (KULeuven). ‘We vrijen bijvoorbeeld minder als we ouder worden, maar onze tevredenheid over ons seksleven daalt niet evenredig. Hoe vaak we het doen speelt geen rol, wel hoe fijn het is als we het doen en hoe makkelijk we er met onze partner over kunnen praten.’ Waarom we dan toch vasthangen aan dat idee dat we het twee tot drie keer per week moeten doen? ‘We willen allemaal dolgraag aan de norm voldoen,’ zegt Enzlin, ‘en dus denken we niet goed bezig te zijn als we maar één keer per week vrijen. Maar er is geen norm als het over seksualiteit gaat, alles hangt af van onze individuele voorkeur, de omstandigheden, onze partner…’

FABEL

Seks is iets voor jonge mensen.

FEIT

Een groot deel van de Vlaamse 65-plussers is nog seksueel actief. 35% van de vrouwen had de afgelopen zes maanden seks, net als 57% van de mannen.

Claudine (71)

‘Tuurlijk kunnen we niet meer vrijen op de achterbank van een deux-chevaux, zoals veertig jaar geleden, maar daarom genieten we niet minder van seks. We vrijen minder, maar kennen elkaars lichaam echt door en door, dus is het bijna elke keer heerlijk. Dat was vroeger, toen seks wegens kinderen, werk en huishouden vaak snel tussendoor moest, zeker niet altijd het geval. Het helpt wel dat we allebei fysiek nog vrij fit zijn. Goddank dus voor de jaren yoga en mijn mans liefde voor langeafstandlopen. En voor Viagra, ook.’

André (74)

‘Ik was er echt kapot van, toen bleek dat mijn lichaam minder goed begon te functioneren. Mijn vrouw en ik hebben altijd een fijn seksleven gehad, en ik was bang dat het echt voorbij zou zijn. Pillen dan maar, zei de dokter, maar die verdroeg ik niet goed. Dus zijn we nu creatiever. Wat bij andere mensen het voorspel is, is bij ons het hele spel. Het is niet omdat ik bijna nooit meer een orgasme krijg, dat ik niet meer geniet van het vrijen. Seks is nu niet beter of slechter, gewoon anders. En we lachen nog net als vroeger om hoe absurd het soms is, dat is ook belangrijk.’

'Oude mensen vrijen niet' ... en andere seksmythes doorgeprikt
© Eva Mundorff

Anna (68)

’16 jaar ben ik weduwe geweest, en 16 jaar is er niets gebeurd in mijn bed. Daarvoor had ik alleen maar met mijn man geslapen. Je begrijpt dat ik nerveus was toen ik verliefd werd op mijn nieuwe vriend. Maar hij is een goede minnaar. Geduldig, teder en vindingrijk. Met mijn man was seks vaak onhandig. Maar Rik heeft veel ervaring en weet hoe een vrouwenlichaam reageert. Eerlijk? Ik heb nu de beste seks die ik ooit gehad heb en doe dingen waarover ik vroeger niet eens durfde te dromen. Wie had dat gedacht.’

Karel (69)

‘Ik kan me geen leven zonder seks voorstellen. Vroeger was ik de virielste man van ’t Stad, dat is nu wel wat minder. Vier keer per dag, dat haal ik niet meer. Maar dankzij medicinale ondersteuning lukt vier keer per week nog altijd. In periodes dat ik geen vriend heb, is het lastig. Casual seks is toch een beetje a young man’s game. Mijn huidige lief is twintig jaar jonger en dat helpt natuurlijk, hij houdt me scherp.’

Louise (65)

‘Ik heb artrose in mijn knieën en schouders en mijn vriend heeft een slechte rug en een ziek hart. Acrobatisch zijn onze vrijpartijen dus niet. Maar fijn wel. Ik ben altijd al sensueel geweest en heb nu een man getroffen met dezelfde appetijt als ik. We zitten soms uren als tieners te kussen en aan elkaar te friemelen voor we seks hebben. Dat kan, als je met pensioen bent. Voor de zomer werden we op een avondlijke strandwandeling betrapt door een jong koppel dat daar net als wij was komen vrijen. Bah, vond dat meisje. Maar ik mag hopen dat zij op hun 65 nog evenveel plezier beleven aan elkaars lichaam als wij.’

FABEL

Zwanger worden is een kwestie van plannen.

FEIT 1

Het moment waarop je zwanger wordt, kun je niet bepalen. Een vrouw die een maand zonder bescherming vrijt, heeft ongeveer 15-20% kans om zwanger te zijn.

FEIT 2

Een zwangerschap dient zich soms ongewild aan. Eén op de vijf vrouwen in België kiest op een bepaald moment in haar leven voor abortus.

Feit 1: ‘Zwanger worden is een kansspel’, zegt Petra De Sutter, fertiliteitsexpert en diensthoofd van de afdeling reproductieve geneeskunde aan het UZGent. ‘Het heeft weinig met controle of een goede planning te maken. We kennen allemaal koppels waar het van de eerste keer ‘meteen raak is’, maar evengoed horen we verhalen van anderen die vele maanden geduld moeten hebben. Je kunt het vergelijken met dobbelen: de kans dat je met een dobbelsteen precies het aantal ogen gooit dat je in gedachten hebt, is klein. Wie die vergelijking begrijpt, beseft dat het absurd is om een zwangerschap te willen plannen. Je kunt niet zeggen: ‘Ik zou graag in de zomer bevallen, dus word ik best zwanger in de herfst.’ Het enige wat je kunt plannen, is het ogenblik waarop je eraan begint. Een normaal vruchtbaar echtpaar, van pakweg dertig jaar, heeft per maand tussen 15 en 20% kans op een zwangerschap. Dat cijfer is een gemiddelde: sommige koppels hebben een grotere kans, anderen minder, afhankelijk van je leeftijd, de spermakwaliteit van de man, de intrinsieke vruchtbaarheid van de vrouw, je medische voorgeschiedenis enzovoort. Algemeen geweten is dat als honderd koppels een jaar lang vrijen zonder bescherming, er 85 duo’s na dat jaar in verwachting zijn van een kind. Van de overblijvende vijftien procent, zal de helft nog zwanger worden in het tweede jaar. Maar na een jaar proberen zonder resultaat, spreken we toch al van verminderde vruchtbaarheid. Artsen kunnen dan een aantal onderzoeken uitvoeren, om te kijken wat het probleem is. Sommige koppels zullen we met een fertiliteitsbehandeling zoals ivf of ICSI toch nog aan een kind kunnen helpen, anderen niet. Er bestaat helaas geen testje om zelf te achterhalen of je verminderd vruchtbaar bent. Wel kunnen er een aantal voortekenen zijn. Zo kunnen bij vrouwen een zwaar onregelmatige cyclus, endometriose, of een verleden van soa’s een vlotte zwangerschap in de weg staan. Mannen die geopereerd werden aan de teelballen of zeer laattijdig ingedaalde teelballen hebben, lopen helaas ook de kans dat ze minder vruchtbaar zijn.’

'Oude mensen vrijen niet' ... en andere seksmythes doorgeprikt
© Eva Mundorff

Illustrator Eva Mouton (30) en haar vriend Bert kregen te horen dat zijn sperma van lage kwaliteit is. Momenteel probeert het koppel zwanger te worden met een ICSI-behandeling.

‘Twee jaar geleden waren Bert en ik er klaar voor: we zouden wat slordiger beginnen te vrijen, dan zou ik na een tijd wel zwanger zijn. Toen dat niet gebeurde, downloadde ik een app waarmee ik mijn eisprong beter kon opvolgen. Toen ook dat niets opleverde, besloten we toch maar eens een dokter te zien. Afgelopen december kregen we het verdict te horen: Bert heeft weinig zaadcellen. Dat heeft niets met zijn levensstijl te maken, het is gewoon dikke pech. Spontaan zwanger worden zal ons dus niet lukken. Ook ivf is geen optie, wel ICSI: een ivf-procedure waarbij een zaadcel met een fijne naald in de eicel wordt ingebracht en dus zelf niet hoeft te zwemmen om naar binnen te raken. Na dat nieuws zaten we verslagen op de bank te huilen. We voelden ons allebei rot, maar vooral voor elkaar. Ik zat in met Bert, hij met mij, en die band heb je als koppel nodig, want een ICSI-behandeling is geen lachertje. Je moet jezelf spuitjes leren toedienen met hormoonpreparaten en je moet geregeld naar het ziekenhuis: om eicellen te laten afnemen, een embryo te laten terugplaatsen, echo’s, enzovoort. Maar als je elkaar door dik en dun steunt, merk je dat zelfs die klinische omgeving van een ziekenhuis romantisch en spannend kan zijn, of dat je er mopjes over kunt maken. En dat is onze grote sterkte gebleken. We zijn tijdens dit avontuur nóg dichter naar elkaar toe gegroeid, zodanig dat die kinderwens ons geluk niet meer bepaalt. We zien wel wat ervan komt.’

Feit 2: ‘Belgen maken ongelooflijk goed gebruik van anticonceptiemiddelen’, zegt Carine Vrancken, voorzitter van Luna, de overkoepelende vereniging van Nederlandstalige abortuscentra. ‘We hebben in ons land gemakkelijk toegang tot voorbe-hoedsmiddelen en we zijn er goed over geïnformeerd. Maar geen enkel middel is honderd procent onfeilbaar. Zo berekende de Wereldgezondheidsorganisatie dat als iedereen zijn voorbehoedsmiddel perfect gebruikt, er jaarlijks nog altijd 5,9 miljoen onbedoelde zwangerschappen zouden zijn, gewoon door falen van de contraceptie zelf. Daarnaast kunnen ook menselijke gebruikersfouten, zoals je pil eens vergeten te slikken en per ongeluk een scheurtje maken in een condoom, ervoor zorgen dat een vrouw toch ongewild zwanger wordt. De vraag is dan: wat doe je als het jou overkomt? Uit onderzoek weten we dat in ons land jaarlijks ongeveer twintigduizend abortussen plaatsvinden, 13% van de zwangerschappen wordt dus afgebroken. Dat lijkt misschien veel, maar België heeft een erg laag abortuscijfer: op duizend vruchtbare vrouwen, tussen 15 en 44 jaar, zullen er negen abortussen plaatsvinden. In andere ontwikkelde landen zijn dat er 27.’ De redenen waarom iemand die keuze maakt, variëren. Sommige koppels voelen op dat moment geen kinderwens, of hebben al een voltooid gezin. Anderen voelen zich te jong of te oud voor een kind. ‘Er kunnen honderd redenen zijn waarom iemand in een bepaalde fase van zijn of haar leven geen kind wil grootbrengen’, zegt Vrancken. ‘Het is een mythe om te denken dat alleen ‘een bepaald type vrouw’ voor abortus kiest, zoals tieners of erg seksueel actieve vrouwen. Uit studies weten we dat één op de vijf vrouwen in België op een bepaald ogenblik in haar leven voor abortus zal kiezen. Het kan elk van ons overkomen. De vrouw die zo’n keuze maakt, is namelijk dezelfde als de vrouw die op een ander moment in haar leven wél bewust voor een kind kiest.’

Frie (46) hield het bij twee kinderen.

‘Eerst kwam er een dochter, twee jaar later volgde een zoon, en voor ons was ons gezin daarmee compleet. Tien maanden na de geboorte van Jens bleven mijn regels uit. De eerste maand stond ik er niet bij stil, de volgende maand deed ik een zwangerschapstest. Positief. Anderhalf uur heb ik op de grond in de badkamer gezeten, verlamd door paniek. Mijn lijf was nog niet gerecupereerd van mijn laatste bevalling, ons leven en ons huis waren nu al eivol en onze bankrekening leeg. Ik was ook kwaad op mezelf. Hoe had ik dit kunnen laten gebeuren? We vrijden met condooms, omdat mijn lichaam niet blij was met de pil. En kijk nu! Mijn man reageerde nuchter. Hij zou met liefde een derde kind opvoeden, maar hield het liever bij twee. Ik wist hoe zwaar het zou worden, want ik had een zus met drie kinderen onder de zes, dus hakte ik de knoop door. We maakten een afspraak bij de huisarts, die ons doorverwees, en amper een week later was ik niet meer zwanger. Ik had verdriet en schuldgevoelens verwacht, maar in het begin voelde ik vooral opluchting. Een immens gewicht viel van mijn schouders. Twijfel is er later wel geweest. Mijn kinderen zijn nu 10 en 8, ze zijn gezond en gelukkig. Soms denk ik: een derde hadden we misschien ook wel aangekund. Maar dan zie ik mijn zus en voel ik toch weer vooral opluchting. Zoals mijn man onlangs zei: het was gewoon een slimme beslissing.’

FABEL

De beste seks is spontane seks.

FEIT

Seks gaat niet altijd vanzelf en zin in seks komt niet zomaar uit de lucht gevallen.

Wat is goede seks? Daar hebben we vaak een ietwat romantisch antwoord op, stelt seksuoloog Paul Enzlin. ‘Twee jonge lichamen, mager en gespierd, die spontane, stomende vrijpartijen hebben en elke keer samen klaarkomen. Niemand heeft ooit een bierbuik, niemand is ooit moe. Alleen, in de stroom van het gewone leven is het uitzonderlijk dat twee partners tegelijkertijd zin hebben in hetzelfde en dat komt de spontaniteit niet ten goede.’ Het basisadvies van seksuologen is vaak: zet seks in je agenda. Maar het is geen onfeilbare strategie, vindt Enzlin. ‘Het is 19 u, daar gaan we. Zo werkt seks niet. Verlangen komt niet vanzelf, het wordt opgebouwd. Plannen is op zich goed, maar het zal alleen slagen als je er ook echt naartoe leeft. Als je wat flirt, elkaar verleidt en een fijne sfeer creëert. Zoals Esther Perel in haar TED Talk stelt: voorspel is niet iets wat je een minuut of vijf doet vóór ‘the real thing’, het begint net na je laatste orgasme.’

'Oude mensen vrijen niet' ... en andere seksmythes doorgeprikt
© Eva Mundorff

Boeken, tv, film, porno, de vele beelden van seksualiteit die we vandaag krijgen helpen niet altijd, stelt Enzlin. ‘Het is goed dat ze ons tonen wat er allemaal kan, maar ze weerspiegelen niet de realiteit. Geen mens die gelooft dat de auto van James Bond echt een duikboot wordt, maar als hij met een vingerknip de mooiste vrouw in bed krijgt en haar razendsnel bevredigt, denken we: ha, realistische seks. Niet dus. Bovendien verhogen al die beelden ook de druk. Vroeger mocht er niets, nu moet je bijna met zweepjes aan de slag.’ Zelfkennis is ook op seksueel vlak het begin van alle wijsheid. ‘Weten wat je wilt, waar je van geniet en welke grens je niet over wilt, is belangrijk. Bepaal je eigen norm en vorm van wat goede seks is, en nog belangrijker: communiceer erover met je partner.’ En blijf vooral ook realistisch, raadt Enzlin aan. ‘Seks is niet altijd spetterend, vaak is het gewoon goed genoeg.’ Als de vonken er één keer op de vier echt afslaan, ben je al zeer goed bezig, zo blijkt uit onderzoek.

FABEL

Seks is synoniem voor penetratie.

FEIT

Penetratie alleen is vaak niet genoeg voor een vrouw om een orgasme te bereiken.

90% van de mannen komt altijd klaar bij seks, tegenover 47,7% van de vrouwen. Lesbische vrouwen komen bij 80% van hun vrijpartijen klaar.

Dat heet dan een orgasmekloof, en een van de oorzaken daarvan is de mythe dat de essentie van seks penetratie is. Denk aan Bill Clinton, die beweerde geen sexual relations te hebben gehad met juffrouw Lewinsky, ondanks de spermavlekken op haar jurk. Het idee dat seks pas seks is als er penetratie is, zal onze lesbische lezeressen hogelijk verbazen, maar het leeft nog sterk, stelt seksuoloog Paul Enzlin. ‘Daar zien we nog echt een genderverschil in. Als een man geen orgasme heeft gehad of als er geen penetratie was, dan zal hij waarschijnlijk zeggen dat hij geen seks heeft gehad. Veel vrouwen zien dat anders.’ Die focus op penetratie als het nec plus ultra is bovendien slecht nieuws voor hen, want penetratie is anatomisch gezien niet de beste manier voor een vrouw om een orgasme te bereiken, stelt Enzlin. ‘Als er niet genoeg tijd en aandacht is voor voorspel en directe en indirecte clitorale stimulatie, dan blijft een hoogtepunt vaak uit.’

'Oude mensen vrijen niet' ... en andere seksmythes doorgeprikt
© Eva Mundorff

‘Ons beeld van seks hangt soms toch nog vast aan het idee van reproductie en dan is penetratie natuurlijk nodig. Ook de beelden die we te zien krijgen, al dan niet in pornofilms, focussen daarop. En ten slotte is er nog altijd een gebrek aan kennis, zowel bij jongeren als ouderen. De clitoris wordt te weinig benoemd bij seksuele voorlichting en ook in de gynaecologie gaat het zelden of nooit over genot. We weten uit onderzoek ook dat jonge meisjes op dat vlak vaak achterstand hebben. Ze hebben misschien nog niet nagedacht over wat ze precies willen als ze seksueel actief worden en gaan soms mee in een verhaal dat niet helemaal het hunne is. Het duurt even voor ze dat ingehaald hebben.’ Als we die orgasmekloof willen wegwerken, dan moeten we het seksuele repertoire verbreden, stelt Enzlin. ‘En misschien moeten we ons ook niet focussen op dat hoogtepunt. Volgens de Canadese seksuologe Rosemary Basson is er meer dan het lineaire model van Masters en Johnson, waarin het recht naar een orgasme gaat. Zij stelt een circulair model van dat seksueel verlangen voor, waarbij de motivatie voor seks voor veel vrouwen niet altijd een mogelijk orgasme is, maar wel de emotionele intimiteit die ze bij en door seks ervaren.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content