Nooit te oud om te spelen: worden we allemaal Peter Pan?

We hadden het kunnen zien aankomen toen volwassen mensen zich een kleurboek aanschaften: speelsheid is helemaal van deze tijd. Schommel dus zonder schaamte. Mét een Snoopy-trui aan.

Wie binnenkort naar Tate Modern in Londen gaat, kan het kind in zichzelf loslaten. In de turbinehal, de immense prestigieuze ruimte waar bekende artiesten als Louise Bourgeois, Anish Kapoor en Ai Weiwei fors kunnen uitpakken, staat nu een verzameling knaloranje schommels. Geen speeltuin om je kinderen in te dumpen terwijl jij de tentoonstellingen boven gaat bekijken; de speelse, rebelse installatie van het driekoppige Deense collectief Superflex is ontworpen voor volwassenen. Samenspelen is het doel, want de schommels zijn bedoeld voor drie personen. En het werkt. Op elk moment van de dag wordt er geschommeld in de gratis toegankelijke turbinehal. En niet alleen door jolige kunststudenten. Wij zagen al serieuze cultuurliefhebbers, kantoorklerken in kostuum en keurige oude dametjes vol overgave heen en weer zwieren.

Dat is geen toeval. Speelsheid wordt door haast alle trendwatchers genoemd als een van de tendensen van het moment. Kijk naar de recente rage van de kleurboeken voor volwassenen. Psychologen linken het aan het peterpansyndroom: de weigering om volwassen te worden. Al hoeft het niet zo ernstig te zijn. Misschien is er gewoon een moment gekomen dat het allemaal wat minder serieus mag zijn. We willen ontsnappen aan de angsten en moeilijkheden van het volwassen leven en ons weer even kind voelen. Het bewijs? Het enorme succes van The Big Bounce in september in Sint- Niklaas: het eerste springkastelenfestival in België waar je enkel binnen mocht als achttienplusser. Vijfduizend mensen kwamen af op de zeventig springkastelen, waarvan sommige wel negentig meter lang. In juni was er al SummerBounce in Antwerpen: een dancefestival met als extra feature een gamma springkastelen. Ook daar: 18-plus. Een kinderdroom voor volwassenen, noemden de organisatoren het zelf.

In Azië, Groot-Brittannië en Nederland zijn zulke festivals al langer een hit. Er bestaat zelfs al een ballenbad voor volwassenen: The Beach van het conceptuele duo Snarkitecture. Het hield halt in Washington, Florida en Sidney en is overal een grote hit. Ook in het Londense (pop-up)Museum of Happiness was er een gigantisch ballenbad.

in de draaimolen

Van een Belgisch ballenbad hebben we voorlopig geen weet. Maar op 23 juni opent wel Play: een gratis stadsfestival in Kortrijk, dat helemaal rond spelen draait. Voor kinderen én volwassenen. De expo met hedendaagse kunst in de publieke ruimte heeft als thema ‘Speelsheid’. Aanleiding is het boek Homo Ludens (Latijn voor spelende mens) van Johan Huizinga, dat precies tachtig jaar geleden verscheen. Daarin breekt de Nederlandse historicus een lans voor de mens als spelend wezen. Het spel brengt volgens hem vreugde, enthousiasme en ontspanning. Al is het voor Huizinga geen vrijblijvende spielerei. Speelsheid was voor hem een voorwaarde om tot cultuur en politiek te komen. Het Play-festival duikt in het vraagstuk over hoe spelen ons gedrag beïnvloedt. En hoe het de evolutie van de maatschappij weerspiegelt. Serieuze kost dus, maar wel ludiek gepresenteerd. Een van de 44 werken is een soort ‘ballonnenbad voor volwassenen’ van Martin Creed. Wij zagen het werk al eens op Creeds succesvolle solotentoonstelling SayCheese in het nieuwe Nederlandse museum Voorlinden. Het moet gezegd: jezelf een weg banen door een museumzaal bomvol ballonnen is een overweldigende ervaring. Bij iedereen kwam het kind weer naar boven. Op de expo is er ook werk te zien van Carsten Höller: een Duitser die opgroeide in België en nu in Zweden woont. Hij stelde in de turbinehal van Tate Modern al eens vijf glijbanen op, waarvan eentje van de vijfde verdieping tot in de hal gleed: goed voor 26 meter hoogteverschil en 55 meter glijplezier. In Kortrijk komt zijn draaimolen voor volwassenen.

Blijf verwonderd

Dat speelsheid in de lucht hangt, zegt ook het trendrapport Playful home van het Trend Lab van Salone del Mobile: ’s werelds grootste en belangrijkste meubelbeurs in Milaan. ‘Design gaat door een speelse fase. Ons interieur wordt informeler en meer hybride. De speelsere vormen in meubelen, objecten en ruimten wijzen ook op een nieuwe attitude over wonen’, aldus het rapport. ‘Vandaag willen mensen continu verrast en gestimuleerd worden, zelfs op heel vertrouwde plaatsen, zoals hun huis. Een manier om hun ‘verloren’ kinderlijke verwondering terug te halen en de dagelijkse routine te doorbreken. Architecten en designers antwoorden met humoristische ontwerpen. Denk aan meubelen die op een onconventionele manier gebruikt kunnen worden. Of een materiaal dat een emotionele reactie triggert. Je ziet het ook aan de vormgeving. De zachte vormen en gewaagde kleuren maken mensen blij en gelukkig.’

Ze tonen voorbeelden, zoals een appartement met een glijbaan in plaats van een trap in Kiev. ‘Het maakt de ruimte minder voorspelbaar en monotoon’, aldus het bureau KI Design. Of wat dacht je van de Rabbit Chair van Qeeboo: een stoel in de vorm van een konijn, zowel beschikbaar voor volwassenen als voor kinderen. Veel meubelmerken experimenteren nu met ‘volwassen’ meubelen op kindermaat. Het is een nieuwe markt met groeipotentieel.

Is het een donut?

De lijn tussen speelgoed en deco wordt wel erg dun bij de houten blokkensets van designmerk Hay. Die eindigen vaker uitgestald in de boekenkast van de ouders dan in de speelhoek van de kinderen. In hun nieuwste collectie zitten zelfs kinderlijke maskers, bedoeld als muurdecoratie. Hay bracht ook een serie kussens uit met dolle prints van Nathalie du Pasquier, een van de oprichters van de Memphis-group. Dat knotsgekke Italiaanse designercollectief uit de jaren tachtig is bezig aan een serieuze revival. Ze wilden korte metten maken met alles wat tot dan toe al was ontworpen en dat leverde zotte vormen, prints en kleuren op. Dat die speelse meubelen nu weer opduiken, bewijst dat we weer wat gekheid in ons huis kunnen verdragen. Kijk maar naar het succes van Camille Walala: een Londens-Parijse printontwerpster die de wereld opvrolijkt met speelse tekeningen. Ze kwam al op de radar van onder meer warenhuis Printemps in Parijs, waarvoor ze displays maakte. En ze ontwierp schoenen voor Caterpillar en Sarenza.

Ook op de afstudeertentoonstelling van de Design Academy in Eindhoven, een van ’s werelds bekendste ontwerpopleidingen, zagen we speelse projecten. Student Joel Blanco maakte een gigantische zitzak in de vorm van een donut met roze glazuur. Om verwarring te voorkomen, zette hij er een bordje naast: Yes, it’s a donut. You can sit on it. ‘Ik wil mensen uitdagen die zichzelf te serieus nemen’, aldus de jonge designer. Zijn collega Sara Kadesch ontwierp de serie Playful Domestic Props, bizarre objecten om je thuis mee te amuseren. Tijdens de afstudeershow in 2016 spotten we zelfs meubelen gemaakt van hars, waarin speelgoedpoppetjes zaten gegoten. Een experimenteel idee van Sejoon Kim – toen de publiekstrekker.

Snoopy en charlie

Kinderen aankleden als grote mensen doen we al jaren. Denk maar aan de peuter in pak en das. In een moderne versie heet dat twinning: kinderen die krek dezelfde (designer)kleren dragen als hun ouders. Modelabels D&G, Gucci en Kenzo spelen erop in en maken kinderversies in dezelfde prints, snits en combinaties. Maar er is nu ook een omgekeerde beweging: ouders die eruitzien als hun kroost. Neem bijvoorbeeld het populaire Spaanse kindermerk Bobo Choses. Hun vrouwencollecties zijn haast letterlijke uitvergrotingen van de kinderkleren. Ook het Finse merk Mainio doet het op die manier. Het begon in 2014 met grafische kinderkleren in biostofjes, en voegde daar later een vrouwenlijn aan toe, met precies dezelfde prints en snits. Op de nieuwe tentoonstelling Forever Young in Modemuseum Hasselt komt mini-me zeker aan bod.

In de mode zien we ook een nostalgietrend. Zo duiken Snoopy en Charlie Brown op in kleren van Levi’s, Uniqlo, Vans en Essentiel. Het doet denken aan de hoogdagen van Donaldson, toen chique volwassen vrouwen met een grote geborduurde Mickey Mouse op hun shirt rondliepen.

Mindful kleuren

Speels zijn voor volwassenen: het klinkt cynici misschien wat infantiel in de oren. Waarom zou je als weldenkende meerderjarige in godsnaam een kleurboek kopen, in een onesie met beestjesprint rondlopen, in een ballenbad voor grote mensen springen, je huis vol zetten met blokken of je uitleven op een springkasteel? Maar volgens de Londense therapeute Aya Husni Bey hebben ze ongelijk. ‘Spelen is cruciaal om stress te verminderen. Door te spelen komen we in contact met het onderbewuste en zo kunnen we emotionele blokkades opheffen. We ontwikkelen meer zelfvertrouwen, eigenwaarde, optimisme en persoonlijke groei’, aldus de Londense die al achttien jaar bezig is met spel, mindfulness en therapie. Dus wie zin heeft om zijn zorgen weg te spelen op een springkasteel of schommel: hou je vooral niet in. Het kan zelfs in een museum.