Matthias Schoenaerts: ‘Een ouder verliezen is heftig. Een emotionele amputatie’

Je zult er de volgende weken niet naast kunnen kijken. Michaël R. Roskam heeft een nieuwe film uit, Le Fidèle, en Matthias Schoenaerts speelt de mannelijke hoofdrol. Het misdaaddrama werd opgedragen aan Schoenaerts’ moeder, die een paar maanden geleden overleed. ‘Zij was de personificatie van absolute en betrouwbare liefde.’

Een dubbele espresso, graag.’ Matthias Schoenaerts is moe. Hij is net terug uit New York, en heeft een hele dag promo voor Le Fidèle, de nieuwe film van Michaël R. Roskam, achter de rug. ‘Maar ik vind het niet erg om te doen, want ik ben trots op deze film.’

De film gaat over Bibi, kort voor Bénédicte. Jong, bourgeoise, racepilote en magistraal gespeeld door Adèle Exarchopoulos. Ze wordt verliefd op Gigi, kort voor Gino, een gangster die overweegt om zijn revolver over de haag te gooien: een schitterende Schoenaerts.

‘Met Michaël samenwerken is altijd een proces. Scènes, dialogen, we hebben samen zes jaar geboetseerd aan dit personage en aan deze film. We zijn goede vrienden, en blij als we samen op een set staan. Dat zorgt ervoor dat we veel lol trappen, maar we werken ook heel serieus. ‘Hoe kunnen we deze scène echt zo goed mogelijk maken?’, daar zijn we mee bezig. Er zitten een paar pittige scènes in deze film en het plezier straalt ervan af, hoop ik.’

Dit is je derde samenwerking met Michaël R. Roskam. Heb je dan makkelijker vertrouwen in een goede afloop?

Matthias Schoenaerts: Je weet nooit of het echt in orde komt als je aan een film werkt, maar je hebt wel een vermoeden van kwaliteit. Ik ken zijn vertelkracht en zijn beeldtaal, zijn gevoel voor licht, dus begin ik met het volste vertrouwen aan een project. Maar hoe goed het wordt, of alles echt mooi ineenklikt, dat zie je pas als het verhaal echt bij elkaar komt. Het mooie aan deze film is dat Michaël voor een gangsterfilm kiest, maar dan gaat spelen met de conventies van het genre. Het is een film waarin de liefde centraal staat.

De prent is opgedragen aan je moeder, Dominique.

Schoenaerts: Mijn moeder is gestorven terwijl we Le Fidèle maakten, maar dat is niet de enige reden waarom we de film aan haar hebben opgedragen. Ze was de personificatie van wat die film belichaamt. Loyaliteit. Absolute en betrouwbare liefde. Het is heftig, een ouder verliezen. Een emotionele amputatie. Je ziet de pijn niet, maar hij is er wel. Het voelt aan als een emotioneel auto-ongeluk, en net zoals het soms twee jaar duurt voor je daarvan hersteld bent, heb je ook bij verlies tijd nodig. Alleen, mensen vergeten snel. Natuurlijk vragen ze in het begin hoe het gaat, maar als je het na een paar maanden nog altijd moeilijk hebt, is de reactie: Allé seg. In lijden sta je meestal alleen … en that’s okay.

Hoe ga je verder?

Schoenaerts: Ik weigerde stil te zitten het voorbije jaar. Ik heb hard gewerkt, en dat heeft me enorm geholpen. Mijn werk is geen echt werk, het is mijn passie en de zegen van creativiteit is dat je dan veel kunt kanaliseren, transformeren, en vormgeven. Een mens draagt een rugzak aan informatie en ervaringen mee. Het menselijke brein slaat veel meer op dan we beseffen. Alles laat zijn sporen na, iedereen die we in de ogen hebben gekeken, elke plek waar we ooit geweest zijn. Alles verandert en is permanent in beweging, ook wij. Die constante stroom van energie die op je afkomt kun je omzetten in creativiteit. Je kristalliseert al die ervaringen, emoties en impulsen van buitenaf, en poef, dan is er iets. Een film, een schilderij, een muzieknummer.

Daarom is het belangrijk dat een artiest eerlijk is. Oprechte kunst is de enige waarin ik geïnteresseerd ben. Als er één ding is wat kunst niet mag zijn, is het vrijblijvend. Het moet een standpunt innemen, iets verdedigen en voor iets staan. Het heeft een reden nodig. Anders is het geen kunst. Die reden kan ook entertainment zijn. Goed entertainment vind ik de max. Maar kunst moet ergens over gaan.

Je bent zelf ook met kunst bezig.

Schoenaerts: Ik schilder. Dat is iets waar ik echt de tijd voor neem. Volgend jaar zelfs nog meer dan nu, want ik werk aan een project, Street Heart. Ik zou graag dertig supergetalenteerde kunstenaars van over de hele wereld naar Antwerpen uitnodigen. Om hun een vette tijd te geven en de kans om dertig monumentale muren te beschilderen en de stad zo twee weken een facelift te geven. Kunst in het straatbeeld, dat gaat een bom zijn. Dat gaat energie geven en mensen samenbrengen, dat weet ik zeker. Mensen die al twintig jaar in dezelfde buurt wonen, maar misschien nog nooit gepraat hebben, zullen elkaar voor zo’n muur vinden. Als ik terugkom uit Amerika, volgend jaar, is er eerst Street Heart, en dan ga ik op reis.

Waarheen?

Schoenaerts: Dat weet ik nu nog niet! Als ik nu al zou weten wat ik volgend jaar zou doen, dan is mijn zin al over. (lacht) Het leven moet verrassend blijven. Je moet altijd op het puntje van je stoel zitten, het gevoel hebben dat er iets onderweg is, maar je weet niet wat. Die nieuwsgierigheid is noodzakelijk. Vandaar dat ik het altijd moeilijk heb gehad om mij te verbinden aan een theatergezelschap. In de zomer al weten welk toneelstuk ik volgend jaar in februari ga doen, dat beangstigt mij een beetje. Misschien wil ik volgend jaar Hamlet spelen, maar ik weet nu nog niet waar ik dan zal zijn, in mijn hart en in mijn leven. Misschien heb ik wel zin om op een berg in Kreta te gaan zitten. En als dat zo is, dan wil ik dat ook kunnen doen.

Kunst moet ergens over gaan, zei je daarnet. Dat het ergens over gaat, is dat ook een criterium als je je rollen kiest?

Schoenaerts: Soms is het script geweldig, soms is het een regisseur of collega’s waar je mee wilt samenwerken. Maar op de eerste plaats komt altijd het scenario, en jouw rol daarin. Want het kan een schitterend script zijn, als jij geen interessante rol hebt, dan stopt het daar.

Ook de collega’s zijn belangrijk. Bij grote filmproducties hebben de hoofdrolspelers een hand in wie de bijrollen krijgt. Dus als je op een set staat met Jane Fonda en Robert Redford, zoals in Our Souls at Night, die binnenkort uitkomt, is het omdat zij het een goed idee vinden dat ik daarbij ben. Dat is natuurlijk fantastisch om te doen. Je werkt samen met twee toegewijde kunstenaars, die dan ook nog eens wereldsterren zijn, veel betekend hebben voor hun vak en politiek geëngageerd zijn. Het is prachtig om daar getuige van te mogen zijn.

Je hebt niet bij alle rollen zo veel inspraak als bij Gino in Le Fidèle?

Schoenaerts: Elke regisseur werkt anders. Maar bepaalde aspecten van een personage ontwikkel je altijd in samenspraak. Kostuums en het silhouet van je personage bijvoorbeeld, zijn een belangrijk deel van het creatieve proces. Dat is ook gewoon leuk om mee bezig te zijn. Welke jas heeft mijn personage? Welke schoenen draagt hij? Op zoek gaan naar de juiste hoed of zonnebril, ik vind dat fijn en ga daar dan met de uitbundigheid van een kind tegenaan. We zijn homo ludens, de spelende mens.

Is er een rol die je niet zou willen of kunnen spelen?

Schoenaerts: Nee. Alle menselijke vormen zijn fascinerend. Ik wil ze niet allemaal bij mij aan tafel met Kerstmis, maar ik vind ze wel boeiend. Dus ik zeg nooit a priori nee tegen een rol. Alles hangt af van de invalshoek, hoe het gespeeld zal worden. Ik heb kostuumfilms gedaan, oorlogsdrama’s, boekverfilmingen en hedendaagse verhalen. Wat ik graag nog eens zou doen is een superheldenfilm. Als het een goede rol is, uiteraard. Niet omdat ik daarna nog duizenden andere superhelden kan spelen, maar gewoon om het eens mee te maken. En als het misloopt, is dat zo. Het is niet goed om altijd te slagen, je moet ook mislukken, want daar leer je van. Het geeft een ander perspectief, het is een kans op reflectie en een kans om nieuwe initiatieven te nemen.

Een internationale filmcarrière betekent veel tijd weg van huis. Heb je ooit overwogen om weg te trekken uit Antwerpen?

Schoenaerts: Nee, ik zou niet in de VS kunnen leven. Ik ben soms wild en zot, ik feest graag, maar dat is niet mijn levensstijl. Europa is veel gezelliger, we hebben hier niet te klagen. New York is wel tof, maar dat is een apart stuk Amerika. In de VS heb je ook echt een sterrencultuur, daar zou er waarschijnlijk een paparazzo voor mijn deur geparkeerd staan. Vreselijk. Ik zou daar echt niet mee kunnen leven. Gelukkig zijn we hier bescheidener. Als iemand je aanspreekt om op een respectvolle manier zijn appreciatie te tonen, is dat mooi. Daar ben ik dankbaar voor. En ja, natuurlijk hebben wij hier ook roddelpers, maar dat is een beetje om te lachen, niet? Daar lig ik niet wakker van, want dan heb ik geen leven. Weet je, je kunt sowieso niet controleren welk beeld mensen van je hebben en ik heb geen tijd om te proberen dat beeld te veranderen, ik heb te veel te doen. Moi,je m’en fous. Pas dan ben je vrij.

Je bent ook achter de schermen actief, want je hebt een vinger in de pap bij castingbureau Hakuna.

Schoenaerts: Hakuna gaat op zoek naar parels en diamanten in de straat en onze focus ligt op mensen van een andere etniciteit. We leven met zoveel nationaliteiten in dit land en je ziet daar zo weinig van vertaald in populaire media. Dat moet veranderen. Ik liep al lang met het idee rond van een gespecialiseerd bureau, en toen bleek dat regisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah datzelfde plan in hun hoofd hadden, hebben we samen besloten om het een structuur te geven. Omdat het gewoon een goed idee was dat moest worden waargemaakt. We hebben bijvoorbeeld de film Black van Adil en Bilall gecast. En kijk wat een parels we daar ontdekt hebben, zoals Martha Canga Antonio en Soufiane Chilah.

Is je glas halfvol of halfleeg?

Schoenaerts: Halfvol. Tuurlijk. Maar misschien kom ik je over twee jaar tegen, en zeg ik dan halfleeg. Of heb ik geen glas meer omdat ik het heb laten vallen. Het leven gooit dingen op je weg, dat heb je niet onder controle. Mijn leven is extreem veranderlijk, zowel persoonlijk als professioneel, dus is mijn gemoedstoestand dat soms ook. Dat moet ik aanvaarden. En dan zeggen mensen soms: je bent zus of zo. Omdat ze niet begrijpen wat voor fragmentair leven ik leid. Mensen willen elkaar begrijpen en ze willen vooral heel graag dat iedereen is zoals zij. Zodra je anders bent, scheelt er iets. Maar dan denk ik: fuck off. Ik beoordeel mensen niet en ik wil graag dat ze dat bij mij ook niet doen.

Styling: Amke Rijkenbarg.