Boeken. Films. Een toneelstuk. Nieuwe films. Een themapark. Een website. Tal van aanvullende schrijfsels. En deze zomer een tentoonstelling in Brussel, The Harry Potter Exhibition, die loopt als een trein. De magische wereld van Harry Potter wordt alleen maar groter. Hoe slaagt J.K. Rowling erin om haar brede publiek na al die tijd nog te inspireren ?
Zeventien jaar. Zolang schreef Rowling aan de Harry Potter-reeks, haar epische levenswerk over groeipijn, gevaar en – altijd en boven alles – liefde. De boeken zijn veel meer dan een verhaaltje voor kinderen. Achter de hekserij en tovenarij schuilt een morele fabel over goed en kwaad, over leven en dood. Het werk is uitgegroeid tot een thuis voor een hele generatie die samen met de verweesde, uitverkoren tovenaarsleerling opgroeide, en die Harry Potter trouw bleef. Dat geldt anno 2016 ook voor een generatie nieuwe fans. De jongen met het bliksemschicht-litteken op zijn voorhoofd, de jongen die bleef leven, blijft tot de verbeelding spreken. “Ik heb nogal een moeilijke jeugd gehad. Ik ben heel snel moeten opgroeien en ik heb mij daardoor altijd een buitenbeentje gevoeld”, vertelt Jessica Hooyberghs (19, Hufflepuff ). “Toen ik zeven jaar was, vond ik het eerste Harry Potter-boek in het leeshoekje op school. Ik opende het boek en voor het eerst had ik het gevoel dat ik mij nergens zorgen om moest maken. Sindsdien is die wereld mijn ontsnapping, waar outsiders zoals ik vriendschap en magie vinden.”
Levens redden
Op 31 juli werd Rowling 51, een verjaardag die ze deelde met haar geesteskind en de dag waarop haar nieuwe boek Harry Potter and the Cursed Child – het script van het gelijknamige toneelstuk – uitkwam. Toen ze in 2007 Harry Potter and the Deathly Hallows publiceerde, maakte Rowling nochtans duidelijk dat dit definitief het slotstuk zou zijn van haar zevendelige boekenreeks. Het laatste hoofdstuk springt vooruit in de tijd, negentien jaar later, wanneer Harry Potter zijn tweede kind naar de toverschool stuurt. “The scar had not pained Harry for nineteen years. All was well”, concludeerde Rowling daarna.
Alles is goed gekomen. Een belangrijke boodschap van hoop die resoneerde bij de lezers. Godsdienstleerkracht Valeri Demeester (25, Gryffindor) merkt dat bij haar studenten : “Dit jaar had ik een leerling die bij elke leerkracht een grote mond opzette, maar toen hij hoorde dat ik fan was van Harry Potter, lag ik in de bovenste schuif. (lacht) Toen hij naar mij kwam en zei dat hij wilde stoppen met zijn studies, motiveerde ik hem door verhalen van de personages uit de boeken op te rakelen. Veel jongeren vinden hun draai niet in deze maatschappij en in de magische wereld is er voor elke persoon, hoe hard ze ook tegen de stroom ingaan, een plaats. Ik denk dat J. K. Rowling al veel levens heeft gered.” Dat beaamt Sarah Souffriau (27, Gryffindor), die een tattoo geïnspireerd op de reeks liet plaatsen : “Harry Potter heeft mij een beetje gered. Ik was, net als Harry, elf toen het eerste boek uitkwam en ik werd toen zwaar gepest op school. Ik las de boeken op de speelplaats en dat heeft een enorm verschil gemaakt, omdat Harry ook nergens bij paste, maar dan opeens zijn plaats vond waardoor ik kon geloven dat ik dat uiteindelijk ook zou doen. Harry en ik zijn samen opgegroeid en volwassen geworden.”
Uitgestrekt universum
Net als haar fans, heeft Rowling Harry Potter nooit helemaal de rug kunnen toekeren. Op Twitter lost ze om de haverklap informatie en op Pottermore, een hallucinant uitgebreid online platform, publiceert ze regelmatig nieuwe fragmenten. Rowling heeft er bovendien een gewoonte van gemaakt om haar geliefde Harry Potter-verhalen, met terugwerkende kracht, progressiever te maken. Zo bevestigde de schrijfster in 2007 dat schoolhoofd Albus Dumbledore homo was, en vorig jaar werd Noma Dumezweni, een actrice met donkere huidskleur, gecast als Hermione Granger – de slimste heks van haar generatie – voor het toneelstuk Harry Potter and the Cursed Child, waardoor ze in de voetsporen treedt van VN-ambassadrice Emma Watson. Dat stuk ging onlangs in première, op 30 juli.
De afgelopen maanden introduceerde Rowling in een reeks korte verhalen de Amerikaanse tovenaarswereld, inclusief nieuwe scholen die aan bod zullen komen in de aanstaande film Fantastic Beasts and Where to Find Them. Het zijn ontwikkelingen die altijd duchtig besproken worden – en soms tot oogrollen leiden.
Dat Rowling zoveel zorg besteedt aan haar literaire wereld, hoeft echter niet te verbazen. Niet alleen omdat het een goudmijn is waar menige kobold in Gringotts, de tovenaarsbank, van zou opkijken. Rowling heeft naam gemaakt door het creëren van gul gedetailleerde boeken. De schrijfster pende een aantal andere werken neer – waaronder een detectivereeks onder het pseudoniem Robert Galbraith – maar het is het uitgestrekte universum van magiërs dat haar altijd weer aantrekt.
Op zich is Harry Potter geen uitzonderlijk geval. Franchises uitbreiden is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering. Heel wat populaire reeksen kennen een felle aanhang, en heel wat van die populaire reeksen krijgen de laatste jaren nieuw leven ingeblazen. Netflix kondigde een nieuwe Star Trek-serie aan. Deze zomer strijdt een vrouwelijk team Ghostbusters tegen geesten en seksisme, en van Star Wars staat er een reeks nieuwe afleveringen in de steigers. Zelfs Jane Austen krijgt een zombieherwerking.
Fan van eigen werk
“No story lives unless someone wants to listen. The stories we love best do live in us forever. So whether you come back by page or by the big screen : Hogwarts will always be there to welcome you home”, zei een emotionele Rowling op de rode loper van de première van de laatste Harry Potter-film. De schrijfster komt aan een logische vraag tegemoet : wereldwijd smeken fans Rowling om meer achtergrondverhalen van geliefde personages. De verhalen waar we het meeste van houden, blijven ons intrigeren. “Toen Rowling met een nieuw boek kwam aanzetten, The Casual Vacancy, en ik ontdekte dat het niet over tovenarij ging, was ik heel teleurgesteld. Ik dacht : wat doet ze ? Deze vrouw moet over Harry schrijven tot aan haar dood !”, biecht Jo Vanden Bosch (20, Hufflepuff) lachend op. Gelukkig is Rowling een ultieme crowdpleaser, een fangirl van haar eigen werk en blijft ze verder haar fantasiewereld uitspinnen tot puur goud. Letterlijk en figuurlijk.
De nieuwe informatie, de tweets en interviewweetjes in de marge zorgen soms wel voor wrevel. Bij schrijvers van fanfiction bijvoorbeeld, een literair subgenre waarbij fans van een fictieve wereld bestaande plots en personages gebruiken om daar zelf een nieuw verhaal rond te verzinnen. Evi Pingnet (21, Hufflepuff) doet dat, en zij vindt het soms moeilijk wanneer Rowling extra informatie uit haar mouw schudt. “Ik beschouw fanfiction als een manier om te schrijven en een eigen interpretatie te geven aan een wereld die er eigenlijk al is. Ik vind het belangrijk om zo dicht mogelijk bij de feiten te blijven van die wereld. Ik volg alle ontwikkelingen dus op de voet en soms is het dan wel lastig, als Rowling feiten deelt die niet meer overeenstemmen met mijn verzonnen verhaallijnen”, lacht Pingnet, snel vergevend. De meeste Potterfanaten storen zich niet aan de karrenvracht nieuwe details. “Ik was een paar jaar lang een toegewijde lezer van de boeken, maar ik heb niet zo’n goed geheugen”, geeft Jo Van Den Bosch toe. “Ik ben dus niet up-to- date met alles, maar ik laat mij wel graag verrassen. Ik koester elk nieuw feitje dat ik tegenkom, omdat die details mijn volgende leeservaring rijker maken.”
Magie zonder technologie
De wereld van Harry Potter blijft er eentje waar mensen graag naar ontsnappen. Die vlucht uit de werkelijkheid richting een magische wereld waarin – belangrijk detail – geen technologie werkt en alles beter wordt door spreuken, is een trip die nooit meer vergeten wordt. “Als kind lag ik vaak in het ziekenhuis en de boeken waren voor mij een ideale afleiding. Ik las de verhalen en droomde dat ik ook op Hogwarts, de toverschool, zat in plaats van in het hospitaal”, vertelt Natasja Van Laer (27, Ravenclaw). “Nu lees ik nog altijd graag de boeken, en ik geef de liefde door aan mijn zoontje van zeven. Hij was heel enthousiast toen ik hem meenam naar de tentoonstelling in Brussel.” Oude liefde roest niet. Zeker niet als er om de zoveel tijd een nieuw glanzend laagje lak op komt.
Matthias Anthonis (26, Ravenclaw) is administrator bij de Belgian Potterheads, een fanclub die op Facebook de Belgische Potter-enthousiastelingen verzamelt, en merkt dat het fandom alleen maar blijft groeien : “Onze groep telt ondertussen bijna 4000 leden. Ik schat dat het aantal Potterfans dit jaar alleen maar zal groeien met het theaterstuk in Londen en de komst van de nieuwe filmtrilogie Fantastic Beasts and Where to Find Them. Ik merk vooral dat er heel wat jonge leden zich bij de groep aansluiten. We hebben sinds kort zelfs voor het eerst leden in de fanclub die geboren zijn na het uitkomen van de boeken. Er zijn ook mensen die alleen maar de films kijken, en dat zorgt soms voor frustraties bij mensen die juist heel erg op alle details letten.”
De oude versus nieuwe generatie heeft nog geen perfect evenwicht gevonden. Maar de opvolging is sowieso verzekerd. “Ik lees de boeken in drie talen : Frans, de taal waarin ik opgevoed ben, Nederlands en Engels. In elke taal hebben ze voor mij een specifieke meerwaarde”, vertelt Sophie Van Hecke (18, Ravenclaw). “Toen ik klein was, begreep ik niet alles. Het was gewoon een spannend verhaal. Nu ik meer aanleun tegen de leeftijd van Harry in het boek, snap ik hem en zijn motieven meer”, legt Kyria Van Gasse (16, Hufflepuff) uit. De jonge Potterhead is blij met de komst van de Fantastic Beasts-films later dit jaar : “Ik krijg nu ook de kans om de magie van een première mee te maken, dat had ik allemaal gemist.” Dankzij de fervente schrijfstuipen van Rowling en vooral dankzij de toewijding van lezers over de hele wereld – een extreem hecht fandom – is Harry Potter de jongen geworden die blijft leven. Always.
Tekst Anke Wauters
Twitter 7 juni 2015 01 u. 26 @jk–rowling : “All these people saying they never got their Hogwarts letter : you got the letter. You went to Hogwarts. We were all there together”
Matthias “We hebben sinds kort leden in de Potter-fanclub die geboren zijn ná het uitkomen van de boeken”
Sarah “Harry Potter heeft mij gered. Omdat hij, net als ik, nergens bij paste maar toch zijn plaats vond. Zo kon ik geloven dat ik dat ook kon”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
