Experts over H&M Conscious: ‘H&M is niet de slechtste leerling van de klas, maar er is nog werk aan de winkel’

Het doel van de H&M Conscious Exclusive collectie is om de consument te tonen dat duurzaamheid en mode wel degelijk hand in hand kunnen gaan. Een nobel doel, maar maken ze hun beloftes waar?

De Zweedse keten H&M pakt ook dit jaar uit met hun uitgebreide duurzaamheidsrapport en Conscious Exclusive collectie. ‘Ons ultiem doel is om tot een gesloten keten voor textiel te komen, maar dat kunnen we als merk niet alleen’, aldus Anna Gedda, hoofd duurzaamheid bij H&M. Met hun Conscious Exclusive collectie wil het label bewijzen dat duurzaamheid niet betekent dat er geen unieke, creatieve ontwerpen van goede kwaliteit kunnen geproduceerd worden. Zo willen ze de consument en concurrentie wakker schudden en duurzame mode in de spotlight plaatsen.

Weekend.be ging bij Niels Oskam, oprichter van Rank a Brand, en Sara Ceustermans van Schone Kleren Campagne België te rade en vroeg hun mening over de doelstellingen en vooruitgang van H&M op gebied van duurzaamheid.

In het duurzaamheidsrapport dat H&M eerder deze maand publiceerde, beweert de modeketen transparant te communiceren over alle aspecten van duurzaamheid. Daar is Sara Ceustermans van Schone Kleren Campagne het niet volledig mee eens. ‘Wij focussen ons vooral op de ‘fair living wages’. Op dat vlak vinden we dat H&M niet transparant communiceert. Ze weigeren de adressen van de fabrieken vrij te geven en journalisten worden niet toegelaten in de fabrieken. Bovendien weten we ook niet wat het streefdoel is van H&M, wat een eerlijk loon voor hen inhoudt.’

Vakbondsmilitanten worden bedreigd met ontslag of worden aangepakt door ingehuurde gangsters.

‘Volgens H&M moeten werkgevers en werknemers dat op fabrieksniveau samen beslissen. Dat klinkt mooi, maar sluit niet aan bij de praktijk in landen als Cambodja en Bangladesh. Van echte vakbondsvrijheid is daar nauwelijks sprake. Vakbondsmilitanten worden bedreigd met ontslag of worden aangepakt door ingehuurde gangsters. In januari werden er nog vier activisten doodgeschoten tijdens protesten. De beste aanpak zou zijn dat H&M op nationaal niveau onderhandelingen opstart met de vakbonden om tot een richtcijfer te komen. Het is nogal gemakkelijk om te zeggen dat je in 2018 een eerlijk leefbaar loon zal betalen aan 850.000 werknemers zonder een streefcijfer te noemen. Op die manier is het onmogelijk om H&M te evalueren.’

H&M plaatst zichzelf in het voorste gelid van duurzame mode. Zo zijn ze de grootste afnemer van organisch katoen en zijn ze een samenwerking aangegaan met de Internationale Arbeidersorganisatie om samen te werken aan eerlijke arbeidsomstandigheden en gingen ze in zee met Unicef om kinderarbeid te bekampen. ‘H&M is zeker niet de slechtste van de klas,’ licht Sara Ceustermans toe.

Als de lage prijs het belangrijkste criterium blijft, zullen structurele veranderingen niet doorgevoerd worden.

‘Voor de hele sector geldt dat de toeleveringsketen heel complex is, en dat er heel veel mensen betrokken zijn bij het maken van één enkel kledingstuk. Daarom is het essentieel dat de mensen binnen H&M die zich met duurzaamheid bezig houden, ook echt aan het roer staan, en dat het hele management doordrongen is van de noodzaak ervan. Als de lage prijs daarentegen het belangrijkste criterium blijft, zullen structurele veranderingen niet doorgevoerd worden. Dit geldt voor de hele sector, niet alleen voor H&M.’

Als je kijkt naar de hele kledingsector dan bevindt H&M zich in de voorhoede.

Niels Oskam van Rank a Brand reageert instemmend, maar benadrukt ook dat je deze kritiek in perspectief moet plaatsen. ‘De meeste kledingbedrijven hebben helemaal geen beleid om een leefbaar loon aan kledingmakers te betalen. H&M heeft als een van de eersten die belofte wél gedaan en zet concrete stappen in de goede richting, ook al is er nog veel ruimte voor verbetering. Als je kijkt naar de hele kledingsector dan bevindt H&M zich in de voorhoede. Verbeteringen in de kledingsector gebeuren niet van de ene op de andere dag en kunnen niet tot stand komen zonder de steun van grote groepen consumenten. H&M geeft met de Conscious collectie een herkenbaar, beter alternatief. Dat moeten we positief waarderen en niet afschieten. Ik zou liever zien dat andere kledingmerken worden uitgedaagd om dezelfde weg in te slaan.’

Sara Ceustermans: ‘Het probleem van fast fashion is dat bestellingen vaak heel laat geplaatst worden, waardoor werknemers veel overuren moeten kloppen. Ook gebeurt het dat bestellingen worden doorgegeven aan onderaannemers, waar de arbeidsomstandigheden nog slechter zijn. H&M zegt aan haar aankoopsystemen te werken, om op die manier overwerk te vermijden. Op dat vlak lijken ze ook al vooruitgang geboekt te hebben: in één van de proeffabrieken hebben ze het aantal overuren met 40% kunnen terugdringen.’

‘Ook de prijs die bedrijven zoals H&M betalen aan de productiefabrieken speelt een belangrijke rol. Vaak is die zo laag dat er niet veel meer overblijft voor investeringen in veiligheid, laat staan voor het loon van de kledingarbeiders.’

In één van de proeffabrieken hebben ze het aantal overuren met 40% kunnen terugdringen.

‘Het is dus belangrijk dat H&M zich niet alleen inspant om het aantal overuren in te perken en om de productiviteit te verbeteren, maar ook de prijs die het aan de leveranciers betaalt verhoogt. De consument hoeft daar niet veel van te merken, want het loon van de kledingarbeider bedraagt maar 1% van de prijs in de winkel.’

Sara Ceustermans: ‘Ik ga ervan uit dat H&M oprecht bezorgd is over de omstandigheden waarin hun kleren gemaakt zijn. Maar dat betekent niet dat ze die bezorgdheid ook meteen omzetten in daden of dat ze er ook voldoende in willen investeren. Hoewel H&M heel hard werkt aan een positief imago, kunnen ze op ethisch vlak nog niet genoeg resultaten voorleggen om dat imago ook te verdienen. Ze willen de kers op de taart zetten, maar er is nog geen taart.’

Ze willen de kers op de taart zetten, maar er is nog geen taart.

Niels Oskam: ‘Ik vind de naam ‘Conscious Collectie’ goed gekozen omdat het geen greenwashing is. Je kan het zo opvatten dat H&M, bewust van de uitdagingen, probeert een duurzamer alternatief te presenteren.’