Van ‘Filosofie in 30 seconden’ tot ‘Porn : Philosophy for Everyone’ : denkers vullen dit najaar hele rekken in de boekhandel. In het spoor van Alain De Botton laat de wijsbegeerte zich na eeuwen academisch zwoegen plots van zijn meest praktische kant kennen.

Wellicht staat het ook ergens in uw boekenkast stof te vergaren : De wereld van Sofie, Jostein Gaarders poging uit 1991 om de westerse wijsbegeerte in een luchtig verhaaltje te vatten. Een mijlpaal voor de gepopulariseerde filosofie, al zijn wij er eerlijk gezegd nooit helemaal door geraakt. Niet dat wij de enigen waren : in 2005 dook het nog op in de top tien van ongelezen boeken van het radioprogramma Wilde geruchten. Op plaats negen, om precies te zijn. Niettemin : in de hele jaren negentig was het zowat het enige equivalent van Bertrand Russells eindeloos herdrukte Geschiedenis van de westerse filosofie, uit 1945 alweer, voor wie zonder universitaire cursus metafysica er toch iets van wilde opsteken.

Anno 2010 ziet het aanbod er iets anders uit. Stap op een zaterdagmiddag de Fnac binnen, en u kunt in het filosofierek kiezen uit Ontbijten met Socrates van Robert Rowland Smith, Nietzsche in stripvorm, Confucius voor elke dag van Yu Y. Dan, het subtiel getitelde Geen pillen maar Plato van Lou Marinoff, of professor Barry Loewers Filosofie in 30 seconden. Dat laatste, fraai geĆÆllustreerd overigens, probeert u Aristoteles’ syllogisme, Nietzsches Ć¼bermensch, Derrida’s deconstructie en 47 andere mijlpalen uit de wijsbegeerte in een halve minuut uit te leggen, aldus de achterflap. Met wisselend succes, overigens, wat ons betreft.

Surf even op het web en het lijstje titels wordt nog vreemder. De Amerikaanse uitgever Wiley-Blackwell heeft een uitgebreide reeks filosofieboeken over de populaire cultuur uitgebracht. ” To watch or not to watch South Park ? Nadenken over televisie, films en muziek maakt je geen complete idioot. Misschien maakt het je wel een filosoof”, staat op hun website te lezen. Naast 24 and Philosophy of Metallica and Philosophy raakt de reeks onder de noemer Philosophy for Everyone ook aan onderwerpen als fietsen, porno en, waarom ook niet, tuinieren. Gardening – Philosophy for Everyone : Cultivating Wisdom belooft u een breed gamma wijsgerige thema’s rond tuinieren “van Epicurus en Confucius tot de esthetiek en filosofie van Central Park”. Moraalfilosoof Simon Blackburn van de universiteit van Cambridge heeft dan weer een bundel essays uitgebracht onder de titel Practical Tortoise Raising ; alleen al daarom hebben wij het op Amazon aan ons winkelmandje toegevoegd. Ter info : een van de essays begint met het vraagstuk over hoe u welke bonen in de supermarkt moet kiezen.

Simpel gezegd

Om maar te zeggen : filosofieboeken zijn het domein van het alledaagse bestaan binnengetreden. En dan hebben we het niet over de esoterische zelfhulpboekenmarkt, maar wel over hippe, vaak mooi vormgegeven literatuur die de wijsbegeerte op een alledaagse manier benadert om complexe theorieƫn uit te leggen. Laten zien wat filosofie vandaag nog kan betekenen voor uw leven, dat lijkt de kern van de zaak. Wat ons vanzelf bij de vraag brengt : waarom willen we weten wat de fenomenologische implicaties van fietsen zijn ? En vooral : waarom is filosofie zich plots met South Park en tuinieren gaan bezig houden ?

Tuurlijk, er is de toegenomen hang naar zingeving van onze maatschappij, die na zijstapjes in de new age en religie nu zijn heil zoekt in filosofie. Er is een wereld om ons heen van oppervlakkigheid en eindeloze keuzemogelijkheden die smeekt om verdieping. Er is bijvoorbeeld een bredere interesse voor citaten sinds Facebook zijn intrede deed, vooral vijfendertigplussers durven hun status al eens in woorden van Sartre of Schopenhauer te formuleren, een vreemd sociologisch verschijnsel, blijven wij vinden. In Londen, altijd enkele jaren voor op ons, heb je The School of Life, waar je cursussen kunt volgen als How Necessary Is A Relationship en How To Be Cool, gedoceerd vanuit een belezen, filosofische aanpak. Kortom, de interesse voor filosofie, en dan vooral de praktische kant, zit in de lift. Maar tegelijk moeten we eerlijk zijn : het onderwerp heeft altijd al veel mensen aangesproken, zoals de 54ste druk van De wereld van Sofie ook duidelijk maakt. “Plato zal eeuwig mensen blijven interesseren”, zei uitgever David Avital daarover in The Independent. “Het is een kwestie van hem helder uit te leggen om er een verkoopsucces mee te hebben.”

De toegenomen interesse heeft dan ook zonder twijfel te maken met het feit dat gewoon meer filosofen Plato en zijn collega’s helder kunnen uitleggen. Vergeet daarbij de impact niet van iemand als Alain De Botton, die met zijn Hoe Proust je leven kan veranderen en vooral de miljoenenbestseller De troost van de filosofie, op een toegankelijke manier de visies van Seneca en Montaigne uit de doeken wist te doen. Zijn successen effenden het pad voor andere populaire denkers. Eens een onderwerp goed scoort in de bestsellerslijsten, is het stukken makkelijker voor een schrijver om een soortgelijk idee te verkopen bij een uitgever. Zelf is De Botton overigens niet zo overtuigd van zijn pionierswerk in de gepopulariseerde filosofie. “Er is geen populaire poĆ«zie en gewone poĆ«zie”, zei hij onlangs nog in The Independent. “Waarom zou dat onderscheid dan wel in de filosofie bestaan ? Het getuigt vooral van veel snobisme om dat onderscheid te maken.”

Zelf ziet hij de uitbreiding van het gamma gepopulariseerde filosofie eerder als een gevolg van de veranderde rol van de filosoof. Die heeft de universiteit achter zich gelaten en is de samenleving binnengestapt. “Honderdvijftig jaar lang betekende een filosoof zijn zoveel als werken aan de universiteit en de voetnoten in je teksten verzorgen. Nu er meer en meer in jobs en salarissen gesneden wordt, moet de filosoof wel een breder publiek aanspreken om nog te kunnen overleven.”

Het moet zijn dat de Vlaamse universiteiten goed betalen. Want het is opvallend : nagenoeg alle popfilosofieboeken komen uit de Angelsaksische landen. Populaire filosofen zijn nog een nieuw fenomeen in ons land, met Jean Paul Van Bendegem zagen we de voorbije jaren voor het eerst een filosoof opstaan die zich uitsprak over thema’s als strips, porno en architectuur.

Al zijn er nog wel een aantal andere redenen te bedenken voor de Angelsaksische dominantie van de gepopulariseerde filosofieboekenmarkt. In Groot-BrittanniĆ« en de VS leeft al langer een traditie van cool books : boeken die u koopt om hun catchy titels en vormgeving, ideaal voor op de salontafel of om even in te bladeren. Stap de Waterstone’s in Brussel binnen, een boekhandel voor Engelstalige literatuur, en u weet meteen wat we bedoelen. En die traditie heeft nu ook de wijsbegeerte ontdekt : een boek als Filosofie in 30 seconden past daar helemaal in. Een traditie die nu ook bij ons zijn intrede begint te doen, het moet niet altijd het BV-boekenformat zijn dat de Boekenbeurs domineert.

U weze intussen gewaarschuwd : de volgende keer dat u een boekhandel binnenstapt, zal uw brein op volle toeren moeten werken.

Door Geert Zagers – Illustratie bad pritt

Nu er meer en meer in jobs en salarissen gesneden wordt, moet de filosoof wel een breder publiek aanspreken om nog te kunnen overleven.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content