Van Clara Bow en de Hepburns – Katharine en Audrey – tot Sarah Jessica Parker en Jennifer Aniston : wellicht nog meer dan supermodellen op de catwalk hebben sterren van het grote en het kleine scherm een invloed op het modebeeld.

Mooi jack, zou ik wel willen hebben.” Soms hoeft een mens niet eens te gaan window-shoppen, laat staan naar een modeshow te trekken, om vestimentaire inspiratie op te doen. Lekker languit op de bank gaat het ook, bij een aflevering van 30 Rock bijvoorbeeld, de hilarische serie waarin Liz Lemon, de hoofdscenariste van The Girlie Show, af te rekenen heeft met een onuitstaanbare baas en een knettergekke presentator. Aangezien Liz (Tina Fey) een schrijfster is, draagt ze een grote bril en is ze meestal slordig gekleed. Paars broekpak en turkoois T-shirt iemand ? Maar kijk, vandaag gaat Liz door het lint in een stoer leren jack. Een outfit die boekdelen spreekt : deze vrouw doet alle moeite van de wereld om je te laten geloven dat ze guts heeft. Krék dezelfde outfit overigens die ons in Top Gun moest overtuigen dat angelface Kelly McGillis een astrofysicus was die in haar vrije tijd op een zware motor rondscheurde.

Als kind wilde ik geen astrofysicus worden, maar Doris Day, wegens al die komedies met Cary Grant of Rock Hudson die ik met mijn ouders in de Roma gezien had. Ook Doris – “die met haar blotebillengezicht”, zoals mijn vader haar onveranderlijk noemde – speelde vaak een carrièrevrouw, maar dan één die van top tot teen kleuren-gecoördineerd was, kekke hoedjes droeg en handschoenen. Het toppunt van elegantie wat. In That touch of mink nodigt de schatrijke zakenman Grant haar uit om met hem op zakenreis te gaan en stuurt haar naar het chique Bergdorf Goodman om een passende garderobe uit te kiezen. En laat daar nu net een modeshow bezig zijn, waar we samen met Doris van mogen genieten. Een natte droom voor een prille fashionista in spe, pas veel later geëvenaard door de door Richard Gere gesponsorde shoppingtrip van Julia Roberts in Pretty Woman. Of de filmmode sporen naliet in mijn kleerkast ? De allereerste sluike maxi-jurk, duidelijk geïnspireerd door de jaren dertig crisislook van Bonnie and Clyde, om maar iets te noemen. De safaritrend van Out of Africa. En een jasje met een zwart-wit hanenpootmotief, een tamelijk geloofwaardige kopie van het exemplaar dat Fanny Ardant droeg in Vivement Dimanche.

Aanstekelijke prototypes

Film en mode, het was altijd al een kwestie van kruisbestuiving. Geen wonder, want de founding fathers van de filmindustrie kwamen grotendeels uit de kledingsector. Toen ze naar Hollywood trokken hadden ze er geen flauw benul van hoe ze films moesten maken, maar waren ze zich des te meer bewust van de aantrekkingskracht van mooie vrouwen in glamoureuze kleren. De eerste vrouwen die op het scherm te zien waren, waren rijke dames die hun eigen garderobe showden. Later werden ontwerpers ingehuurd die als onderdeel van de Hollywood star making machine acteurs en vooral actrices tot weergaloze droomcreaturen omtoverden. Een van de bekendste was Adrian, die vooral furore maakte met zijn ontwerpen voor diva Joan Crawford. In plaats van haar brede schouders te minimaliseren accentueerde hij ze met extra vullingen. Op die manier trok hij de aandacht weg van haar korte benen. Greta Garbo had dan weer de pest aan de volants en andere flodders waarin ze als romantische heldin door Adrian gedwongen werd. De veelgelauwerde Edith Head ontwierp niet alleen geweldige avondjurken, maar was ook een kei in de geïdealiseerde girl next-door-look, zoals Elizabeth Taylors frisse witte jurk in A place in thesun. Nog later trok Hollywood Parijse couturiers aan. Een bekend succesverhaal is dat van Hubert de Givenchy, tot haar dood de favoriete ontwerper van Audrey Hepburn. Voor haar creëerde hij niet alleen de fameuze zwarte jurk uit Breakfast at Tiffany’s, het meest iconische kledingstuk uit de filmgeschiedenis na de witte plisséjurk van Marilyn Monroe in The seven year itch, maar ook de kittige gaminelook : nauwe Capribroek, wit hemd en ballerina’s, een outfit die door Uma Thurman met de nodige ironie gekopieerd werd in Pulp Fiction.

Van Mary Pickford tot Angelina Jolie : de filmgeschiedenis is rijk aan vrouwelijke stereotypes. Mary, America’s sweetheart, maar in realiteit een gewiekste zakenvrouw, speelde ingénues tot ze een eind in de dertig was. Een beetje zoals Meg Ryan nu, zou je kunnen zeggen. Mary’s tegenhanger in de jaren 1910 en 1920 was Theda Bara, een Egyptische prinses wier naam een anagram was voor Arab death, aldus de studiobonzen. In werkelijkheid ging het om Theodosia Goodman, dochter van joodse kooplui uit Cincinnati, met veel kohl en exotische gewaden omgetoverd tot de allereerste mysterieuze screenvamp. Tot haar meer aardse erfgenamen behoren Ava Gardner en dichter bij ons Catherine Zeta-Jones. Toen Jean Harlow haar haar platinablond liet verven, zag een nieuw, uitermate tot de verbeelding sprekend prototype het licht : de blonde seksbom. Van Marilyn over Brigitte Bardot tot Scarlett Johansson, stuk voor stuk zijn ze haar schatplichtig.

Trendy, eigenwijs, stout, Clara Bow was de flapper, de It-girl van de roaring twenties. Madonna wist duidelijk waar ze de mosterd haalde voor haar filmdebuut Desperately Seeking Susan, waarin haar eclectische outfits meer tot de verbeelding spraken dan haar acteerprestaties.

De jaren dertig waren het tijdperk van sterke, onafhankelijke vrouwenfiguren, gestalte gegeven door Joan Crawford, Bette Davis en Barbara Stanwyck. Niet per se adembenemende schoonheden, maar vrouwen met smoelen en een garderobe die hun sterkste onderdelen dik in de verf zette. Meryl Streep en Glenn Close komen in de buurt, maar hebben toch niet dezelfde uitstraling. Of het nu om Katharine Hepburn of Cate Blanchett gaat, intellectuele vrouwen op het scherm hebben vaak iets androgyns. Katharine zag er geweldig uit in een mannenpak, Diane Keaton gaf een heel eigen humoristische twist aan de look als de ladida girl in Annie Hall (1977).

In 1953 lieten over de hele wereld vrouwen hun haar kort knippen, naar het voorbeeld van Audrey Hepburn in Roman Holiday. Het fenomeen herhaalde zich in 1968, het jaar van Rosemary’s baby. Helaas stond niet iedereen even goed met een ultrakort kopje als het elfje Mia Farrow. Of Demi Moore, op haar meest jongensachtig in tuinbroek en T-shirt in Ghost (1990).

Rachelkapsels en Phoebeparels

Een categorie apart vormen de Bondgirls, meer cartoonfiguren dan echte vrouwen. Catwoman in de Batmanfilms behoort tot dezelfde categorie, net als Emma Peel in The Avengers, de Charlie’s Angels, Angelina Jolie als Lara Croft en The Bride alias Black mamba in Kill Bill. Alleen iemand met de sexappeal van Uma Thurman is het gegeven om een door Bruce Lee geïnspireerd geel trainingspak begerenswaardig te doen lijken. Van haar geel-zwart gestreepte sneakers, Asics Onitsuka Tigers meer bepaald, gingen er duizenden over de toonbank.

Maar dat is nog niets vergeleken bij de impact van product placement in televisiefeuilletons. ” Why frocks on the box are on the rocks” blokletterde The Guardian, toen duidelijk werd hoe een serie als Sex and the City wereldwijd het modebeeld beïnvloedde. Plotseling wemelde het in de winkelstraten van de Carries : jonge vrouwen gekleed in een fantasierijke mix and match van duur en goedkoop, designerjurken gecombineerd met jeansjasjes, met bloemencorsages, gigantische zonnebrillen en kettinkjes met naamplaatje als accessoires. Zelfs journalisten die geen geld hadden om Manolo Blahniks of Jimmy Choo’s te kopen, leerden hoe ze de namen moesten spellen.

De verklaring voor het fenomeen ligt voor de hand : personages uit televisieseries staan dichter bij ons, we zien ze op bijna dagelijkse basis in onze eigen huiskamer, wat de kans op identificatie groter maakt. Vandaar dat het kapsel van Rachel (Jennifer Aniston) in Friends het meest gekopieerde was sinds dat van Farrah Fawcett in Charlie’s Angels destijds en de Cultured Pearl Information Center in zijn nopjes was telkens als Lisa Kudrow, als Phoebe nochtans niet het meest modieuze personage uit Friends, een parelsnoer aanhad. De babylook die een paar jaar geleden furore maakte – korte mohair truitjes, ‘gekrompen’ T-shirts, minirokjes en haarspeldjes in pastelkleuren – werd onder andere gelanceerd door jongerenfeuilletons als Beverly Hills 90210. Televisie schijnt zelfs een invloed te hebben op de manier waarop we ons professioneel kleden. Heather Locklear als Amanda in Melrose Place maakte de power suit sexy, Britse vrouwelijke advocaten gaven toe met interesse te kijken naar de outfits van Calista Flockhart en Lucy Liu in Ally McBeal, ook al vonden ze de ultrakorte rokken onrealistisch, al was het maar omdat ze tijdens een proces de aandacht te veel zouden afleiden van het rechtsverloop. In de VS werd de L.A. Law-blouse, een simpele V-hals met een zweem van drapage, een begrip onder professionele vrouwen omdat ze een flatterend alternatief was voor de meer mannelijke hemdsblouse.

Wat de kans op identificatie met personages in de huidige feuilletons nog groter maakt is dat de storyline van de meeste samen te vatten is als strange things happening to normal people. Niet dat ik 24, Lost en Heroes realistisch zou durven noemen, maar in vergelijking met Dallas, Knots Landing en Dynasty, waar de personages om de haverklap in riante avondkledij verschenen en de illusie gewekt werd dat de doorsneevrouw de schouderomtrek van Arnold Schwarzenegger had, is de kledingstijl ronduit casual te noemen . Was het wellicht om die reden dat de voltallige cast van Grey’s Anatomy in de laatste aflevering van het tweede seizoen op een prom party opdraafde, zodat we hen eindelijk in een iets meer glamoureuze outfit dan chirurgisch groen konden bewonderen ? En ja, af en toe mag in 30 Rock Liz Lemon naar een Emmy-uitreiking. In een glitterjurk, zonder haar hoornen bril. Doet het altijd, op het grote én het kleine scherm, het ‘Assepoester mag naar het bal’-effect.

Door Linda Asselbergs