Pas op zijn 21ste in België en amper tien jaar later onze eerste zwarte scheidsrechter in eerste klasse. Jérôme Efong Nzolo (33) en ’s lands bekendste scheidsrechtersvrouw Lorena Barondi (30) : Afrikaanse ‘calme’ uit Gabon en Italiaans ‘feu’ uit Charleroi. “Zijn vader heeft zeven vrouwen. Tot daar de cultuurverschillen.”

LORENA

BARONDI

“Mijn vader is Italiaan. Hij kwam als gastarbeider naar België, heeft hier mijn moeder leren kennen en is gebleven. Ikzelf ben hier in Charleroi geboren, maar ik koester mijn Italiaans bloed. Het is onmiskenbaar ook. Mijn nerveuze en explosieve karakter alleen al. Een schril contrast met de eeuwige calme van Jérôme. Die kalmte werkt trouwens dubbelzinnig. Doorgaans maakt het me rustig. Soms werkt het averechts, daar moet ik eerlijk in zijn.”

“We waren student in Charleroi toen we elkaar leerden kennen. Via een gemeenschappelijke vriend was dat. We hadden voor het eerst met ons drieën afgesproken op het kot van Jérôme. Onze vriend kwam veel te laat en intussen raakten Jérôme en ik aan de praat. Met op de achtergrond een voetbalwedstrijd op televisie, grappig als ik er nu bij stilsta. Het was le coup de foudre, jawel. Twee weken later waren we al een koppel. Zijn eenvoud fascineerde me. Zijn zachtheid ook. Et s on sourire.”

“Intussen heb ik zijn familie nog maar één keer ontmoet. Toen ons zoontje, Yanis, negen maanden was, zijn we naar Gabon gereisd. Een bijzonder emotionele ontmoeting. Ons huwelijk hadden ze niet kunnen meemaken, onbetaalbaar om hen allemaal hier te krijgen. Ik ben er heel warm ontvangen. Al was de kennismaking wel een opgave. Zijn vader heeft zeven vrouwen. Het duurde dus wel even voor ik alle broers en zussen, neven en nichten en ooms en tantes had gezien…”

“Ik heb er geen cultuurschok opgelopen, neen. Zijn het mijn eigen multiculturele roots, ik weet het niet, maar ik kan me in elk geval heel makkelijk aanpassen. Aan culturen, ideeën en gebruiken. Cultuurverschillen hebben ons nooit een spaak in het wiel gestoken. Ja, dat zijn vader zeven vrouwen heeft, daar schrikt een mens al eens van. Maar het zou fout zijn om daar vanuit onze cultuur een oordeel over te vellen. Ik heb Jérôme wél meteen gezegd dat ik zijn enige vrouw wou zijn. In Gabon komt dat trouwens ook al niet zo vaak meer voor. Enkele broers van hem hebben nog meerdere vrouwen, maar evenveel ook één. Je moet trouwens geld hebben om meerdere vrouwen te onderhouden. En tijd.”

“Ik werk voltijds als sociaal assistente hier in Charleroi. Jérôme werkt ook voltijds, voorlopig toch nog, als opvoeder. Zijn carrière als scheidsrechter weegt steeds meer op ons gezin. Allebei voltijds blijven werken wordt moeilijk, denk ik. Uiteraard ben ik trots op Jérôme, en sta ik heel erg achter zijn carrière. Als hij vandaag zegt dat hij morgen naar het buitenland moet voor een seminarie – want zo kort op de bal spélen ze in het scheidsrechtermilieu -, dan doe ik daar niet moeilijk over. We proberen zo snel mogelijk ons schema aan te passen. En ja, hij is vaak weg. En onze twee kinderen moeten hun vader tegenwoordig geregeld missen, maar we beschouwen het als een tijdelijke investering. We zien wel hoe ver we kunnen gaan.”

“Voor we kinderen hadden, ging ik mee naar elke wedstrijd. Nu volg ik thuis. Ben ik kritisch voor hem ? Dat is moeilijk, want ik ken maar een fractie van de spelregels. Maar ik stel wel vragen. Zeker als er negatieve commentaren waren. Dan wil ik daarover praten. Ook om hem zijn zorgen te helpen ventileren. Al ligt hij zelden wakker van een mindere match. Uiteindelijk is mijn rol niet anders dan die van een voetballersvrouw. Alleen komen ‘scheidsrechtersvrouwen’ doorgaans minder in de boekjes.”

“Zijn kracht als scheidsrechter ? Zijn beminnelijkheid, denk ik. Met zijn innemende glimlach kan hij doen en laten wat hij wil. Bovendien is hij enorm perfectionistisch en leergierig. En doet hij het ontzettend graag. Dat voelen de spelers ongetwijfeld.”

“Hoe zijn carrière ook evolueert, ik wil geen huisvrouw worden. Dat is niets voor mij. Ik zou een ongelukkige moeder zijn. Ik heb mijn werk nodig. Jérôme weet dat. Hij verwacht ook niet dat ik mij zou opofferen voor zijn carrière. Nogmaals : we zien wel hoe die evolueert.”

“Stap voor stap. Heb ik van Jérôme geleerd.”

JÉRÔME EFONG

NZOLO

” Retourne au Congo ! Een supporter riep het me toe. Ik heb hem mijn zoetste glimlach toegeworpen. De man wist niet wat hem overkwam. Na de wedstrijd kwam hij op me af. Waarom ik dat grappig scheen te vinden, wou hij weten. Dat ik niet eens uit Congo kom, zei ik. ‘Vanwaar dan wel ?’ ‘Van Gabon.’ ‘Gabon ? Nooit van gehoord. Waar ligt dat ?’ En voor hij er erg in had, stond hij een uur met die ‘Congolees’ te babbelen. Toen hij vertrok, waren we de ‘beste vrienden’. Zo ga ik met racisme om. Met de glimlach. En zonder angst. Ik heb nog nooit rechtstreeks te maken gehad met agressief racisme. Touchons du bois, quand-même.”

“Ik was een goede student in Gabon en kreeg een beurs om in het buitenland te studeren. Als ik zou slagen, kon ik na mijn terugkeer meteen aan de slag als ingenieur bij de nationale brouwerij. Zo kwam ik op mijn 21ste in Charleroi terecht. De eerste weken waren vreselijk. Het was winter, ijskoud. Ik vertrok ’s morgens naar de les toen het nog donker was. En ’s avonds was het alweer donker. Alsof ik in een constante nacht leefde. Ik had dat nog nooit meegemaakt. Ziek van heimwee ben ik geweest. Maar ik wou en zou slagen. Voor die mooie job bij mijn terugkeer.”

“Na enkele maanden begon ik me beter te voelen. Onder meer omdat ik weer begon te voetballen. In Gabon was ik geen onaardige voetballer en even had ik getwijfeld om prof te worden, maar ik had voor mijn studies gekozen. Iemand vroeg me hier of ik geen zin had om te scheidsrechteren. Ik probeerde het, en deed het ontzettend graag. Het jaar dat ik mijn diploma kreeg, liep het zo goed dat ik besloot om hier te blijven. Al was daar intussen wel een belangrijkere reden voor : Lorena.”

“Lorena steunt me enorm. Zonder haar zou ik een punt achter mijn scheidsrechtercarrière moeten zetten. Tegelijk draait ons huwelijk absoluut niet alleen rond mij. Lorena weet wat ze wil. En wat ze niet wil. Ze vindt me trouwens ontzettend verwend opgevoed. ‘Je moeder en je zussen hebben je als een pasja grootgebracht’, zegt ze. Ontken ik niet. In Gabon worden zonen te veel in de watten gelegd. Maar ik ben bijgebeend, vind ik.”

“Lorena is haast ambitieuzer wat mijn carrière betreft dan ikzelf. Voor mij gaat dag per dag snel genoeg. In Gabon zeggen we : om te weten hoe lang je neus is, moet je in de spiegel kijken. Anders gezegd : zonder zelfkennis komt je niet vooruit. Het komt er dus op aan jezelf nooit te verliezen. Uiteraard zou het fantastisch zijn om ooit een wedstrijd te fluiten op de wereldbeker, maar daar wil ik nu nog niet te veel aan denken.”

“Neemt niet weg dat ik het ontzettend goed wil doen. Elke wedstrijd die ik fluit, bekijk ik achteraf op dvd. Ook als ik andere matchen bekijk, zie ik alleen maar de scheidsrechter. Zo gebeurt het dat ik Luxemburg-Slovenië verkies boven Frankrijk-Duitsland, als de scheidsrechter me meer kan leren. Ik denk dat mensen soms niet beseffen hoe zwaar onze opleiding is. Trainingen, seminaries, opleidingen, in binnen- en buitenland. Het is immens. De spelers hebben me al twee keer verkozen tot beste scheidsrechter. Ben ik ontzettend trots op. Vooral omdat het van de spelers zelf komt. Wie kan er beter over oordelen ?”

“In Gabon ben ik nogal bekend. In mei gaan we nog eens terug, en op de luchthaven zal het vol journalisten en tv-ploegen staan. Ja, ze zijn bijzonder trots. Ik mis mijn familie wel. Natuurlijk. Maar ik wil daar niet over zeuren. Het was mijn beslissing om hier te komen wonen. En dus voel en gedraag ik me ook als Belg. Meerdere vrouwen, daar dénk ik als Belg niet aan. Lorena en ik zijn trouwens ook een volledig ander verhaal. En ik wil beide culturen niet vergelijken, dat is zinloos.”

“Ik ben Belgiës eerste zwarte scheidsrechter. Voel ik me een pionier ? Ik bén dat gewoon. Of ik dat nu wil of niet. Elke keer ik op dat veld sta, sta ik sym- bool voor de allochtonen in ons land. Zo is dat nu eenmaal. Ik ben daar niet bang voor. Ik ben er me wél bewust van.”

Door Guinevere Claeys / Foto’s Saskia Vanderstichele