Een Europees succesverhaal, een wapen tegen de euroscepsis, een project waarvoor zelfs de Britten willen betalen : het viel onlangs allemaal te horen bij de aftrap van dertig jaar Erasmus. Het populaire uitwisselingsprogramma – aanvankelijk enkel voor universiteitsstudenten, nu ook voor onder meer docenten, hogeschoolstudenten, het beroepsonderwijs en vrijwilligerswerkers – stuurde sinds 1987 al negen miljoen Europeanen en een kwart miljoen Belgen voor maximum twaalf maanden naar een van de 33 deelnemende landen, en het aantal Erasmussers stijgt jaar na jaar.
In enquêtes noemen de meesten hun verblijf in het buitenland achteraf een sleutelmoment, zowel voor hun zelfontplooiing en zelfredzaamheid als voor hun mens- en wereldbeeld. Zelf dank ik aan een half jaar Madrid buitenlandse vrienden, een tweede thuisstad en – soms tot spijt van huisgenoten – een zwak voor de films van Bigas Luna, het Spaanse levenslied en croquetas de jamòn. Maar smørrebrød of souvlaki waren ook goed geweest : wat telde, was dat je dáár was, onder de kerktoren uit.
Een andere omgeving, een vreemde taal, zelf een kot zoeken, verloren lopen op de unief, nachten doorhameren op een tweedehands tikmachine, een hoge pief van Iberia smeken om zestig kilo overgewicht door de vingers te zien : het was een heerlijke sprong in het diepe. Gefeest ? De puta madre, Madrid is niet voor niets de favoriete Erasmusbestemming. Maar in het buitenland studeren is wat je er zelf van maakt, en zes maanden zijn eens zo kort als je comazuipt en uitslaapt.
De echte kater volgde pas in de lente van ’96, toen mijn verblijf erop zat. Antwerpen, de VUB en vrienden hier leken – onterecht – geen haar veranderd te zijn, ikzelf des te meer. In mijn kijk op België, Europa en mijn eigen toekomst, maar ook in alledaagse dingen. Vóór Erasmus stak ik me in een treincoupé of wachtkamer weg achter een cursus of de krant, nadien verbaasde ik me over de stilte. Wildvreemden die zomaar een gesprek met je aanknopen : wat miste ik dat.
Een andere cultuur ontdekken, een taal leren, nieuwe vrienden maken : het zijn allemaal populaireargumenten om op Erasmus te gaan. Anderen schermen met het belang van een buitenlandse studie-ervaring bij sollicitaties. “Jongeren leren (op Erasmus, WD) vaardigheden die door werkgevers enorm worden gewaardeerd zoals tolerantie, zelfzekerheid, nieuwsgierigheid en probleemoplossend denken”, stelde Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits. Recent onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut bij Europese bedrijven spreekt dat echter tegen. In België maakt minder dan 20 procent een punt van buitenlandse studie-ervaring, en een buitenlandse stage scoort nauwelijks hoger. Of hoe je aan Erasmus makkelijker een lief van een andere nationaliteit overhoudt – één op de drie, becijferde de Europese Commissie in 2014 – dan een job.
Een geruststelling voor wie uit de boot valt, want Erasmus bereikt slechts 7 à 8 procent van de Europese jongeren. De vraag overtreft ruimschoots het aanbod, en met beurzen tot maximum 435 euro per maand haken veel minder kapitaalkrachtige gezinnen en studenten sowieso af. Europa wil nu meer inzetten op beroepsopleidingen, zodat ook jongeren met een leercontract gedurende een half of volledig jaar naar het buitenland kunnen. Op het Erasmusbudget – 1,88 miljard euro dit jaar – zit echter weinig rek. Investeren in menselijk kapitaal, een Europese identiteit en meer begrip klinkt dan goed, volgens tegenstanders van een verhoging zijn er andere prioriteiten. De hoge jeugdwerkloosheid bijvoorbeeld, gemiddeld bijna 20 procent, de sputterende economie of veiligheid. En brengen goedkoop transport, de euro en moderne technologie jongeren sowieso niet in contact met Europa en leeftijdsgenoten uit andere landen ? De Europese identiteit ontstaat vanzelf, zo wordt gesuggereerd. Maar citytrippen en whatsappen zijn niet hetzelfde als maandenlang je comfortzone verlaten en ondergedompeld worden in den vreemde. Doe mij maar dat laatste, lange nachten en zalige onrust inbegrepen.
wim.denolf@knack.be
WIM DENOLF
Erasmus is een succesverhaal. Citytrippen en whatsappen zijn niet hetzelfde als maanden onder-gedompeld worden in den vreemde
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
