# Nasty Woman

Hillary Clinton © GETTY

“Nasty woman.” De sneer van Donald Trump richting Hillary Clinton transformeerde van een belediging tot een ereteken voor vrouwen die vechten voor datgene waar ze in geloven.

Nasty woman.” Het is een haast kinderachtige beschimping, eentje die alleen maar over pruillippen kan komen. Maar toch was ze daar, tijdens het laatste Amerikaanse presidentiële debat, luid en duidelijk door de microfoon. Democratisch kandidate Hillary Clinton was volop bezig met een uiteenzetting over hoe ze de gezondheidszorg zou hervormen toen Republikein Donald Trump het niet meer voor zichzelf kon houden. “Such a nasty woman.”

Wie dacht dat alleen belastinginspecteurs verwijten naar hun hoofd geslingerd krijgen wanneer ze hun job grondig willen uitvoeren, is vast niet van het vrouwelijke geslacht. Eerder dit jaar noemde politicus Kenneth Clarke de Britse premier Theresa May voor de camera’s “a bloody difficult woman”. Rechter Sonia Sotomayor zou “een pestkop” zijn, die door verschillende collega’s als “difficult” en “nasty” bestempeld werd. Bitch better have my money van Rihanna gaat volgens ginnegappende Griekse journalisten over IMF-voorzitster Christine Lagarde, en Madeleine Albright werd door haar jeugdvriendinnen omschreven als “very bright but very bossy”. En er zijn nog voorbeelden : Anna Wintour krijgt steevast het suffix ijskoningin, Indira Gandhi was een “old witch”, Sonja De Becker, voorzitter van de Boerenbond, werd door de kranten omschreven als “een harde tante” (heeft u ooit al van “een harde oom” gehoord ?), aan de Universiteit Antwerpen vinden ze professor Christine Van Broeckhoven “een moeilijk mens” en als Liesbeth Homans geen “bitch” naar het hoofd geslingerd krijgt, wordt ze wel “de Thatcher van de Schelde” genoemd. Margaret Thatcher zélf was dan weer de Iron Lady, een titel die Angela Iron Frau Merkel geërfd heeft, al is die beter dan Silvio Berlusconi’s koosnaampje voor haar (“unfuckable lard-ass”).

Sterke vrouwen afschilderen als Het Grote Kwaad kent een lange geschiedenis, argumenteert professor Engels, Elizabeth Johnston, in The Atlantic. Een van de vroegste en meest prominente voorbeelden daarvan is terug te vinden in de Ilias van Homerus, waar Medusa symbool staat voor de bedreiging van de mannelijke controle en drang tot heersen.

BAZEN VERSUS BAZIG

Vergezocht denkt u ? Medusa kwam nochtans meer dan eens aan bod tijdens de voorbije Amerikaanse verkiezingscampagne. Clinton werd onder meer door Breitbart-journalist Joel B. Pollak en de bloggers van Right Wing Humor met dit mythische wezen vergeleken. Op Zazzle kun je een T-shirt kopen met een tekening waarop Donald Trump triomfantelijk het afgehakte hoofd van Clinton bij de haren omhooghoudt. De tekening is niet lichtelijk geïnspireerd op het beeld van Italiaanse Renaissancekunstenaar Benvenuto Cellini. Die bracht in massief marmer een ode aan halfgod Perseus, die volgens de legende Medusa uiteindelijk weet te temmen door – juist ja – haar te onthoofden. Niet alleen Clinton kreeg een Medusa-make-over : heel wat andere invloedrijke vrouwen werden al met het slangenkapsel afgebeeld, van Angela Merkel tot Oprah. Check gerust Google Image als u ons niet gelooft.

Natuurlijk krijgen mensen die belangrijke keuzes moeten maken, het hoge woord moeten voeren of een openbare functie uitoefenen, vaker te maken met (persoonlijke) kritiek, maar bij kritiek op vrouwen komen altijd dezelfde woorden terug. Bitch. Bazig. Teef. Ook nasty is een genderstereotiepe belediging – een woord dat je ondanks het populaire Janet Jackson-nummer niet associeert met mannen, maar veeleer met strenge vrouwen, bevestigt taalkundige Deborah Tannen, auteur van het boek Argument Culture in New York Magazine.

Hoe komt het dat mannen bazen zijn, maar vrouwen bazig ? Volgens research aan de Rutgers-universiteit worden mensen ongemakkelijk wanneer vrouwen (én mannen) niet passen binnen het verwachte stereotype, met mannen als sterke, zelfzekere leiders en vrouwen als bescheiden, ondersteunende leiders. Ook al is dat volgens velen ontzettend achterhaald. Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten ontkrachtte begin dit jaar op de website van dit blad nog het cliché dat vrouwen in een belangrijke positie halve mannen (moeten) zijn. “Ik vind niet dat de kwaliteiten om aan de top te staan – doorzettingsvermogen, goed kunnen luisteren, beslissingen kunnen nemen – exclusief mannelijk of vrouwelijk zijn.”

Ook Martine Tempels, senior vice president van Telenet Business en voorzitter van CoderDojo Belgium, ziet het niet zo strikt. “Het zijn niet alleen vrouwen die zogezegd mannelijke eigenschappen moeten overnemen : ook mannen moeten zichzelf van hun vrouwelijke kant laten zien. Eigenschappen als nederigheid en engagement zijn voor moderne managers belangrijk, vaardigheden die doorgaans toch weer aan vrouwen worden verbonden.” Toch heeft de misogynie jegens ambitieuze vrouwen niet alleen te maken met onze genderstereotiepe opvatting van bepaalde eigenschappen.

AARDIG ÓF GERESPECTEERD

Een studie van Catalyst uit 2006 erkent het onderzoek van Rutgers, maar gaat nog verder. Voor de veelbesproken researchpaper Damned if you do, Doomed if you don’t werden 1231 senior executives van grote Amerikaanse en Europese bedrijven ondervraagd. De studie concludeerde dat wanneer vrouwen zich gedragen op manieren die corresponderen met het genderstereotype – zich focussen op goede relaties op de werkvloer en aandacht hebben voor het perspectief van anderen – ze als minder competent werden bekeken. Wanneer deze vrouwen zich echter gingen gedragen op een manier die als meer ‘mannelijk’ werd omschreven – zich assertief gedragen en ambitie tonen – werden ze gezien als “te hard” en onvrouwelijk. Vrouwen konden zich volgens de studie ofwel als sympathiek, ofwel als competent opstellen, maar zelden als beide.

In 2015 concludeerde fact tank Pew Research Center na een grootschalig onderzoek eveneens dat vrouwen “likeable” moeten zijn om als competent gezien te worden, en dat die twee onherroepelijk met elkaar gelinkt zijn. Als je niet als likeable gepercipieerd wordt, word je niet als competent gezien en vice versa. Het is logisch dat we een baas willen die aangenaam in de omgang is, maar voor mannen zijn die kwaliteiten bijvoorbeeld niet met elkaar gelinkt. Joan Williams, die het Amerikaanse centrum voor WorkLife Law runt, schrijft hierover in haar boek Unbending Gender dat “vrouwen moeten kiezen tussen aardig gevonden worden en niet gerespecteerd worden, of gerespecteerd worden maar niet aardig gevonden worden.”

Het lijkt wel alsof je als vrouw gewoon niet kunt winnen. Een recente studie die vorige maand verscheen in The European Journal of Work and Organizational Psychology toonde aan dat hoe vriendelijker of meer meegaand een vrouw zich opstelt op haar werk, hoe lager haar salaris is. De wetenschappers namen statusverschillen en de loonkloof tussen mannen en vrouwen onder de loep. Daaruit bleek dat dominante, assertieve vrouwen die duidelijk zeggen waar het op staat en het been stijf houden, een hoger loon weten te bemachtigen dan hun meer timide of flexibele vrouwelijke collega’s. (Hetzelfde kon volgens de onderzoekers ook over mannen gezegd worden.) Nice girls don’t get the corner office, maar wie die corner office openlijk ambieert, is een nasty woman. “Ik denk wel dat zo’n atmosfeer veel vrouwen afschrikt.” Martine Tempels bevestigt dat vrouwen harder afgerekend worden op eigenschappen als agressiviteit en ambitie dan mannen, al zegt ze er geen last van te hebben. “Maar je moet behoorlijk sterk in je schoenen staan om je niet te laten raken door al die kritiek.

VRIENDELIJK OVERKOMEN

Niet alleen moeten vrouwen er anno 2016 voor zorgen dat hun bedrijven én hun huishouden vlot draaien en dat alle taken mooi verdeeld zijn ; naast omgaan met discriminatie, seksisme en proberen om toch een sterretje in dat glazen plafond te krijgen, moeten ze er ook nog eens voor zorgen dat ze vriendelijk overkomen. Of, zoals Hillary Clinton vaak naar het hoofd geslingerd kreeg : “smile more.”

Having it all gaat verder dan het combineren van een carrière met een gezinsleven. Het gaat over mooi zijn, slim zijn, aardig zijn én aardig gevonden worden – maar toch nog genoeg agressie aan de dag leggen om die loonkloof te overbruggen.

Die perceptie van karakter en voorkomen komt bij vrouwen altijd op de eerste plaats. Is het u niet opgevallen hoe we na de presidentiële debatten altijd wel wisten wat Trump had gezegd (“build a wall”, “bad hombres”, “put her in jail”) en dus wisten waar hij voor stond, terwijl we van Hillary veeleer wisten hóe ze het had gezegd : haar glimlach zou te geforceerd zijn, haar stem klinkt als nagels over een schoolbord, haar blik verraadde dat ze een beroerte zou hebben gehad op het podium… Zelden ging het over Hillary’s competenties of campagnepunten. Het feit dat u niet meer weet hoe Hillary Clinton de gezondheidszorg zou willen hervormen, maar wél hoe Trump gereageerd heeft, spreekt boekdelen.

Toen Trump Clinton “such a nasty woman” noemde, heeft hij echter gedaan wat ze volgens kwatongen zelf niet kon verwezenlijken. Nee, de opmerking heeft haar niet sympathiek gemaakt, maar wel sympathie opgewekt. Hillary was op dat moment nog altijd niet likeable, maar plots was ze wel relatable. Haast elke vrouw die getuige was van het debat, heeft al eens een nasty woman-moment meegemaakt, al werd dat allicht niet op televisie uitgezonden. Of u nu bitch, bazig of moeilijk genoemd werd door een misnoegde collega, of een kutwijf in een Facebook-discussie waarin u nét iets te veel uw ideeën doorduwde : we wisten op dat moment allemaal hoe het was om in Clintons schoenen te staan. De opmerking ontketende een stortvloed aan reacties en op Twitter verspreidde de hashtag #NastyWoman zich razendsnel. Het werd een vurige conversatie over de manier waarop (ambitieuze) vrouwen anders behandeld worden dan hun mannelijke evenknieën.

De presidentsverkiezingen mogen dan beslist zijn, Nasty Woman resoneert nog altijd. De woorden gaan verder dan Hillary Clinton, wiens slogan Stronger together plots heel toepasselijk leek, en ze gaan verder dan een endorsement ; ze zijn het symbool geworden van een fundamenteel probleem waar uitgesproken vrouwen bijna dagelijks mee te maken krijgen. De hashtag ontketende een golf van samenhorigheid, een paraplu tegen de shitstorm waaronder vrouwen eerst zichzelf, maar daarna ook anderen schouderklopjes begonnen te geven. Deze massale reactie verbaasde Elke Jeurissen, oprichtster van Glassroots niet. Jeurissen ligt aan de basis van Straffe Madammen, een collectief dat een databank van vrouwelijke experts bijhoudt en experts samenbrengt voor lezingen en netwerkactiviteiten. “Het is wat ik nu al drieënhalf jaar zie op onze #straffem-activiteiten. Hoe vrouwen sterker worden door samen te komen, door naar elkaar te luisteren en ervaringen te delen. Heel onze beweging is opgestart vanuit positiviteit en engagement”, aldus Jeurissen.

SAMENHORIGHEID

Toen ze voor haar hoofdstuk in het boek #seksisme bij topvrouwen uit allerlei sectoren op zoek ging naar een oplossing tegen discriminatie op de werkvloer, was dat ook het antwoord dat uit de bus kwam : verenigen ! “Mijn persoonlijke credo is ondertussen : not everybody has to like you. Je moet je afvragen wat je wilt bereiken – of dat nu persoonlijk of professioneel is – en wie je belangrijkste bondgenoten zijn. Dat je van al die anderen weerstand en soms zelfs beledigingen te horen krijgt, is te verwachten”, weet Jeurissen. “Ik durf zelfs te zeggen dat het een teken is dat je goed bezig bent.”

Gwendolyn Rutten onderstreepte eveneens het belang van vrouwelijke rolmodellen tijdens het partijcongres van december 2015 waarin ze “een feministische revolutie” wil ontketenen, en ook Martine Tempels benadrukt het nut van samenhorigheid. “Toen ik opklom in mijn carrière, had ik weinig vrouwelijke rolmodellen. Ik dacht niet echt dat ik dat nodig had, maar ik merk wel dat ik toen angsten en vragen had waar startende jonge vrouwen vandaag ook mee te maken krijgen. Ik neem mijn rol als mentor binnen het bedrijf dan ook heel serieus.”

Stronger together dus. Of hoe de hashtag #NastyWoman tegelijk de kern én de oplossing van het probleem symboliseerde.

Tekst Katrin Swartenbroux

Niet alleen Hillary Clinton kreeg een Medusa-make-over, ook veel andere invloedrijke vrouwen werden al met het slangenkapsel afgebeeld

“Dat je als vrouw op weerstand en beledigingen stuit, is te verwachten. Meer nog: het is een teken dat je goed bezig bent”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content