Is Anna Wintour de duivel in Lagerfeld ? De waarheid is complexer dan dat. Zo blijkt uit ‘The September Issue’, de fascinerende documentaire van R.J. Cutler over het tot stand komen van het dikste septembernummer ooit van Vogue.

Een assistent toont Anna Wintour een serie modefoto’s. De hoofdredactrice van Vogue tuit haar lippen en werpt de arme man zo’n ijzige blik toe vanonder haar perfect geknipte pony dat hij zichtbaar ineenkrimpt. ” Where’s the glamour ? It’s Vogue. Please, let’s… lift it.”

Nuclear Wintour, the pope, the queen-bee… haar bijnamen spreken boekdelen. En nee, het is geen overstatement : niemand anders in de modewereld (jaaromzet : 300 miljard dollar) heeft meer macht dan de frêle vrouw met de legendarische bob en de grote zwarte zonnebril. In de documentaire The September Issue zien we hoe de wereldberoemde fotograaf Mario Testino zich in bochten wringt als Wintour hem op het matje roept over een ontbrekende foto van Sienna Miller voor het Colosseum ; op haar aansporing verandert Miuccia Prada de samenstelling van haar jasjes van mohair en wol naar mohair en zijde. Vanaf de zijlijn juicht de detailhandel. Dit is ook de vrouw die ooit Oprah Winfrey dwong achttien kilo te vermageren, want dikke mensen mogen niet op de cover van Vogue.

Negen maanden lang volgde documentairemaker R.J. Cutler Anna Wintour en haar leger redacteurs, topfotografen, stylisten en assistenten bij de creatie van het septembernummer 2007 van Vogue, 830 bladzijden dik. Zo’n massieve modebijbel is op zich óók een film eigenlijk, maar dan een tussen twee glossy covers en met Wintour als alleswetende, dictatoriale regisseur en producer. Cutlers camera registreert de wonderlijke wereld van stijlvolle professionals en dure kleren, waar Sienna’s perfecte tanden net niet perfect genoeg zijn voor een close-up en waar latex leggings – o wonder – dé finishing touch in een fotoproductie over textielstructuur blijken te zijn.

Maar meer nog dan over mode en glamour gaat The September Issue over de botsing tussen ego’s, tussen creatie en management. Soms heeft de documentaire bijna de allures van een thriller. Als Wintour in de lift staat met creative director Grace Coddington, nadat ze één voor één de dubbele pagina’s van haar jaren-twintig-fotoshoot afgevoerd heeft, is de spanning tussen de vrouwen te snijden. Coddington : “Wij zijn samen begonnen bij Vogue. Anna weet dat ik koppig ben en ik weet dat zij koppig is. Alleen weet ik wanneer ik moet inbinden en zij niet.”

Producer en regisseur R.J. Cutler (°1962) is vooral bekend door zijn tv-werk en de Oscargenomineerde documentaire The War Room, over Clintons presidentiële campagne in 1992. Van mode kende hij vóór The September Issue helemaal niets. Volgens hem alleen maar een voordeel.

Enig idee waarom Anna Wintour erin toestemde om negen maanden lang een cameraploeg over haar schouder te laten meekijken ?

R.J. Cutler : Eerlijk gezegd, zolang mensen ‘ja’ zeggen, maakt mij dat niets uit. Dat ik niet tot de fashion incrowd behoorde, heeft zeker een rol gespeeld. Ik ben met een grote naïviteit in dit project gestapt en met een grote nieuwsgierigheid. Volgens mij de beste attitude om een documentaire te maken. Hoe minder je weet, hoe meer je kunt leren. Dat heb ik Anna bij onze eerste ontmoeting verteld : ‘Ik kom zonder vooroordelen, zonder agenda.’ Dat heeft haar volgens mij overtuigd.

Soms geeft ze de indruk dat ze zich wil rechtvaardigen omdat ze zich met zoiets wufts als mode bezighoudt.

Dat maakt van haar zo’n complexe persoonlijkheid. Voor de buitenwereld is ze master of the universe, maar ironisch genoeg niet binnen haar eigen familie. Ze komt uit een intellectueel milieu en het ligt er dik op dat ze altijd naar de goedkeuring van haar vader gehengeld heeft. Die is intussen overleden, maar ook haar broers en zus zijn mensen die het een beetje raar vinden om een fortuin uit te geven aan zoiets frivools als kleren. Zelfs haar dochter neemt de modewereld niet serieus. Niet dat ze erop neerkijkt, maar ze wil er zeker geen deel van uitmaken, hoe graag Anna dat ook zou willen.

Vindt u haar sympathiek ?

Sympathiek is het woord niet. Ik heb een enorm ontzag voor haar persoon en wat ze verwezenlijkt heeft. Ze werkt ontzettend hard, is altijd honderd procent gefocust op waar ze mee bezig is en ze is zich voortdurend bewust van de consequenties van haar keuzes en beslissingen. Ze heeft geen tijd voor flauwekul en duldt geen amateurs om zich heen. Maar ik kan niet zeggen dat ik haar ooit echt kwaadaardig heb gezien. Zoals een van haar medewerkers in de film zegt : ‘Het is niet haar job om aardig te zijn.’ Toen ze centrale gast was in de televisieshow 60 minutes, werd er voortdurend gesuggereerd dat ze een bitch was. Terwijl niemand het in zijn hoofd zou halen om aan iemand als filmbons Harvey Weinstein te vragen waarom hij niet wat aangenamer in de omgang is. Nee, ik bewonder Anna om haar enorme talent : ze staat in de wereld, vangt prikkels op en voelt feilloos aan waarover mode op het moment gaat. En ze is een geweldige moeder. Ik ben een grote fan van haar dochter Bee Shaffer, een heerlijk spontane jonge vrouw die met haar twee voeten op de grond staat. Als Anna samen met haar is, is ze veel zachter, dan zie je haar zelfs wel eens lachen.

Meryl Streep ontkent in alle toonaarden dat haar personage Miranda Fielding in ‘The Devil Wears Prada’ door Anna Wintour geïnspireerd zou zijn. Ziet u gelijkenissen ?

Wel qua functie en entourage. Miranda’s kantoor lijkt ook verdacht veel op dat van Anna. Maar qua persoonlijkheid ? Meryls Miranda is een theatrale vrouw, heel expressief in haar mimiek en motoriek, die met veel omhaal haar jas en tas op het bureau van haar assistente smijt, bevelen geeft, mensen de grond inboort. Geen wonder dat ze uitgeput geraakt en weleens in tranen uitbarst. Anna is veel meer een sfinx, economisch in haar communicatie, ze verspilt geen energie aan hysterische toestanden. Als zij binnenkomt, staat er iemand klaar om haar jas aan te nemen, zij krijgt niet eens de kans om hem op iemands bureau te gooien. Een Romeinse keizer die iemand ter dood veroordeelde stond toch ook niet kwaad op en neer te springen. Nee, een simpel handgebaar volstond.

Waren er tijdens het draaien nooit momenten dat Anna zei : “Stop de camera, dit wil ik niet in de film” ?

Kijk, we wisten dat we maanden aan een stuk zouden samenwerken met de Vogue-redactie. Het verstandigste was dan ook te stoppen met draaien zodra iemand zich niet op z’n gemak voelde, zeker in het begin. Gaandeweg geraakten alle betrokkenen zo gewend aan de aanwezigheid van de camera dat ze er zich nog nauwelijks bewust van waren. Alles bij elkaar had ik meer dan driehonderd uur materiaal, genoeg voor twintig verschillende documentaires. En eerlijk gezegd, tijdens het draaien ga ik helemaal op in het gebeuren, dan denk ik nog niet aan het eindresultaat. Slechts twee keer wist ik : dit komt er zeker in. De scène waarin de exuberante moderedacteur Andre Leon Talley op bevel van Anna gaat tennissen, behangen met Louis Vuittonaccessoires, en die waarin Anna, perfectionistisch als altijd, onze cameraman Bob Richman aanspoort iets aan z’n buikje te doen. Dat was te mooi om eruit te laten. Als Anna Wintour tijdens de eerste visie van de film al dingen zag die haar niet aanstonden, heeft ze daar in elk geval niets van laten merken. Van tevoren had ik het recht op final cut bedongen en zij is wel zo professioneel om daar niet aan te tornen.

The September Issue loopt vanaf 16 september in de bioscoop.

Door Linda Asselbergs

“Voor de buitenwereld is Anna Wintour ‘master of the universe’. Ironisch genoeg is ze dat niet binnen haar eigen familie.”