De Japanse ontwerper Issey Miyake vroeg tien kunstenaars en designers om in Tokio hun visie op de eenentwintigste-eeuwse mens te tonen. Weekend Knack nam alvast een exclusief kijkje met de grootmeester zelf.

De pientere glimlach van Issey Miyake straalt een aanstekelijk optimisme uit. Je krijgt ineens overal weer vertrouwen in. Weg is je angst voor de vele gevaren die ons omringen. Verdwenen is je somberheid over onze planeet die door toedoen van de mens op een milieuramp lijkt af te stevenen. Dezelfde mens die meer dan ooit het lot van zijn soort in handen heeft, staat tot 6 juli centraal tijdens de multidisciplinaire tentoonstelling XXIstCentury Man in het gloednieuwe designmuseum van Tokio.

Het 21-21 Design Sight trok sinds de opening op 30 maart 2007 al meer dan 200.000 bezoekers. Vaste collecties zul je er niet aantreffen, wel themavoorstellingen die afwisselend worden verzorgd door industrieel ontwerper Naoto Fukasawa, graficus Taky Satoh en stylist Issey Miyake, de drie directeuren van het museum. Op dit gebouw van glas en beton, een creatie van Tadao Ando, rust een driehoekig dak van 54 meter lang, volledig vervaardigd uit één stuk staal. Dat hoogstandje doet denken aan het geliefde A-POC (of A Piece of Clothes)-principe van Miyake Design Studio (MDS), waarbij een heel kledingstuk uit slechts één lap stof wordt gehaald.

In de wereld van Issey Miyake reikt de creativiteit over alle grenzen en laat de mode zich net zo makkelijk leiden door architectuur, als design (van een stoel van Ron Arad tot een stofzuiger van James Dyson) weer doorwerkt in de mode. “De tijd waarin design voorbehouden was aan een kleine elite ligt voorgoed achter ons”, schrijft Dai Fujiwara in de catalogus. Hij is als artistiek directeur verantwoordelijk voor de voornaamste kledinglijnen van het label Issey Miyake. “Mode beperkt zich allang niet meer tot kleding alleen, maar bestrijkt een veel breder gebied.”

Vestaalse dans

“Ik zie de grens tussen kunst en design steeds meer vervagen”, vindt ook Issey Miyake. “Kunstwerken en artistieke creaties kunnen als inspiratiebron dienen wanneer we ons proberen voor te stellen hoe de mens van morgen zou moeten leven en zijn toekomst gestalte zou moeten geven.” De deelnemers aan de tentoonstelling kregen allemaal het consigne mee om niet op zoek te gaan naar kant-en-klare oplossingen (voor zover ze die al zouden vinden) voor de problemen van deze tijd, maar om de bezoekers te prikkelen door ze met andere ogen naar hun dagelijkse leven te laten kijken en zelfs over hun angsten heen te laten stappen.

“Ik zeg mijn assistenten altijd dat er geen reden is tot pessimisme”, vertelt Issey Miyake. “Zelfs in tijden van nood slaagt de mens er altijd in om weer op te krabbelen en de draad van zijn leven weer op te pakken.” Dat vertrouwen spreekt ook uit de zonderlinge installatie die Issey Miyake zelf heeft gemaakt voor de tentoonstelling. In wat op het eerste gezicht op een grot uit de oertijd lijkt, voeren acht jonge vrouwen een eredans uit voor Moeder Aarde, net als de vestaalse maagden destijds in hun tempel. Staat ons, nu de natuurlijke bronnen langzaam maar zeker uitgeput raken, een toekomst te wachten waarin we even sober zullen leven als onze voorouders ? Zouden we zo zelfs niet beter af zijn dan nu, omdat we dan misschien noodgedwongen weer de eenvoud zouden ontdekken van de ambachtelijke technieken van toen ? Elders op de tentoonstelling staat iets wat bij nader inzien een draak met acht koppen en acht staarten blijkt te zijn. In deze volledig met de hand gemaakte creatie is meer dan een jaar werk gestoken. Het dier stelt een moderne versie van het monster Yamata no Orochi uit de Japanse mythologie voor, het symbool van vernietiging in het Westen en creativiteit in het Oosten, en is bekleed met drie kilometer industrieel verpakkingspapier dat eerst is gekreukeld, vervolgens is gladgestreken en tot slot in repen is versneden die daarna aan elkaar zijn vastgemaakt. Het resultaat van deze bewerking doet sterk denken aan de driedimensionale stoffen die Issey Miyake graag in zijn mode verwerkt.

De Man van stukjes

Een paar uur eerder hadden we tijdens een kort bezoek aan het atelier van Pleats Please al kunnen zien hoe die kleding tot stand komt. “Een kledingstuk is veel meer dan alleen het resultaat van een schets en een lap stof”, vertelt Jude, die al ruim dertig jaar aan de zijde van Issey Miyake te vinden is. “Voor driedimensionale kleding moet je de tweedimensionale stof extra volume geven. Wij doen dat al jaren met behulp van plooien.” Deze Miyakemethode dateert alweer uit 1993, maar blijft nog altijd even baanbrekend. De stof wordt verknipt, aan elkaar genaaid en tussen twee vellen papier in een pers op ruim 185°C van plooien voorzien die dankzij het polyester in de stof nooit meer uit vorm raken.

“De designers moeten zich door de problemen van deze eeuw laten inspireren tot uitgekiende voorwerpen en kledingstukken die niet alleen praktisch zijn, maar ook effi-ciënt en duurzaam gemaakt kunnen worden”, legt Issey Miyake uit. Zo zocht hij al een tijdlang naar een bestemming voor al het geplooide papier dat tot nu toe altijd in de papiercontainer belandde. Oki Sato, de geniale oprichter van het designbureau Nendo, reikte hem een oplossing aan in de vorm van de Cabbage Chair, een cilindervormige stoel die net als de Sacco van Zanotta geen hard frame bevat, maar volledig uit een dikke rij ineengerolde lagen geplooid papier bestaat. Om erop te kunnen zitten, hoef je alleen maar de bovenzijde van de cilinder open te pellen, net als bij een ui…

Zo min mogelijk materiaal, handwerk en hergebruik van wat gisteren nog geen cent waard was. Met die richtlijnen voor ogen heeft de Amerikaanse kunstenaar Dui Seid de uitdaging van Issey Miyake om de mens van de toekomst uit te beelden aangenomen door een ‘skelet’ samen stellen uit moerbeitakken waarvan de schors is verwijderd en tot traditioneel Japans papier is verwerkt. Volgens Dui Seid kan de mens alleen overleven door op zijn intuïtie af te gaan en zich met zo weinig mogelijk tevreden te stellen. Hij heeft deze filosofie nauwgezet toegepast bij het zoeken naar geschikte stukjes hout voor zijn Stickman, de Man van stukjes, wiens handen doen denken aan die van een Chinese boeddha. Alle vormen zijn natuurlijk, geen enkele kromming is met kracht tot stand gekomen. Aan elk stukje hout zie je dat de kunstenaar zich dichter dan ooit bij de bedreigde natuur heeft gevoeld.

Naast deze gevestigde namen heeft Issey Miyake ook ruimte gemaakt voor een aantal jonge talenten, zoals de Britse designer Ben Wilson. Deze telg van Ron Arad heeft een opvallende eenwieler ingezonden waarop elke rit zich tot een heus avontuur ontpopt, omdat je weer wordt teruggeworpen op primitieve, maar verdrongen reflexen. Andere blikvangers zijn de grote totems van papier en plakband van Koutarou Sekiguchi, een jonge Japanse kunstenaar die meteen na zijn studie aan de Tama Art University werd ontdekt door Issey Miyake met zijn onfeilbare neus voor talent.

En de Man van rijst

“Ik vind het fantastisch om al die designers en kunstenaars een duwtje in de rug te geven”, vervolgt de beroemde ontwerper, die de artistieke leiding over zijn merken in 1999 heeft overgedragen en zich sindsdien over veelbelovende nieuwkomers ontfermt om ze de kans te geven verder uit te bloeien. Dit laatste is toch al iets waar hij zich ook op een ander gebied mee bezighoudt. Op de vraag wat hij van plan is nu de tentoonstelling loopt, mompelt hij geheimzinnig : “Ik heb altijd al landbouwer willen worden. Volgende maand wil ik samen met mijn medewerkers rijst gaan planten. De maanden daarna ga ik kijken hoe het allemaal groeit. Ik weet zeker dat ik nog een hoop van de rijst kan leren…”

“XXIst Century Man”, 21-21 Design Sight, Tokyo Midtown Garden, tot 6 juli aanstaande.

Door Isabelle Willot I Foto’s Masaya Yoshimura