Eenzaamheid loert om de hoek in elk mensenleven. Velen huiveren bij dat vooruitzicht of bij de herinnering, maar sommigen koesteren de geneugten van het alleen-zijn en schrijven met succes hun soloverhaal.

Tijdens de voorbije feestdagen woog ze nog zwaarder dan anders : de eenzaamheid. Buiten de beschutting van een veelkoppig gezin of stevig sociaal netwerk is het kil. Sommigen zochten hun toevlucht tot georkestreerde bijeenkomsten, genre ‘driehonderd alleenstaanden vieren samen kerst’, anderen trokken de mantel van stilte nog strakker om hun schouders.

Of ze nu toeslaat bij senioren, managers – eenzaam aan de top – of singles, eenzaamheid stemt doorgaans niet vrolijk. We vrezen de kwetsbaarheid, misschien zelfs de angst en gêne die ermee gepaard gaan. Wie alleen is, zou de aansluiting missen met onze maatschappij die vooral paartjes en groepen aanmoedigt.

Nochtans rooien sommigen het perfect in hun eentje. Ze genieten van de rust en onafhankelijkheid als einzelgänger. Het is niet ver speuren naar een bewust alleenstaande moeder die met plezier en succes twee kinderen opvoedt, een wereldreizende weduwnaar die het gros van de tijd alleen is met zijn rugzak en reisplannen, een vrachtwagenchauffeur die de romantiek van the lonesome road snuift, of een dertiger die tabula rasa maakt en in zijn eenpersoonsflat een nieuwe adem vindt.

Eén telefoontje per week

Maar slechts weinigen beheersen de kunst van het alleen-zijn zo tot in de finesses als Henk de Velde, de enige man die alleen en non-stop in een catamaran om de wereld zeilde. “Op mijn vijftiende wilde ik al kapitein worden. Ik kon eerder zeilen dan autorijden”, vertelt de intussen 61-jarige vrijbuiter. De langste van zijn zes zeilreizen om de wereld duurde zeven jaar, die ondernam hij dertig jaar geleden met zijn toenmalige vrouw Gini. Terwijl Henk door malaria en tyfus geveld was, zette zij op de Paaseilanden hun zoon Stefan op de wereld. Dat veranderde het leven aan boord en botste met Henks vagebondhart. Zijn vrouw en kind gingen voorgoed aan wal. “Sindsdien heb ik nog relaties gehad, maar ik was altijd al bezig weg te gaan zodra ik eraan begon”, zegt Henk. “Ik heb de liefde nooit tegengehouden maar misschien weet ik niet wat ze is.” In de Avro-documentaire Hoge bomen zegt zijn familie dat hij zo onthecht is dat hij zelfs niet gemist wil worden.

De man die we vanuit het Micronesische eiland Guam aan de lijn krijgen, nuanceert. “Ik ben geen wereldvreemde, ik heb contact nodig. Dat besef ik telkens als Stefan me een heerlijk mailtje stuurt. We schrijven wekelijks, heel kort. Elke zaterdag bel ik één minuut met mijn oude moeder.” Henk is ruim twee jaar onderweg langs onbewoonde of kleine eilanden. “Het maakt me zo blij dat er hier, in het jachthuis van Guam, niemand is. Ik kan zwemmen, wat werken of schrijven. Naar het stadje ga ik niet, ik ben het best op mezelf. Maar als een plaatselijke familie me uitnodigt voor het kerstdiner, zeg ik toe. Ik communiceer met mensen, ze hangen vaak aan mijn lippen. Maar ik zoek ze niet op, dat is een belangrijke nuance.”

Blinkender dan goud

“Op zee voel ik me nooit alleen. Dat gevoel bekruipt me pas in de samenleving – wat een vreselijk woord. Volgens ons westerse, sociale denken moeten we allemaal hetzelfde zijn, naar dezelfde cafés, winkels of kerken gaan. Het lijkt één grote brij, waartoe ik steeds minder wil behoren. Het is geen escapisme. Ik wil misschien wel deelnemen, maar niet gedicteerd worden. Volgens mij wordt de mensen sinds de Tweede Wereldoorlog ingeprent dat ze samen moeten leven en zodoende kunnen ze niet meer alleen zijn. Sommigen zeggen me dat ze nog geen uur alleen zouden overleven, terwijl ik wel eens 147 dagen alleen ben geweest, of 40 dagen zonder telefonisch contact. En met veel plezier. Ik ben de koning van mijn eigen koninkrijk. Ik hoef niet naar de onzekere blik van een ander te kijken, beslis alles zelf.”

“Het liefst gebruik ik het woord alleenzaam, de positie van de echte reiziger. Ik word nooit gek van het alleen-zijn. Soms moet ik er even doorheen, maar ik ben er niet bang voor. Het negatieve van eenzaamheid probeer ik om te zetten in iets positiefs. Alleen zijn is een verlichting, een opperste kunstvorm. Het is witter dan sneeuw, blinkender dan goud, iets heel puurs.”

“Maar ik ben ook down-to-earth, hoor”, lacht hij. “Ik krijg het hard te verduren, als ik moet vechten tegen de elementen, of als de onzekerheid knaagt. Heel soms denk ik : ‘Waar ben ik aan begonnen ?'” In september 2007 verkocht de Velde zijn laatste bezittingen aan wal en vertrok uit Nederland, naar eigen zeggen om nooit meer terug te keren. “Maar ik had nooit ‘nooit’ mogen zeggen, toch niet zo direct”, zucht hij nu. “Het strookt niet met het leven dat constant verandert en het vrat aan Stefan. Hij was zo emotioneel bij mijn vertrek. Later knaagde het aan mij, toen ik terugkwam op eilanden als Puluwat, waar ik 26 jaar geleden met hem aanmeerde. Dat blonde jongetje van toen achtervolgt me, voor het eerst. Ik mis Stefan. Het moeilijkst heb ik het niet alleen op mijn scheepje, maar wanneer er iemand aan de deur klopt. Dan word ik geconfronteerd met een eenzaamheid waarmee ik nog niet klaar ben. Maar ik ben blij dat Stefan me contact doet houden, anders zou de doelloosheid nog harder kunnen aankomen.”

Uitgerangeerd

“De reis is belangrijker dan de bestemming, maar hij heeft een doel nodig. Ik had gedacht in Australië te kunnen blijven, maar dat blijkt even westers als Nederland. Ook eilanden als Puluwat zijn geen optie meer. Ze stonden voor mij voor een droomwereld. Maar eens daar, besefte ik dat ik er een zonderling zou worden. Dus liet ik het paradijs achter. Ik heb nu weer een reis voor mij.”

“Tweehonderdduizend mensen volgen me via mijn website, maar ik kan er mijn doorgedreven gedachten niet kwijt. Zonder arrogant te willen klinken : ik zou onbegrijpelijk worden. Het is moeilijk uit te leggen waarom ik de mens van nature eenzaam vind. Het is meer dan het cliché dat je alleen geboren wordt en alleen sterft. Door de eeuwen heen zoekt de mens naar iets, noem het zoals je wilt : oorsprong, alles, mens-zijn. Maar in onze consumentenwereld denken we daar niet meer over. Elk gevoel van eenzaamheid moet worden verdrongen, opgevuld met onze job, school, een mooi huis, een auto. Op netwerksites bouw je een vriendenkring op om niet het gevoel te krijgen dat je alleen bent, maar met één druk op de knop ben je uitgerangeerd. Geen deel willen uitmaken van de samenleving wordt als een ziekte gezien, die zo snel mogelijk genezen moet worden.”

Maar de Velde is niet bitter. “Ik beleef nog steeds mijn jongensdroom : op de kracht van de wind de wereld rondgaan. Ik blijf het doen, ik moet ergens heen. Waar naartoe weet ik niet, maar het is moeilijker dan thuisblijven. Het klinkt misschien als onrust, maar ik zoek de ultieme rust. Nee, niet in de dood, zoals sommigen denken. Dit zou, letterlijk en figuurlijk, mijn laatste grote reis kunnen zijn, maar Henk wil nog lang niet dood !” ( lacht)

–

‘Nergens is ook ergens’ van Henk de Velde, uitgegeven bij Elmar, verschijnt begin februari.

Info : www.humanedgetech.com/expedition/hdv

DOOR KATRIEN STEYAERT – ILLUSTRATIE SEBASTIAAN VAN DONINCK

“NEE, IK BEN GEEN WERELD-VREEMDE, HEB CONTACT NODIG. IK COMMUNICEER MET MENSEN, ZE HANGEN VAAK AAN MIJN LIPPEN. MAAR IK ZOEK ZE NIET OP. DAT IS EEN BELANGRIJKE NUANCE.”