IS THE SKY ECHT DE LIMIT?

Clara ging visueel aan de slag met één regel uit 'Formation' van Beyoncé. © GF

Studente Clara De Decker (26) trekt in november naar de VS, op zoek naar Beyoncé. Om haar te vragen of het klopt wat ze predikt: dat al je dromen kunnen uitkomen als je maar hard werkt. Wij deden al wat voorafgaande research rond de vraag of alles mogelijk is.

I dream it, I work hard, I grind ’til I own it.”

Dixit Beyoncé in Formation, een van haar laatste songs. Die lofzang op de Amerikaanse droom is geen nieuwe boodschap, weet fan Clara De Decker (26). “Ik geloof in de maakbaarheid van ons leven en als ik daarvoor een schuldige moet aanwijzen, dan kom ik uit bij Beyoncé. Voor jezelf opkomen, je eigen weg gaan en het zo maken, dat is wat ze predikt. Toen ik elf of twaalf was, waren songs als Survivor of Independant Woman nog holle woorden, maar toen ze in Me, Myself and I zong dat ze uiteindelijk alleen zichzelf had, besefte ik als tiener dat ik het zelf zou moeten gaan maken. Ik heb Beyoncé zien uitgroeien van een jonge zangeres tot een godin die alles wat ze aanraakt in goud verandert. Zij is het levende bewijs van wat er kan als je er helemaal voor gaat. The full package : goede muziek, mooie presentatie én een interessante boodschap. Alles wat ze doet, is akelig perfect, maar ze slaagt er toch in om waarachtig over te komen.”

Wie voor 1985 geboren is of niet van popmuziek houdt, heeft waarschijnlijk niets met Beyoncés boodschap, maar zij is niet uniek. Loop een willekeurig Belgisch station binnen en een schattig kind zet je met de slogan ‘Gisteren je droom. Vandaag je job’ aan om te solliciteren. Horito, een Centrum voor Volwassenenonderwijs, lokt studenten van alle leeftijden met #durftedromen. Niet van een leven als superster, maar van een carrière als kok, meubelmaker of fotograaf. Zelfhulpboeken, studieadviseurs en coaches stimuleren ons om geen kabbelend leven te leiden, maar uit te zoeken wat we goed kunnen en daar helemaal voor te gaan. Maakt niet uit of je nu 18, 38 dan wel 58 bent, de boodschap is hetzelfde. Wil je graag illustratrice of balletdanser worden? Kreeg je net je ontslag als bankbediende, maar is er een zorgwerker aan je voorbij gegaan? Krijg je het warm vanbinnen als je naar Met Vier in Bed kijkt en wil je ook een B&B in de Ardennen? Doen!

Dat maakbare leven is het centrale idee van haar masterproef Woordkunst, wist Clara De Decker snel. “Omdat Beyoncé dat idee in mijn hoofd geplant heeft, wil ik haar vinden en vragen of het klopt wat ze zingt. Ik ga een maand naar de VS en maak een documentaire over mijn zoektocht, Blame Beyoncé. Als ik samen met haar in een kamer zit, heb ik mijn bevestiging. En ja, ik ben me bewust van het feit dat mijn slaagkansen klein zijn, maar daar gaat het niet over. Wat telt, is de zoektocht. Niet zijzelf. Maar goed ook, want ik kan mijn eindwerk en mijn met drie studentenjobs zuur verdiende spaargeld niet laten afhangen van Beyoncés goed humeur.”

Ieder zijn eigen verhaal

Kapper of architecte, schrijver of mevrouw de minister, vandaag kun je in theorie alles worden wat je wilt. Een Belgische versie van de Amerikaanse droom is Elio Di Rupo, die als zoon van straatarme Italiaanse migranten eerst doctor in de scheikunde en later eerste minister werd. The sky is vandaag the limit, zo lijkt het, maar die immense waaier aan mogelijkheden is vrij recent. Pakweg een eeuw geleden had Elio geen schijn van kans. Ons leven lag veel meer vast. Je bleef in je eigen dorp of wijk wonen en de kans was groot dat je min of meer hetzelfde deed als je ouders. Was je vader mijnwerker of notaris en je moeder boerin of huisvrouw, dan werd jij dat waarschijnlijk ook. Dat heet in de sociologie een standaardbiografie, legt hoogleraar sociologie aan de UA, Dimitri Mortelmans uit. “Pas na de Tweede Wereldoorlog veranderde alles. Dankzij de welvaartstaat was de tijd van puur overleven voorbij en met die nieuwe welvaart kwam er een andere samenleving. De invloed van oude instituten, zoals de kerk en de zuilen, brokkelde af en dat maakte de weg vrij voor allerlei nieuwe ontwikkelingen, van de emancipatie van de vrouw tot het homohuwelijk. Het individu is losgekomen van de voorgeschreven levensloop en schrijft zijn eigen verhaal. De keuzebiografie is een feit, en daarmee ook het idee dat je kunt bereiken wat je maar wilt, als je je maar hard genoeg inzet.” Of hoe de American dream ook in Lot en Loenhout gedroomd wordt.

Devotionele arbeid

‘Kunnen’ is het werkwoord van haar generatie, stelt Clara De Decker. “Alles kan vandaag. Mijn generatie doet niets meer ‘van moeten’, wat vroeger vaak wel het geval was. Met iets als zelfrealisatie is mijn moeder helemaal niet mee bezig. Zij doet al dertig jaar dezelfde job en is daar tevreden in, hoop ik. Wij vragen ons constant af waar we naartoe willen en waar we gelukkig van worden, ook al is die zucht naar zelfrealisatie best vermoeiend. Ik ga jobhoppen, dat weet ik nu al. Wat ik later wil worden ? Gelukkig, vooral. En ik wil graag dat mijn ambitie en mijn parcours gelijk lopen. Media interesseren me. Presentatie, productie, redactie, maar ook lesgeven, er zijn veel mogelijkheden. Ik hoef nu geen keuze te maken waar ik me dertig jaar aan moet houden, ik zie het als een puzzel die ikzelf in elkaar kan steken, Als iets niet lukt of ik vind het niet fijn, dan kan ik naar het volgende.”

Dat we vandaag veel vrijer zijn dan onze overgrootouders is geweldig, maar zoals elke medaille, heeft ook deze twee kanten, stelt Mortelmans. “Alles kan, als je het wilt. Maar naast die vrijheid is er toch ook een soort dwang. Het lijkt misschien niet zo, maar je moet ook veel. Keuzen maken. Slagen. Hard werken. Of je slaagt of niet, heb je helemaal aan jezelf te danken. Er niet honderd procent voor gaan lijkt vandaag geen optie meer.”

Iets wat Clara herkent. “Hard werken is bijna devotie. Ik weet van mezelf dat ik niet het grootste talent ben, maar ik werk zo hard dat ik mezelf niets kan verwijten. Als ik op een stage een maand heb om me te bewijzen, toon ik alles wat ik kan. Ik doe voorstellen, neem initiatief en ben zelfs opdringerig. Omdat ik weet dat ik er alleen zal komen door te knallen.”

“WaaromBeyoncé, zo ver, groot en ontoegankelijk ? Om mezelf te testen, misschien. Ik ben nog niet vaak met mijn hoofd tegen de muur gelopen, maar ik heb nog nooit zo vaak neen gehoord als de afgelopen maanden, dus deze documentaire wordt een goede oefening. Dat mijn generatie denkt dat al haar dromen gaan uitkomen is misschien wel een vorm van grootheidswaan. We zetten onszelf onder druk. We zijn tegelijk uitbuiter en uitgebuite. Ik krijg zoveel kansen en vind dat ik er iets van moet maken. Iets goeds. Iets groots.”

Genetische loterij

Een mens kan dan wel dromen van een carrière als zangeres, schrijver of topvoetballer, maar als je geen klok van een stem, vlotte pen of feilloos torinstinct hebt, dan zal al het harde werk in de wereld je niet helpen. Iets wat Clara beseft. “Mijn klasgenote Charlotte Van den Broeck is dé dichteres van het moment, ze opende onlangs de Frankfurter Buchmesse. Ze komt niet uit een artistieke familie, maar heeft gigantisch veel talent en werkt hard. Ik kom wel uit zo’n omgeving en ging als tiener vier dagen per week naar het conservatorium. Nu vraagt mijn papa zich weleens af waarom hij al die zanglessen betaald heeft, want mijn talent blijkt daar niet te liggen. Ik ga niet op een podium staan en schrijven is niet mijn sterkste troef, maar ik ben technisch sterk en graag bezig met beelden, dus ga ik daar voor mijn eindwerk op inzetten. Maar ik besef het belang van goed omringd zijn. Alles wat ik doe, wordt ondersteund en van dat geluk ben ik me zeer bewust.”

We vergeten al dromend makkelijk dat we niet allemaal gelijk zijn, stelt Mortelmans. “Voor bepaalde dromen moet je de genetische loterij winnen, en er zijn ook heel wat verborgen ongelijkheden. Stel dat je prima ballerina wilt worden en het nodige talent en doorzettingsvermogen hebt, dan is het toch handig als je ouders de beste dansschool kunnen betalen, want niet alleen zul je beter opgeleid worden, de kans wordt ook groter dat je door een gezelschap opgepikt wordt. Er zijn uiteraard uitzonderingen die het ondanks obstakels halen, maar sociaal-economische ongelijkheid is nog altijd een feit.”

De American dream is een naïef idee, vindt ook filosoof Ignaas Devisch. “Engagement en wilskracht zijn niet genoeg. We vertrekken niet allemaal op dezelfde startlijn en gaan ook niet op dezelfde manier met onze kansen om. Als je uit een arbeidersgezin komt, zullen je ouders trots zijn dat je het probeert op de universiteit, en als je niet slaagt, zullen ze je troosten en aanmoedigen om iets anders te proberen. Kom je uit een intellectueel milieu, dan word je naar repetitoren gestuurd en gestimuleerd tot het toch lukt. En sommige jongeren dromen niet eens van een hogere opleiding, ook al hebben de capaciteiten. Dus neen, als je droom niet uitkomt, is het niet omdat je niet hard genoeg gewerkt hebt. Achtergrond en milieu zijn ontzettend belangrijk, en geluk en toeval spelen een grote rol. Langs twee kanten, bovendien. Als je droom niet uitkomt, heb je misschien gewoon pech, maar als hij wel uitkomt, kan dom geluk een belangrijke factor zijn. Dat zien we wel eens over het hoofd.”

Droomfabriek

Clara weet dat haar slaagkansen klein zijn, maar misschien vragen we ons soms te weinig af of onze dromen wel haalbaar zijn, stelt Devisch. “Nu we zoveel vrijheid hebben, gaat de jongere generatie ervan uit dat de wereld grenzeloos is en de mogelijkheden zomaar voor het grijpen liggen. Maar zo werkt het niet. Als je je talent of intellectuele capaciteit niet goed inschat, dan kan dat net tot frustratie leiden. Voor elke Kobe Desramaults zijn er duizend koks die het niet zo ver brengen, ondanks hun inzet. En veel mensen komen snel op hun klassieke B&B-droom in Zuid-Frankrijk terug, omdat ze vereenzaamd zijn ver van hun vrienden of omdat het te veel werk bleek. Desillusies zijn niet uitzonderlijk als de realiteitszin ontbreekt. Er zijn dus grenzen aan onze vrijheid.”

En wel op allerlei manieren, zo blijkt. Zelfs waar we van dromen heeft zijn grenzen. Uit levenslooponderzoek blijkt dat onze mateloze vrijheid een beetje een illusie is, stelt professor Mortelmans. “We houden ons nog altijd aan een bepaald stramien. Studeren, een vast lief vinden, het ouderlijk huis verlaten en dan kinderen. We kunnen alles kopen wat we willen en toch staan we tijdens de koopjes allemaal bij H&M in de rij. Zo is het ook met onze dromen, denk ik. We kiezen ze uit een beperkt palet en nu we vaker dan ooit een kijkje kunnen nemen in de wereld van glamour, creëert dat de illusie van bereikbaarheid.”

Geef toe, niemand die droomt van een job als logistiek medewerker, heftruck- bestuurder of afwasser.

“Mijn generatie zoekt bevestiging van zijn dromen in populaire cultuur”, vertelt Clara De Decker. “Boeken, films, muziek, daar leren we lessen uit. Een Amerikaanse godin die zingt Time has come for my dreams to be heard. They will not be pushed aside and turned, dat voedt je.”

Klopt, stelt professor Devisch. “We denken allemaal dat populaire cultuur geen impact op ons heeft, maar dat heeft ze wel degelijk. Op hoe we ons huis inrichten, wat we eten en hoe we ons kleden. Ook op onze dromen. We onderschatten hoe belangrijk de grote voorbeelden zijn. We spiegelen ons aan anderen en we zien veel anderen op televisie, die Droomfabriek waar alles voor het grijpen ligt en iedereen gelukkig is. Dus ja, als we maar vaak genoeg horen dat al onze dromen kunnen uitkomen als we hard werken, dan zullen we erin meegaan, daar ben ik van overtuigd.”

Ok ladies, now let’s get in formation.

Op blame-beyonce.com leest u Clara De Deckers hele verhaal. Ze vertrok op 1 november naar de VS. U kunt haar zoektocht naar Beyoncé ook volgen op onze website.

Tekst Nathalie Le Blanc & Foto’s Fred Debrock

Clara De Decker “Ik weet van mezelf dat ik niet het grootste talent ben, maar ik werk zo hard dat ik mezelf niets kan verwijten. Omdat ik weet dat ik er alleen zal komen door te knallen”

Ignaas Devisch “We denken dat populaire cultuur geen impact heeft, maar dat heeft ze wel degelijk. Op hoe we ons huis inrichten, wat we eten en hoe we ons kleden. Ook op onze dromen”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content