EVEN (GE)ZONDER

Svitlana (44) © Fred Debrock

Vasten als time-out voor lichaam en geest: in de lente verbroederen de religieuze rituelen met Dagen Zonder Vlees en ontgiftende sappenkuren. Wie vast, wil de winter afwerpen en zichzelf resetten. Wij spraken met drie mensen die heel bewust de ontbering opzoeken in tijden van overvloed.

Svitlana (44) vast elk jaar volgens de kalender van de Russisch-orthodoxe kerk

Svitlana groeide op in de voormalige Sovjet-Unie, waar sinds de communistische revolutie van 1917 God niet meer bestond. Toch namen haar ouders het risico om hun dochter te laten dopen. Dat deden ze 200 kilometer van huis, bij een pastoor die erom bekend stond discreet te zijn : hun namen zouden niet gelekt worden aan de overheid. Belangrijk, want zo’n informatie zou hun leven danig kunnen bemoeilijken. “Toen ik dit verhaal voor het eerst hoorde, was ik er diep van onder de indruk”, vertelt Svitlana. “De inspanning die mijn ouders hebben gedaan om hun persoonlijke waarden niet te verloochenen, ontroerde mij.”

“Ik zou mezelf zeker niet strikt religieus noemen, daar ben ik te kritisch voor. Een van mijn beste vriendinnen noemt mij ‘mevrouw waarom’, omdat ik steeds wil weten hoe de vork in de steel zit. Maar ik ervaar wel af en toe de behoefte om even in een kerk te gaan zitten. Het is een plaats waar ik energie kan opdoen, even een pauze kan inlassen in de hectiek van het dagelijkse leven.”

De vastenkalender van de Russisch-orthodoxe kerk is niet eenvoudig : elke dag zijn er andere voorschriften. Soms mag je niets eten, andere dagen enkel rauwe of gekookte groenten. Afhankelijk van de dag mag je die bereiden in olie, en soms mag er wat vis bij. De hele periode is er een verbod op vlees en zuivel.

“Ik vast light, aangepast aan mijn eigen behoeften”, aldus Svitlana. “Ik eet de volledige periode geen vlees, drink geen alcohol en eet zo weinig mogelijk zuivel. Eén jaar heb ik de regels eens strikt gevolgd, maar dat bezorgde mij te veel stress. Ik bekijk de voorschriften nu niet langer als een verplichting maar als een uitnodiging. Gisteren had ik bijvoorbeeld echt nood aan warm eten, hoewel die dag enkel rauwe groenten op de kalender stonden. Ik heb dan een sobere warme maaltijd gekookt : een hartige havermoutpap met rode biet. Ik zie religie als inspiratie om te voelen wat je echt nodig hebt, niet als een rigide handleiding.”

“Wat vasten interessant maakt, is dat het me doet stilstaan bij mijn eigen gedrag. Een periode van begrenzing helpt om even te stoppen, de situatie te bekijken en een bewuste keuze te maken. En dat kan ook betekenen wél een glaasje wijn drinken tijdens de vasten”, lacht Svitlana. “Een paar dagen geleden bezocht ik met mijn collega’s een wijndomein. Die dag heb ik een uitzondering gemaakt en wel alcohol gedronken. Omdat ik de ervaring ten volle wou beleven.”

“Deze periode brengt me terug naar de basis, zowel lichamelijk als spiritueel : het helpt me om na te denken over wat voor mij belangrijk is. Zo krijg ik het gevoel meer te hebben met minder. Tijdens de vasten voel ik me lichter, in mijn lichaam en in mijn hoofd.”

Linda (64) vast tweemaal per jaar volgens de principes van dokter Mayr

Al 31 jaar lang volgt Linda één – en soms zelfs twee keer – per jaar een intensieve vastenkuur. Dat doet ze volgens de principes van dokter Mayr, een Oostenrijkse arts uit de vorige eeuw. Mayr was ervan overtuigd dat een gezond maag- en darmstelsel de basis is voor een energiek leven. De kuur is dan ook gericht op het zuiveren van het spijsverteringssysteem door rust, ontgifting en vasten. “Vandaag en ook de volgende drie dagen eet ik niets”, vertelt Linda wanneer we haar opbellen. “Dat is vrij extreem, maar ik ben dan ook een ancien. Het vasten tijdens een Mayrkuur verloopt altijd onder begeleiding van een dokter, die kijkt naar wat jouw lichaam nodig heeft.”

Tijdens het vasten verblijft Linda aan zee, samen met een aantal andere deelnemers. Een team van dokters en begeleiders staat klaar om het vasten in goede banen te leiden. Iedereen heeft de week op voorhand zijn voeding al aangepast : een dieet van minder vezels om de darmen rust te gunnen. De hoofdkuur in groep bestaat meestal uit één of meerdere dagen niet eten in combinatie met beweging in de openlucht. Terug thuis bouwen de deel- nemers het eten van vezelrijk voedsel weer op. “Met volle aandacht eten is essentieel”, merkt Linda op. “Als je bewust eet, voel je beter wanneer je voldaan bent. Vaak eten we te snel en te veel. Goed kauwen is ook belangrijk : zo verlicht je het werk van je spijsvertering.”

“Vasten is een manier om de zelfgenezingskracht van je lichaam te stimuleren”, meent Linda. “Dat klinkt je misschien wat zweverig in de oren, maar ook de conventionele wetenschap ziet steeds meer heil in vasten. Vorig jaar nog ontdekten dokters, na een internationale studie waar ook het UZ Leuven aan deelnam, dat kinderen op intensieve zorgen sneller genezen als ze weinig of geen voedsel krijgen. De hypothese van de onderzoekers : vasten alarmeert het lichaam en zet zo systemen in gang die het herstel boosten.”

“Toen ik in 1991 voor het eerst zo’n vastenkuur deed, was ik mentaal en fysiek een wrak. Ik ben ervan overtuigd dat ik er nu niet meer zou zijn, als ik niet was beginnen vasten op regelmatige basis. Voor mij is zo’n kuur het equivalent van een verre reis, ik kom opgeladen terug. Mensen vragen me vaak waar ik op vakantie ben gegaan. Ze schrikken als ik vertel dat ik gewoon naar zee ben geweest, maar wel zonder te eten (lacht).”

“Het vasten is een vertrekpunt : het heeft geen zin om nadien de teugels opnieuw te lossen en je oude gewoontes weer op te nemen. Ik eet bewust het hele jaar door veel groenten en fruit en kook altijd verse maaltijden. Ik probeer ook veel te bewegen en drink elke ochtend een glas warm water om de dag te starten. De Mayrkuur zet me telkens opnieuw op weg. Het is een actieve manier om voor mijn gezondheid te zorgen en om mijn lichaam te resetten, waardoor ik mijn gezonde levensstijl nadien makkelijker kan volhouden.”

Joris (34) onthoudt zich elk jaar één maand van suiker en alcohol

Al drie jaar lang schrapt Joris tijdens de maand februari suiker uit zijn dieet. De aanleiding was een reportage waarin programmamaker Tim Verheyden dertig dagen afkickt van suiker. “Ik besefte dat ik echt verslaafd was aan zoet. Als ik bij mensen ging eten vroeg ik na het hoofdgerecht rechtuit of er geen dessert was. Best gênant eigenlijk. Als het op zoete dingen aankomt, kan ik geen maat houden. Het is onmogelijk om twee koekjes te eten en de rest van het pak in de kast te stoppen.”

De eerste twee jaar ging Joris voor de strikte aanpak : “Ik las alle etiketten en at werkelijk niets waar toegevoegde suiker in zat. Ik kon ’s middags geen broodje halen want in alle afbakbroodjes zit suiker, ook in etenswaren waar je het niet zou verwachten, zoals hesp, chips en bijna alle bereide maaltijden. Om suikervrij te eten moest ik eigenlijk alles vers klaarmaken : dat betekende een rigoureuze planning van alle maaltijden. Als ik het echt te kwaad kreeg, dat bakte ik een appeltje in de pan. Van die gekaramelliseerde partjes fruit kon ik dan echt genieten : op dat moment is dat het summum van zoetheid.”

Het effect van de ban op suiker bleek opmerkelijk. “Ik ben een slechte slaper maar voor het eerst sinds lang sliep ik veel beter en dieper. Ik had ook meer energie als ik wakker werd.” Maar toch wordt Joris niet verleid om zijn suikervrij bestaan ook na de vastenperiode voort te zetten. “In zekere zin is mijn zelfverklaarde vasten een manier om mijn schuldgevoel af te kopen, heel katholiek eigenlijk (lacht). Het is veel gemakkelijker om een maand een extreem regime te volgen dan een jaar lang gematigd te eten. Net na de onthoudingsperiode ben je veel bewuster bezig met je voeding. Maar naarmate het jaar vordert, steekt mijn hang naar zoet opnieuw de kop op, en daar weersta ik niet aan. Tot ik de volgende keer weer op de resetknop duw.”

Vanaf het tweede jaar besloot Joris de uitdaging nog groter te maken en onthield hij zich in februari ook van alcohol. “Niet drinken is vooral so- ciaal heel bevreemdend. Laat op café blijven plakken is opeens een pak minder aantrekkelijk als je nuchter naar zatte gesprekken luistert. Je voelt beter hoe moe je bent, dus meestal ga je om middernacht gewoon naar huis. Door je te onthouden merk je pas hoe alcohol in onze maatschappij verweven zit : elke gelegenheid is goed om een glas te drinken. Ik moet me ook standaard de eerste dertig minuten van de avond aan iedereen verantwoorden voor mijn plat watertje.”

“Ik heb niet zo’n probleem met wilskracht”, lacht Joris. “Als ik aan mezelf wil bewijzen dat ik het kan, zal ik niet opgeven. Het is me dus ook altijd 100 procent gelukt. Behalve het eerste jaar, toen viel er net een weekendje Barcelona met een groep vrienden in die periode. Omdat ik de feestvreugde niet wou bederven, heb ik voor dat weekend een uitzondering gemaakt. Maar ik ben dan wel één week langer doorgedaan met het vasten. Als straf inderdaad, alweer die katholieke boetedoening.”

“Vanaf dit jaar heb ik mijn aanpak versoepeld. Ik drink nog steeds geen alcohol maar wat betreft de suiker hanteer ik een meer intuïtieve aanpak. Ik eet niets zoets, dus geen frisdrank of desserts, maar ik ga niet meer alle producten scannen op toegevoegde suiker. Charcuterie bijvoorbeeld valt in de categorie hartig en dat eet ik nu gewoon wel, ook al weet ik dat er toegevoegde suiker in zit. Dit regime maakt het mogelijk om wel samen met vrienden te eten. Maar ergens knaagt het ook, alsof het niet helemaal écht is. De extreme versie geeft me meer voldoening.”

Tekst Barbara Serulus & Foto’s Fred Debrock

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content