Wat is een goed kinderboek ? Geen eenvoudige vraag, maar sommigen zitten dichter bij het antwoord dan anderen. Anthony Horowitz bijvoorbeeld, een van ’s werelds meest succesvolle jeugdschrijvers.

Dat Anthony Horowitz’ boeken bij kinderen in de smaak vallen, is een understatement. Van zijn reeks over Alex Rider alleen zijn wereldwijd twaalf miljoen exemplaren verkocht. De auteur blijft er bescheiden bij. “Succes is onzichtbaar”, zegt hij in het Conradhotel in Brussel. “Wat bijblijft, zijn de honderden ouders die me komen vertellen dat hun kind begon te lezen dankzij mijn boeken. Dat ik die rol gevonden heb, is zonder twijfel dé verwezenlijking van mijn leven. Ik geloof in de kracht van geletterdheid. Als kind was lezen mijn rijkdom, mijn schuilplaats. Zonder literatuur heb je geen achterland, geen referentie, geen steun voor wat je ook doet in je leven.”

“Maar”, voegt hij er meteen aan toe, “lezen is geen vitaminepil, iets dat je moet aanvinken op de takenlijst van het leven. Ik zal tegen kinderen nooit die vreselijke woorden uitspreken ‘dat lezen goed voor ze is’. Het is de snelste manier om ze te doen stoppen. Ik houd er ook niet van om de les gelezen te worden. Het enige wat ik doe, is gepassioneerd zijn, mijn enthousiasme over boeken proberen over te brengen.”

Die passie sluipt ook in uw boeken.

Anthony Horowitz : This is going to be fun, dàt gevoel wil ik mijn lezers geven. Zeker de boeken rond Alex Rider hebben een don’t-let-you-go-quality. Als ik schrijf, herinner ik mezelf eraan dat kinderen druk bezet zijn. Ze kunnen televisie kijken, gamen, huiswerk maken, rondhangen met vrienden, een balletje trappen. Daarom stel ik me voor dat er uit een boek twee handen moeten komen die het kind vastgrijpen. Ze zeggen : ‘En nu de volgende zin ! En de volgende !’

Is veel actie de sleutel ?

Er zitten emmers actie in mijn boeken, maar de essentie is story. Als je één ingrediënt van een goed kinderboek moet noemen, is het narrative flow, een locomotief die het hele boek voorttrekt. Je moet je als lezer afvragen : Wat gaat er nu gebeuren ? Oh God, hoe geraakt hij hier ooit uit ? Je hebt er geen idee van hoe minutieus ik mijn verhalen construeer. Ik plan elke zin, maak bijbehorende tekeningen, schrijf elk woord met de hand.

Laat die structuur genoeg ruimte voor improvisatie ?

Ik wil mezelf blijven verrassen. Kinderen houden van de Alex Rider-formule. Ze kennen de personages, de gadgets, de hele wereld. Maar ik blijf zoeken naar hoe ik toch telkens iets anders kan doen. Ik verklap je iets over boek negen (dat in 2011 verschijnt) : in de eerste zeven hoofdstukken komt Alex niet eens voor…

Veel kinderboekenseries zien er geen graten in om in herhaling te vallen.

Ik weet het. Heel wat reeksen doen het goed maar zijn eigenlijk repetitief. De stiel is me te dierbaar om zulke boeken te schrijven, maar ik heb er geen bezwaar tegen dat anderen het doen. Als kinderen ervan genieten, is dat geweldig. Twintig jaar geleden dacht ik er anders over, maar nu geloof ik dat elk boek dat een kind aan het lezen krijgt, een goed boek is.

Blijft een goed boek overeind in deze multimediale tijden ?

De snelheid waarmee kinderen moeten opgroeien en de explosie van andere media bedreigen het lezen een beetje. Maar je zult me nooit horen zeggen dat kinderen meer boeken moeten lezen en minder computergames moeten spelen. Ze hebben tijd voor allebei. Groenten zijn veel gezonder voor mij dan chocoladekoekjes, maar ik eet ze allebei. Er is wel een verschil : een computergame daagt je intellectueel nauwelijks uit, terwijl je voor een boek je geest op de meest creatieve manier moet gebruiken. Het komt maar tot leven dankzij je verbeelding.

Kunnen we die verbeelding aanleren ?

Goede vraag. Lezen is een spier die oefening vergt. Dat is de meerwaarde van de Alex Rider-boeken : ze zijn makkelijk te lezen. De plot is snel, er zijn geen lange beschrijvingen, er is voldoende spanning. Elk mogelijk struikelblok zou voor een minder goede lezer een excuus zijn om te stoppen.

Hoe belangrijk is humor ?

Veel van mijn boeken zijn humoristisch en ik wil er zo nog meer schrijven, maar bij Alex Rider heb ik beslist het aantal grapjes terug te schroeven. Er overkomen Alex vreselijke dingen, en ik krijg steeds meer het gevoel dat hij daardoor een bedachtzamer personage wordt. Hij vraagt zich altijd af : waarom ik ? De echte sleutel tot het succes van die boeken is dat Alex eigenlijk geen spion wil zijn. En daar vereenzelvigen kinderen zich mee.

Hoe vat u de psychologie van een veertienjarige ?

Ik heb Alex gecreëerd, dus is het een makkie te weten wat er in zijn hoofd omgaat. Dat lezers zijn avonturen beleven alsof die hen zelf overkomen, is deels toevallig. Alex is gewoon a real kid. Belgische, Britse, Amerikaanse kinderen herkennen allemaal iets in hem. Hij maakt verschrikkelijke dingen mee. In boek negen wordt hij zich pijnlijk bewust van de val waarin hij zit. Ik moet mezelf er altijd aan herinneren dat het fun moet blijven, maar dit verhaal kon maar op één, donkere manier eindigen. Het zal mensen choqueren.

Is u nog nooit verweten dat uw werk te angstaanjagend of gewelddadig is ?

Ik zorg ervoor dat het geweld nooit walgelijk wordt, dat leerkrachten en bibliothecarissen mijn boeken met een gerust hart in hun collectie kunnen zetten. In mijn dertig jaar als schrijver heb ik maar één klacht gekregen, over een horrorverhaal. De meeste ouders vertrouwen me. Trouwens, kinderen de stuipen op het lijf jagen is zoals ze in het spookhuis duwen. Er springen demonen en monsters tevoorschijn, er zijn scherpe bochten, maar het kind weet dat op het einde de deuren weer opengaan. We houden ervan een beetje bang gemaakt te worden.

Moet een boek inhoudelijk relevant zijn ?

Ik speel in op de actualiteit. Zo stelt Crocodile Tears(het pas verschenen achtste deel over Alex Rider) de internationale hulpverlening in vraag. Je kunt geen dertig jaar schrijven zonder een wereldbeeld te delen, maar ik hoop dat ik nooit preek. Er is inhoud, maar je mag die ook negeren.

Hoe belangrijk is het taalgebruik ?

Elk woord wordt door miljoenen kinderen gelezen. Als ik er een kan vinden van twee in plaats van vijf lettergrepen, kies ik dat. Ik doe er alles aan om slechte taal te vermijden. Een zin moet elegant zijn, uitgebalanceerd. Maar ik beweer geen seconde dat mijn boeken literaire waarde hebben. Ze zijn entertainment. Alex Rider zal niet overleven zoals de grote literatuur. Wat ik doe, heeft nu zijn leven, en dat is goed. Jonge mensen vertellen me soms dat ze door mij beïnvloed zijn. Dat te horen, is het enige goede aan oud worden. (glimlacht) Lezen gaat in verschillende stadia van grootsheid. Je moet ergens beginnen. En misschien is dat bij mij.

–

Crocodile Tears, Anthony Horowitz, Clavis, 416 p., 19,95 euro, ISBN 978-90-448-1301-2.

Door katrien steyaert – Foto’s diego franssens