Van Spanje tot Californië, van Argentinië tot Canada, steeds meer sterrenarchitecten tekenen kathedralen voor de druif. Zo’n ‘design winery’ van de architecturale avant-garde lijkt in niets op een archetypisch Frans chateau.

Bilbao zonder het Guggenheim. De gedachte lijkt nu haast even provocerend als het design van Frank Gehry’s museum zelf bij de inauguratie. Het bouwwerk als bestemming op zich, een typevoorbeeld van geslaagde citymarketing, gaf de grijze havenstad een nieuw elan.

Ook hedendaagse wijnboeren erkennen het imagovestigende belang van een hoogstaand vlaggenschip. Zowat de helft van de winnaars van de Pritzker Prize, de hoogste eer in architectuur, mocht het voorbije decennium een wonderlijke wijntempel ontwerpen.

Op een uur rijden van Bilbao opende vorig jaar de Ciudad del Vino, het opmerkelijke onderkomen van bodega Marqués de Riscal, hoogvlieger van de Spaanse riojawijnen. Onder het kenmerkende Frank Gehrydak, een evocatie in titanium en glas van de chaotische golfbeweging waarmee wijn in een glas vloeit, huisvest ‘het chateau van de 21ste eeuw’ een luxehotel met 43 kamers, een gastronomisch restaurant en een wellnesscentrum in het teken van vinotherapie. Met een investering van tientallen miljoenen mikt de Stad van de Wijn niet alleen op wijnliefhebbers en designaficionado’s, maar ook op het grote publiek. Wijn moet je tegenwoordig immers niet alleen drinken, maar vooral ook ervaren, liefst aan den lijve. De laatste generatie wijnhuizen biedt veel meer dan een klassieke rondgang door de kelders en een proeverij in een al dan niet strak vormgegeven tasting room. Zo propageert Loisium Kellerwelt, in het plaatsje Langenlois in het noordoosten van Oostenrijk, zich als de ideale bestemming voor een wijnavontuur, zelfs mét kinderen. In het extravagante bezoekerscentrum, een gedeconstrueerde kubus getekend door Steven Holl (bekend als winnaar van de architectuurwedstrijd voor het Casino in Knokke), ervaar je wijn met alle vijf zintuigen. Bezoekers kunnen picknicken tussen de wingerds, loungen in de wijnbar, overnachten in het hotel of zich onderdompelen in de wijnbaden van de wellness.

Pioniers in de woestijn

Herzog & de Meuron, bekend van Tate Modern in Londen, waren midden de jaren negentig de eerste A-list-architecten die een wijnhuis onder handen namen. Dominus Winery in Californië, het eerste Amerikaanse exploot van de Zwitsers, lijkt te verdwijnen in het landschap. Functioneel minimalisme, met ter plekke gevonden bouwstenen. Om het snikhete woestijnklimaat van de Nappavallei te neutraliseren, vormen stalen manden gevuld met lokale basaltrots een huls rond de wijnmakerij. Het baanbrekende ontwerp kun je enkel vanaf de highway bewonderen.

Van een vergelijkbare primaire kracht getuigt het Argentijnse Septima, een opmerkelijke symbiose van modernisme en traditie. In Mendoza inspireerden de architecten Eliana Bórmida en Mario Yanzón zich op de eeuwenoude pirca-bouwtechniek van de Inca’s, waarbij natuursteen uit de Andes gestapeld wordt volgens de tradities van de Huarpes-stam.

Zwaartekracht werkt

Ecologisch verantwoorde productie is dé trend van de laatste jaren. Alois Lageder, die tien jaren geleden de historische Tenuta Löwengang in het Zuid-Tiroolse Magrè vernieuwde, geldt als een pionier van de duurzame en bio-organische wijnbouw. Zonne-energie, warmterecuperatie en waterrecyclage – kortom een zo laag mogelijk energieverbruik – vormen het uitgangspunt. De zwaartekracht laten werken, zodat de druif op elke (lagere) verdieping een bewerking ondergaat, biedt uitkomst.

Vrachtwagens op het dak lossen de oogst in de kuipen van Bodega Portia, het paradepaardje van de Grupo Faustino, de grootste uitvoerder van Rioja Gran Reservas. Form follows function in de half ondergrondse vleugels van de driepuntige ster, een ontwerp van Sir Norman Foster.

Ook in de Riojaregio tekende Zaha Hadid voor het eerbiedwaardige wijnhuis López de Heredia een gigantische decanteerkaraf onder een glazen afdak. Het contrast tussen Hadids organische modernisme en de traditionele methodes van de wijnmaker, die sinds 1877 nauwelijks veranderd zijn, verbluft.

Voor Acquevite Nardini, sinds 1779 moeder van alle grappa’s, ontwierp Massimi-liano Fuksas in Bassano del Grappa (Veneto), twee glazen bollen boven een artificiële canyon : een hommage aan de distilleerkolf. In Toscane bouwde Renzo Piano een halve toren (La Casa del Vino).

Ondertussen laten Franse wijnbouwers het geslaagde huwelijk tussen architectuur en wijn grotendeels aan zich voorbijgaan. Noord-Spanje zet de trend. De golvende tempel van Santiago Calatrava, visitekaartje van Bodega Ysios (Laguardia, Rioja Alavesa) groeide op korte tijd uit tot een bestemming op zich.

Architect-van-het-Jaar Estudio Barozzi Veiga werkt aan het nieuwe hoofdkwartier van Ribera del Duero, in Roa, Burgos. De drastische transformatie en uitbreiding met nieuwe kantoren gebouwd in lokale steen, kenmerken het zelfvertrouwen van deze streek, die sinds kort de tweede meest verkopende wijnregio van Spanje is.

Door Jo Fransen