Hij is politiek filosoof, mensenrechtenactivist en jongerenwerker in Brussel. Bovenal is hij een man met een missie : het huidige cynisme bestrijden en opperen voor een liefdessamenleving.

Zie maar dat ik er lachend opsta, want ik wil zeker geen doembeeld oproepen”, zegt hij na afloop van ons gesprek tegen de fotografe. Dat klopt absoluut. Bleri Lleshi gelooft in de liefde als tegengif voor onze angstige samenleving.

Bent u optimistisch over de toekomst ?

Ik ben optimistisch, ja. Een van mijn lievelingsgezegden is : ‘Optimisme is een morele plicht’, al weet ik dat het niet makkelijk is om vandaag optimistisch te zijn. We leven niet alleen in tijden van angst, zoals ik in mijn boek beschrijf, maar ook in tijden van cynisme. Cynisch zijn is cool, een optimist wordt weggezet als een naĆÆeveling. Ik sta middenin de Brusselse realiteit, ken de armoede en uitsluiting van de Brusselse jongeren, heb zelf armoede, racisme en discriminatie meegemaakt. We moeten dat cynisme bestrijden, maar dat wil niet zeggen dat de problemen – van mensen zonder papieren tot de middenklasse die harde klappen krijgt – niet moeten benoemd worden.

Optimisme is nodig in de strijd voor een beter leven, we moeten het concept van toekomst en hoop terugkrijgen. Ik organiseerde een jaar lang debatten met jongeren over hun toekomstvisies omdat daar veel te weinig over wordt nagedacht.

Waarom gebeurt dat zo weinig ?

Ons politiek systeem zit zodanig in elkaar dat enkel het nu telt. Zo goed als alle politieke partijen in zo goed als alle landen willen aan de macht blijven, dus concentreren ze zich op het heden. Ik wil niet gezegd hebben dat het vroeger allemaal beter was, maar ik heb voor De neoliberale strafstaat (Lleshi’s vorige boek, red.) gekeken naar interventies in het parlement in verschillende landen en ik verzeker je : in de jaren ’50 en ’60 was men wĆ©l bezig met beleidsmaatregelen op lange termijn. Die langetermijnvisie is veel minder belangrijk geworden. Met beleidsplannen over hoe je de huisvestingsproblematiek de komende dertig tot vijftig jaar aanpakt, heb je de mensen niet mee. Onze samenleving moet zo snel gaan dat daarin alleen het nu telt. Dat is problematisch.

Brussel is een laboratorium voor de toekomst, schrijft u in uw jongste boek.

Dat is zo. Ik was recent in AlbaniĆ«, waar ik de helft van mijn leven heb doorgebracht. Tirana is een heel interessante stad, maar toen ik er rondliep, ontbrak er iets : diversiteit. Dat deed iets met me. Voor mij is de diversiteit van Brussel een onmisbaar deel van mij geworden. Al die verschillende talen, mensen, religies, culturen, visies, problemen, oplossingen… het zit allemaal in Brussel. Ik vind het dan ook erg jammer dat de stad geen project heeft om die diversiteit te benutten. Steeds meer landen en steden gaan zo’n mix hebben als hier, laten we elke groep dan zijn eigen parallelle structuren opzetten of zetten we een gezamenlijke structuur op ? Dat soort vragen wordt veel te weinig gesteld.

Begrijpt u dat sommigen die diversiteit als een bedreiging zien ?

Ik begrijp dat, want dat krijgen we van kleins af mee. We zeggen tegen onze kinderen : “Kijk uit voor de vreemden”. Het zit diep in ons dat de ander een dreiging is. Ik was recent bij mijn tante en oom in AlbaniĆ« en al heel snel ging het gesprek over Brussel. Ik had het over de Brusselse Marokkanen en mijn tante maakte de opmerking : “Dat is een slecht ras”. Nu, ik was vijf jaar niet op bezoek geweest, ik wou niet meteen gaan bekvechten, ik heb me ingehouden om haar niet op haar plaats te zetten. Later kwam haar dochter langs met haar twee zonen, die in Amerika zijn geboren. Op een bepaald moment zei mijn tante iets over zwarten en de kleinzoon antwoordde : “That’s racist.” Toen ben ik wĆ©l tussengekomen. “Je bent nooit het land uit geweest, je hebt nooit een Marokkaan ontmoet, wat weet jij over hen ? Hoe kun je zeggen dat het een slecht ras is ?”, heb ik gezegd.

Dat is ook hier een steeds groter probleem : veel Vlamingen komen amper in contact met mensen met een allochtone achtergrond.

Inderdaad. Nadat ik met mijn tante had gesproken, bleek dat haar info van de televisie kwam : ze ziet dat er in Brussel mensen zijn die naar het Midden-Oosten gaan vechten, en dus staan of vallen alle Marokkanen daarmee. Je ziet dus hoe snel wij een bepaald beeld construeren. Maar er zijn ook Marokkanen die wereldkampioen taekwondo zijn of die De slimste mens ter wereld winnen. Waarom wordt die kant niet belicht ? De meerderheid probeert een goed leven te leiden, maar die nuanceringen worden te weinig gezien en daardoor zien we hen als een bedreiging. Het is ook jammer voor zij die er zo over denken, want ze leven vanuit een negativiteit, vanuit het gevoel dat ze bedreigd worden.

‘Een samenleving waarin angst heerst, heeft geen toekomst’, schrijft u. Na wat er op 22 maart gebeurd is, leven veel mensen in angst. Heeft het huidige model bijgevolg geen toekomst ?

Kijk, angst drijft mensen uit elkaar en isoleert. Wanneer dat gebeurt, is het heel moeilijk om te participeren en verbinding te vinden met elkaar. Mensen die depressief zijn of een burn-out hebben, vinden het niet makkelijk om eruit te komen, net omdat hun angst hen isoleert. Is het dat wat we willen ? Ons isoleren van onze naasten ? Daarom zeg ik : als dat is waar we naartoe willen – en voor een deel zitten we er al middenin – dan zijn we zonder toekomst. Mijn alternatief is liefde.

Maar hoe creĆ«ren we zo’n liefdessamenleving ?

Mijn verhaal van de liefdessamenleving wordt wel eens als naĆÆef gezien, maar dat is niet terecht. Ik ben blij dat ik steeds meer boeken zie van auteurs die alternatieven aanreiken voor onze maatschappij, zoals Het klein verzet van Tine Hens of Dit is morgen van Thomas Decreus en Christophe Callewaert. Met liefde alleen gaan we er niet komen. Ik kan een alleenstaande moeder niet zeggen : als je van je kind houdt, komt alles goed. We moeten naar de socio-economische context kijken en zo de beweging maken van een angst- naar een liefdessamenleving. Maar hoe die precies in elkaar zit, kan ik niet zeggen.

Wat u wel zegt : we moeten in de toekomst af van het neoliberalisme.

Door het neoliberalisme zijn er enorm veel mensen met een depressie of een burn-out, ja. Dan stel ik me de vraag : moeten we wachten tot we zoiets zelf meemaken om in te zien dat het systeem fout is ? Als zelfs het IMF het neoliberalisme kritisch bekijkt en zegt dat het tot ongelijkheid leidt, dan zegt dat veel.

Wat stelt u voor ?

We moeten naar een systeem waar we fundamentele waarden centraal stellen. Om te beginnen : herverdeling van rijkdom. Er is zoveel rijkdom – 62 mensen bezitten evenveel als 3,6 miljard anderen. Hoe kan het dat dat kapitaal ergens ligt te rotten en niet gebruikt wordt voor onderwijs, jobs en huisvesting ? Waarom niet de rijkdom taxeren zodat de breedste schouders de zwaarste lasten dragen ?

U maakt van liefde een concreet toekomstproject.

Ja. Liefde is een politieke daad. Ware liefde begint met een bewuste keuze. Ik ben jongerenwerker geworden uit liefde en omdat ik de moeilijke realiteit zag – 1 op 3 jongeren leeft in armoede, er is 26 procent schooluitval, 40 procent jongerenwerkloosheid. De tweede stap is in actie schieten. Dan krijg je een verdieping van je liefde : iets goed doen voor anderen is ook goed voor mij, want engagement maakt me sterker. Zo ontwikkel je tenslotte verantwoordelijkheid Ć©n jezelf als mens. Of je nu leerkracht, advocaat of verpleegkundige bent, als je in je werk uitstraalt dat je om de ander geeft, krijg je zelfrespect en zelfvertrouwen terug. En dat kun je doorgeven. Angstige collega’s geven angst door, liefdevolle geven liefde door.

Niet alleen liefde, ook zelfliefde is belangrijk tegen het opkomende narcisme, zegt u.

Het narcisme neemt toe en dat heeft zware gevolgen. De druk die het legt bij jonge mensen, is ongelooflijk. Ze moeten er mooi uitzien en perfect handelen… Er zijn zelfs mensen die vakanties faken terwijl ze geĆÆsoleerd in hun miserabel appartementje zitten, gewoon omdat ze foto’s van anderen zien die hen onder druk zetten om hetzelfde te beleven. Voor mij zijn narcisten mensen die een tekort aan zelfliefde hebben en dat willen compenseren. Ik wil die zelfliefde recupereren, wil af van de idee dat het slecht is. Om in staat te zijn van iemand te houden, moet je van jezelf houden. Elk van ons heeft minstens Ć©Ć©n persoon lief. Dat betekent dat we de capaciteit hebben om lief te hebben en dat ook kunnen benutten voor anderen.

Hoe maken we die stap ?

Door het zo concreet mogelijk in te vullen. De kans is groot dat leerlingen die met liefde opgroeien dat zullen overbrengen als ze later zelf kinderen hebben. We denken vaak dat het slecht gaat – er gaan zelfs stemmen op over een derde wereldoorlog – maar er is ook veel goed nieuws. Alleen wordt dat niet gehoord.

Want de media voeden het angstdiscours, merkt u op.

Absoluut. Het is alsof alleen slecht nieuws verkoopt. Ik heb op mijn Facebookpagina een paar maanden lang alleen maar positief nieuws gedeeld. Wel, er was echt een honger naar.

Dat positieve nieuws is deel van de realiteit, het is geen uitzondering. De wereld is niet om zeep, zeker niet als we meer toekomstgericht handelen en denken.

Tot slot : welke positieve tekenen ziet u voor de toekomst ?

Ik zeg vaak : alle kleintjes samen maken het verschil. We verwachten dat een Bernie Sanders het gaat doen, maar zo werkt het niet. Gelukkig is hij niet verkozen, want hij kan veel meer doen door een beweging op gang te brengen. In het land van het kapitalisme zegt de helft van de jongeren daar tĆ©gen te zijn, dankzij Sanders. Dat zegt heel veel. Maar de meest inspirerende voorbeelden zijn de kleine. Een vrouw van 101 die haar flat geeft aan een Syrisch gezin ; de man van Loubna, de Brusselse leerkracht die omkwam in de aanslagen in Brussel, die kiest om mensen lief te hebben in plaats van haat te koesteren tegenover degenen die zijn vrouw dat hebben aangedaan ; een 25-jarig Brussels meisje dat naar Silicon Valley trekt omdat zij met een app iets wil doen tegen de werkloosheid in de Arabische wereld… Dat zijn mijn inspiratiebronnen. Dankzij zulke mensen kunnen we ons engageren voor de toekomst.

Liefde in tijden van angst is verschenen bij Epo.

Tekst MichaĆ«l De Moor & Foto’s Debby Termonia

“We moeten het concept van toekomst en hoop terugkrijgen”

“Het zit diep in ons dat de ander een dreiging is”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content