Lovenswaardig natuurlijk, de emancipatie van het dier. Een teken van beschaving ook. Maar gaan we met heupprotheses, tandenbeugels, personal trainers, designoutfits en vijfsterrenhotels voor viervoeters niet net een natte neuslengte te ver in onze liefde voor Bonzo en Minoes ?

Trouble mag op haar twee oren slapen. Met 12 miljoen dollar op haar bankrekening, geërfd van bazinnetje Leona Helms- ley kan de maltezer zich een levenslange voorraad gourmet hondenvoer veroorloven. Plus een 14 karaat gouden halsband van Gucci, een garderobe van Burberry en een wekelijkse verwenbeurt in een chic hondenbeautysalon waar parfum in geluidloze spuitbussen gebruikt wordt zodat het beestje niet schrikt tijdens het verstuiven. Mocht het schoothondje toch een neurose opdoen, dan kunnen er allicht een paar sessies bij de hondenfluisteraar af.

Wat bezielde de schatrijke Amerikaanse vastgoedmagnaat Helmsley eigenlijk om haar troetelbeest tot haar belangrijkste erfgenaam te maken ? Wilde ze haar kleinkinderen een peer stoven en aldus haar reputatie als Queen of Mean eer aandoen ? Of zat van alle levende wezens op aarde het wollige gezelschapsdier haar echt het meest aan het hart gebakken ?

De statistieken liegen er niet om : ook Belgen houden van beestjes. Volgens de recentste cijfers telde ons land in 2004 1.064.000 honden en 1.954.000 katten. Dat betekent dat één gezin op vijf minstens één hond bezit en één op vier minstens één kat. Het reële aantal honden en katten in ons land ligt nog hoger, want zwerfdieren, viervoeters in dierenasielen, -pensions en -winkels werden niet meegerekend. Wat opvalt : hoe armer, hoe meer honden en katten. En jawel, kinderloze gezinnen hebben aanzienlijk meer viervoeters dan andere. Mocht er nog iemand aan twijfelen : de dierenbusiness is booming. Alles bij elkaar besteedden de Belgen in 2004 liefst 757 miljoen euro aan huisdieren. En nee, het zijn niet alleen honden en katten die onze affectie opwekken. Zag ik onlangs in Man bijt hond geen jonge vrouw die helemaal van streek was toen haar kameleon Elvis het tijdelijke voor het eeuwige verwisselde ? Een kameleon begot, hoeveel aanspraak heeft een mens daaraan ? Wat niet wegneemt dat Elvis nu in haar salon prijkt, opgezet en nog iets koudbloediger dan in de oorspronkelijke uitvoering. Nu hoor ik de laatste te zijn die daar lacherig over doet. Wie was het die ei zo na begon te hyperventileren toen op haar eigenste terras een kauw een pril duivenjong te grazen nam ? Eten en gegeten worden, geboren worden en sterven, het is één van de onomstotelijke en tegelijk banale wetten van de natuur. En door zo irrationeel en eigengereid in te grijpen, bezorgde ik dat arme duivenjong ook nog eens een veel langere doodsstrijd dan wanneer ik die kauw gewoon z’n gang had laten gaan.

Het beest in jezelf

Allemaal de schuld van Darwin natuurlijk. Met zijn evolutietheorie bracht hij mens en dier dichter bij elkaar en zette hij de deur wagenwijd open voor het antropomorfisme. Want kijk, apen gebruiken instrumenten, dolfijnen communiceren met elkaar, olifanten blijken een gevoel van identiteit te hebben. Voor elke menselijke eigenschap vinden we bij diersoorten wel iets dat er verdacht sterk op lijkt. Die toegenomen empathie met al wat op vier poten loopt en bij uitbreiding ook met al wat kruipt, zwemt en fladdert, is een goede zaak. Het wordt in toenemende mate onbeschaafd gevonden om dieren te pijnigen en te doden voor louter amusement, ook al zijn de lokale verschillen op dat gebied nog altijd groot. Hoe verklaar je dat in Groot-Brittannië wreedheid tegenover dieren systematisch bestraft wordt, terwijl ze het in Latijnse landen lang zo nauw niet nemen ? Stieren-, honden- en hanengevechten, ze horen zeker niet overal tot de folklore. Maar goed, algemeen kun je stellen dat dieren er op vooruitgaan. Uitstervende soorten worden beschermd, er zijn natuurreservaten waar all creatures great and small hun gang kunnen gaan. Gaia voert onder andere actie tegen medische proeven op primaten, tegen het onverdoofd castreren van biggen, het leed van kippen in legbatterijen en van paarden en runderen op veemarkten, tegen kermisattracties met dieren, het dwangvoederen van ganzen… In Antwerpen is er een schepen voor dierenwelzijn, in Nederland heeft de Partij voor de Dieren twee zetels in de Kamer, een unicum in Europa. Niet alleen de fractie, ook de zes medewerkers zijn vrouwen. Van de 8000 leden/donateurs van de partij is 55 procent vrouw. Vrouwen en dieren één front ? Maar ook bij intellectueel Nederland kon de partij op bijval rekenen. Maarten ’t Hart was lijstduwer en uit een recent interview in Humo bleek dat zowel Harry Mulisch als A.F. Th. van der Heijden voor de PvdD gestemd hadden. In datzelfde interview uitte Mulisch zijn liefde voor de teckel Schloempie met wie hij als baby nog in de box had gezeten en die later door de Duitsers werd doodgeschoten. Toen was hij pas echt anti-Duits geworden, zo bleek. En wie de auteur van enige ironie verdacht, kwam bedrogen uit. Het was iets evolutionairs, meende hij, op zo’n moment werd het beest in jezelf aangetast. Als een gek had hij lopen huilen, iets wat hem niet was overkomen toen zijn vader en moeder of wie dan ook stierf.

Mee in bed

Ja, het is me wat met de dierenliefde. Nutsdieren werden huisdieren en vervolgens steeds meer vermenselijkt tot gelijkwaardige wezens die mee aan tafel zitten of zelfs in bed mogen en op hun verjaardag een kaartje krijgen. En vanzelfsprekend zijn ze de projectie van de levensstijl van hun eigenaar. Ruim een derde van alle honden en katten zijn net zo obees als baasje of vrouwtje. Maar geen nood : zoals we uit allerlei reality shows weten zijn dierenklinieken tegenwoordig bijna even goed uitgerust als algemene ziekenhuizen. Ontroerend toch hoe baasje er alles voor over heeft om zijn zieke troetelbeest weer op te kalefateren, tot het bittere einde als het moet. Of het voor een oude afgeleefde hond wel zo prettig is om een bestraling of chemokuur te ondergaan ? Hoe ook, het is baasje dat beslist. Want dat is de kern van de verhouding tussen mens en dier : de mens heeft de macht. Macht die hem in staat stelt om onschuldige, weerloze wezens te koesteren, maar ook om ze te pijnigen of schandelijk te verwaarlozen als hem dat zo uitkomt. Anderen gebruiken dan weer dieren om hun gebrek aan macht te compenseren : schriele mannetjes die zich achter vervaarlijke pitbulls of rottweilers verschuilen. Seks met dieren, nog zoiets. Vergezocht, denkt u ? Kijk op Google naar de dierenporno-hits : gigantisch. Zoöfielen gebruiken trouwens dezelfde argumenten als pedofielen : dat de dieren er geen last van hebben, het zelfs leuk vinden.

Een spinnende partner

Maar laten we het netjes houden. Hoe nobel op het eerste zicht ook, dierenliefde heeft vaak iets egocentrisch. In een tijd van wegwerprelaties en non-communicatie (in weerwil van alle snufjes van moderne technologie) zoeken veel volwassenen soelaas in de minst confronterende aller stabiele relaties : die met een dier. In Groot-Brittannië worden ze catwomen genoemd : jonge single vrouwen die al hun affectie op een spinnende partner richten. In een typisch pets and the city-reclamespotje voor kattenvoer komt een glamoureuze jonge vrouw thuis na een drukke dag op kantoor. Haar kat komt haar tegemoet gelopen met het enthousiasme en de toewijding van een minnaar uit een Boeketreeksromannetje. Ze neemt hem in haar armen, kijkt diep in zijn ogen, innig verstrengeld lopen ze naar de keuken… Een hond is nog een veel simpeler wezen : geef hem eten en drinken en een plek om te slapen en hij is je maatje voor het leven. Spreekt niet tegen, heeft nooit een slechte bui, gaat altijd even enthousiast kwispelend achter die stok aan, voor de honderdste keer als het moet. Als Boelie trouwer is dan baasje of vrouwtje, is het dan een wonder dat echtscheidingen tegenwoordig vaak tot echte dogwars leiden ? De gespecialiseerde bladen hebben er een vette kluif aan : Kirsten Dunst en Jake Gyllenhaal ruzieden over Atticus, hun Duitse herder. Toen Drew Barry- more van Tom Greene wegliep, eiste ze het hoederecht over labrador Flossie op. Terriër Norman hielp Jennifer Aniston over haar breuk met Brad Pitt heen.

Ook vaste prik in de boulevardbladen van tegenwoordig : wat lacherige berichten over de excessen van dierenvrienden in Hollywood. Leonardo DiCaprio die zijn poedel in een peperdure Louis Vuitton Sac Chien vervoert, Sigourney Weaver die haar lievelingshond met een jasje van sabelbont verwende. Er zijn datingsites en gespecialiseerde uitvaartondernemingen voor troeteldieren. Voor Britney Spears, Paris Hilton, Tori Spelling en co zijn minihondjes dan weer niet meer of minder dan een modeaccessoire, een keffende handtas zeg maar.

Zoötherapie

Een mens kan daar zijn schouders bij ophalen. Wie gaat een eenzaam oudje z’n trouwe metgezel ontzeggen ? Contact met huisdieren geeft een gevoel van veiligheid, zou zelfs goed zijn tegen hoge bloeddruk. Ook in de psychiatrie wint zoötherapie meer en meer veld.

Maar onze liefde voor de dieren heeft ook veel irrationele trekjes. Zo zijn veel dierenliefhebbers fel gekant tegen de excessen van de bio-industrie, maar relatief weinigen zijn consequent en worden vegetariër. Zelf zou ik het nooit over mijn hart krijgen om een ree of een everzwijn om te leggen, maar tegen een smakelijk boutje op mijn bord zeg ik niet nee, ook al omdat zo’n beest voor het in de pan belandde waarschijnlijk een prettig leven had. Soms zijn goede bedoelingen niet genoeg, zoals het incident met de vale gieren afgelopen zomer bewees. Maar helemaal fout loopt het als dierenvrienden terroristen worden zoals de ALF-militanten en daarbij mensenlevens in gevaar brengen, of wanneer ze het leven van een laboratoriumrat hoger schatten dan de genezing van een kanker- of parkinsonpatiënt. In de grote animal farm hier op aarde moet iedereen zijn plaats kennen.

Door Linda Asselbergs I Illustratie Inge Bogaerts