Louise O’Neill over verkrachtingscultuur: ‘Er bestaan geen perfecte slachtoffers’

Louise O'Neill © Anna Groniecka
Anke Wauters
Anke Wauters Journaliste Knack Focus en Knack Weekend

In de documentaire “Het Nadeel Van De Twijfel” werpt Panorama een blik op de juridische implicaties van een verkrachting. Het probleem staat ook internationaal op de agenda. De Ierse schrijfster Louise O’Neill bracht in september Asking For It uit. “Ik wil met mijn boek een conversatie starten over verkrachtingscultuur.”

Voor het duidingsprogramma Panorama blikten Phara de Aguirre, Dirk Leestmans en Jeremy De Rycke “Het Nadeel Van De Twijfel” in, een rake reportage over verkrachting. Door schaamte of uit angst om niet geloofd te worden of klem te komen zitten in eindeloze juridische procedures, doen slachtoffers van seksueel geweld vaak geen aangifte bij de politie. Bovendien is het enorm moeilijk om een verkrachting te bewijzen, toont de documentaire, want vaak is het woord tegen woord en krijgt de beklaagde daarbij het voordeel van de twijfel.

Een ding is duidelijk: we moeten dringend op een andere manier praten over seksueel geweld. Misdaden tegenover vrouwen zijn nog steeds niet altijd prioritair. Iedereen – mannen en vrouwen – verdient het nochtans om te leven in een wereld waarin een nultolerantie heerst tegenover grensoverschrijdend gedrag of misbruik, een wereld zonder blurred lines en gevaarlijke dubbele standaarden.

Cover 'Asking for it'
Cover ‘Asking for it’Ā© –

Slutshaming: het schandpaalnagelen van vrouwen die open zijn over hun seksualiteit. En victimblaming: de schuld voor seksueel geweld in de schoenen van het slachtoffer schuiven. Dat zijn de twee zware onderwerpen die de Ierse Young Adult-auteur Louise O’Neill op de korrel neemt in haar beklijvende roman Asking For It. “Verkrachting is altijd de schuld van de verkrachter.”

Die boodschap brengt Louise O’Neill in Asking For It: “Ik wist dat veel mensen een ervaring hebben met wat ik ‘vage instemming’ noem: je komt in een seksuele situatie terecht komt waarmee je op dat moment eigenlijk niet op de correcte manier kan omgaan. Omdat je te jong bent bijvoorbeeld, of omdat je gedronken hebt. Ik wil met mijn boek een conversatie starten over verkrachtingscultuur en die moeilijke kwestie van instemming. En bovenal wil ik jonge mensen op een meer bedachtzame manier aan het denken zetten over het onderwerp.”

Perfecte slachtoffers

De populaire Emma, het hoofdpersonage in O’Neills roman, heeft een verwerpelijk karakter: ze steelt, liegt, vloekt, is geobsedeerd door haar looks en springt niet in de bres voor haar vriendinnen. Omdat ze niet wil dat mensen haar een saaie muurbloem vinden, experimenteert ze onder groepsdruk met drugs. Zo hoopt ze twee vliegen in Ć©Ć©n klap te doden, namelijk een cool imago cultiveren en de aandacht trekken van een stoere gast waar ze een oogje op heeft. Emma wil, meer dan wat ook, dat iedereen haar adoreert.

Omdat ze zich wil bewijzen, doet Emma echter dingen die ze anders misschien niet zou doen. Dat is volgens schrijfster Louise O’Neill een groot deel van het probleem: “Aan meisjes wordt geleerd om andere mensen tevreden te stellen, om aardig en sympathiek te zijn, om rekening te houden met de gevoelens van anderen en om voor de goede vrede te zorgen. Dit maakt het vrouwen van alle leeftijden moeilijk om duidelijke grenzen te stellen, om nee te zeggen wanneer ze zich ongemakkelijk voelen bij een situatie en om zichzelf op de eerste plaats te zetten.”

Wanneer ze – ladderzat, luid en high – door verschillende jongens misbruikt wordt op het feestje stel je onvermijdelijk de vraag: heeft Emma hier haar verdiende loon gekregen? Op die manier ben je als lezer eigenlijk medeplichtig aan het proces van victimblaming en word je geconfronteerd met hoe overtuigend je eigen vooroordelen kunnen zijn. Dat was de bedoeling van O’Neill: “Ik wou een personage creĆ«ren dat niet zo sympathiek is. We zijn gewoon aan de ‘perfecte slachtoffers’, maar die bestaan niet. Ik wou dat de lezer Emma niet aardig zou vinden zodat ze naar het einde toe tot de gruwelijke ontdekking komen dat ze onbewust de schuld voor haar verkrachting in haar schoenen schuiven.”

Schuld en schaamte

Aanvankelijk ziet Emma niet in dat ze verkracht is en maakt ze zich eerder zorgen over reputatieschade. Er verschijnt een virale Facebookpagina waarop expliciete foto’s van de nacht gepubliceerd worden en haar vriendinnen keren haar de rug toe. Ze verwijten Emma losbandigheid en zijn van mening dat ze zelfs geniet van de aandacht. Dat gedrag is volgens Louise O’Neill niet vreemd. “Ik denk dat meisjes in exact dezelfde patriarchale samenleving opgroeien als jongens en daarom is het niet verrassend dat ze sommige van die waarden opnemen”, verduidelijkt de auteur, “Het idee dat slachtoffers van seksueel geweld zelf verantwoordelijk zijn wordt meisjes met de paplepel ingegeven, dus is het niet verwonderlijk dat zoveel meisjes het ook echt geloven.”

Als Emma uiteindelijk met veel moeite erkent wat haar is aangedaan, is dat nog maar het begin van haar miserie. Emma ziet hoe haar familie lijdt onder de situatie: haar vader misloopt een belangrijke promotie en het marktkraampje van haar moeder trekt geen klanten meer. De dorpssfeer is een belangrijk element in dit verhaal: Emma kan niet meer de straat op zonder nagewezen te worden door sissende stoeploerders.

Maar ook de rest van de wereld staat klaar met een oordeel. De internationale media buigt zich over de zaak en het publiek verdeelt zich in twee kampen, verzameld onder eigen hashtags: voor of tegen Emma. Bovendien breken talloze opiniestukken en publieke figuren een lans voor de betrokken jongens: hun leven is verwoest door het verhaal van Ć©Ć©n meisje. “Ik vond het heel belangrijk om te tonen hoe Emma worstelt met schuldgevoel tegenover haar omgeving”, vertelt O’Neill, “Ik heb gesproken met veel mensen die verkracht zijn en elk verhaal was heel verschillend, maar het ene gemeenschappelijke punt was altijd dat gevoel van schuld en schaamte dat ze achteraf met zich meedroegen.”

Het boek spint verder op dat schuldgevoel en pagina per pagina breek je een beetje: Emma vroeg natuurlijk niet om de verkrachting. Niemand doet dat. “Geen enkele vrouw vraagt het om verkracht te worden, ongeacht haar outfit, hoeveel ze gedronken heeft en hoe vaak ze al seks had. Verkrachting is altijd de schuld van de verkrachter”, pleit O’Neill. Met Asking For It legt Louise O’Neill de vinger op de wonde: het is zo belangrijk dat we hierover blijven praten tot we alle Emma’s van deze wereld het gevoel geven dat ze hun verhaal kunnen doen en dat ze ook geloofd zullen worden. Dat ze met andere woorden het voordeel van de twijfel krijgen.

Anke Wauters

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content