Wat Greenpeace beter had gezegd met Maya (maar wat ondergesneeuwd raakte door de tabak)

De verontwaardiging over de nieuwe campagne van Greenpeace is groot, ook al was het punt dat de organisatie wou maken lang niet onterecht. ‘Moeten dergelijke producten worden aangeprezen door een figuurtje dat kinderen associëren met alles wat goed en mooi is?’

Een zeemzoet spotje voor – zo leek het – Maya de Bij-sigaretten zette Vlaanderen in rep en roer. De verontwaardiging was echter niet geadresseerd aan de marketingafdeling van Studio 100, wel aan Greenpeace zelf. De campagne trapte heel wat ouders op hun hart: het leek door het filmpje alsof de met liefde en vlees belegde boterhammetjes even onverantwoord zijn als je kinderen sigaretten meegeven als vieruurtje. Meteen kwam er een relativeringsmachine in werking: zo erg kan dat vleesje toch helemaal niet zijn? Diezelfde ouders aten het als kind tenslotte ook en zijn ook groot geworden. De conclusie dat de hele campagne van Greenpeace bij de haren getrokken is, is dan niet moeilijk te maken.

En dat is jammer, want hoewel de Maya-sigaretten als analogie voor Maya-worst een buitenproportionele uitvergroting zijn, is er wel degelijk iets te zeggen over die laatste soort producten. De kalkoenworst met extreem vrolijke bij op de verpakking bevat 67 procent kalkoen. De rest van de ingrediënten is vulsel: water, olie, zout, zetmeel, suiker en allerhande E-nummers. Moet een dergelijk fabrieksproduct worden aangeprezen door een figuurtje dat kinderen associëren met alles wat goed en mooi is?

Wat Greenpeace beter had gezegd met Maya (maar wat ondergesneeuwd raakte door de tabak)

Een blik op de nieuwe voedingsdriehoek doet alleszins denken van niet. De Hoge Gezondheidsraad adviseert om dit soort producten zo weinig mogelijk te eten en meer te kiezen voor onbewerkt basisvoedsel. Want vergis je niet, dit debat gaat eigenlijk niet over vlees, of toch amper. (Oké, zo onderhand kennen we de gevolgen van de intensieve veeteelt wel en uiteraard kunnen we ons afvragen of we willen dat de wereld waarin we onze kinderen opgroeien lijdt onder ontbossing, vervuiling en dierenmishandeling, maar au fond gaat het hier niet over vlees.) Dit debat gaat over hevig bewerkte producten die worden aangeprezen door kinderhelden. En die zijn er in alle vormen en maten: van charcuterie over koekjes tot frisdrank.

Dit is hoe het is: grote ondernemingen gebruiken je kinderen om meer winst te maken. Dat is een economisch basisprincipe waar ze natuurlijk recht op hebben, maar je kan je wel afvragen of we niet wat meer verantwoordelijkheidszin moeten verwachten, zeker wanneer het bedrijf in kwestie producten verkoopt voor een kwetsbaardere groep.

Elke ouder weet ten slotte hoe het gaat in de supermarkt: kindje ziet iets dat het herkent, kindje wil het. Je moet als ouder soms een hart van steen (en stalen zenuwen) hebben om je oogappels daar iets te ontzeggen, maar als je het in je winkelkarretje laadt, ben je in de val gelopen die de marketingdienst van die onderneming voor jou heeft uitgestippeld. Als Studio 100 nu boos is en excuses eist van Greenpeace, is dat misschien deels wel omdat het bedrijf niet geassocieerd wil worden met roken, maar deels ook omdat het een winst generende markt bedreigd ziet. Dat is het triestigste aan hoe de Greenpeace-campagne nu wordt onthaald: bedrijven als Studio 100 ontsnappen nu grotendeels aan elke vorm van kritiek.

De veiligheidsnormen voor autostoeltjes zijn een pak strenger dan jaren geleden, maar aan de boterhammendozen wordt niet geraakt

Een deel van de schuld daarvan ligt bij Greenpeace zelf: doordat de organisatie de focus legde op het kankerverwekkende aspect van bewerkt vlees, kan daarop voortgeborduurd worden. En het is nu eenmaal geweten dat roken een pak risicovoller is voor de gezondheid dan af en toe een stuk vlees eten. Aangezien dat wetenschappelijk vastligt, is het dus gemakkelijk om de overige argumentatie van de natuurbeweging ook van tafel te vegen.

Dit debat zou echter niet alleen over de eventuele ontwikkeling van kanker mogen gaan. Meer zelfs: dat dreigt maatregelen rond dit soort producten enkel op de lange baan te schuiven, want meer onderzoek blijft altijd nodig voor harde conclusies, en zonder harde conclusies durven maar weinig beleidsmakers machtige industrieën voor het hoofd te stoten.

Opmerkelijk is overigens dat eenzelfde tactiek eerder al werd aangewend door de tabak- en pesticidenlobby: zolang er geen honderd procent zekerheid was over de kankerverwekkende eigenschappen van hun producten, bleven ze de twijfel voeden, zodat het niet over andere zaken hoefde te gaan waar meer duidelijkheid over was. Terwijl die er wel waren toen het nog ging over tabak of bepaalde pesticiden en die er nu ook zijn: de Hoge Gezondheidsraad is er duidelijk over dat je beter niet elke dag bewerkte voeding eet.

‘Maar wat mogen we dan nog wel’, hoor ik jou en Gwendolyn Rutten al denken. Wel, zo moeilijk is het stiekem allemaal niet. Om maar iets te zeggen: Belgische kinderen eten veel te weinig groenten en fruit. Uiteraard hoeft niet elke betroken ouder zich nog eens om te scholen tot diëtist, maar de basis van gezonde voeding vertrekt nog steeds vanuit die voedselgroep.

Was wat meer nuance op zijn plaats geweest? Misschien, maar de omstreden Maya-campagne helpt wel om dit op de agenda te krijgen. En dat is hoognodig

Het blijft opmerkelijk hoeveel emoties (vlees) eten losweekt. Ouders worden zo vaak opgezadeld met schuldgevoelens en angsten om toch maar het beste te kiezen voor hun kinderen, maar van zodra het over eten gaat, schreeuwen we moord en brand. De veiligheidsnormen voor autostoeltjes zijn een pak strenger dan jaren geleden, maar aan de boterhammendozen wordt niet geraakt.

Was wat meer nuance van Greenpeace op zijn plaats geweest? Dat had de milieuorganisatie ongetwijfeld met minder kwade reacties opgezadeld, maar dan zou ze ook veel minder mensen bereikt hebben. We hoeven zelfs niet hypothetisch te spreken, want deze campagne loopt al langer en we publiceerden daar eerder deze maand hier en hier al genuanceerdere boodschappen over. Een snelle blik in de leescijfers leert echter dat er heel wat minder om die artikels werd gegeven. De omstreden Maya-campagne helpt dus al zeker om dit op de agenda te krijgen.

En dat is hoognodig. Kinderen zijn nu eenmaal gemakkelijk te beïnvloeden. Door de industrie die in jouw koters enkel een marktsegment zien, maar gelukkig ook door een overheid die eindelijk haar verantwoordelijkheid zou kunnen opnemen. In tijden waarin welvaartsziekten welig tieren en er heel wat verwarring heerst over wat nu gezonde voeding is, is het aan onze beleidsmakers om dringend actie te ondernemen en een langetermijnplan uit te werken dat van gezonde voeding de standaard maakt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content