Het opzettelijk uithongeren van burgers moet tot oorlogsmisdaad bestempeld worden en ook als zodanig vervolgd worden. Dat zegt een onafhankelijke VN-mensenrechtenexpert. Het Internationaal Strafhof (ICC) zou dergelijke zaken moeten onderzoeken.
In een nieuw rapport onderzocht Hilal Elver, de speciale rapporteur voor het Recht op Voedsel, het recht op voedsel in oorlogssituaties. Dat leverde een grimmig beeld op van de ergste humanitaire crisis sinds de oprichting van de Verenigde Naties.
‘Anders dan meestal wordt aangenomen, is het aantal directe slachtoffers van gevechten doorgaans relatief klein in oorlogsgebied. De meeste mensen komen om door honger en ziekte’, zegt Elver. Aangezien er veel conflicten gaande zijn in de wereld, is daarmee ook het gebrek aan voedsel gestegen.
Universeel recht
Volgens de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) is het aantal ondervoede mensen in oorlogsgebieden bijna drie keer hoger dan in andere ontwikkelingslanden. In vijf landen waar oorlog heerst, lijden ongeveer twintig miljoen mensen honger. Naar schatting nog eens zeventig miljoen mensen in vijfenveertig landen hebben momenteel voedselhulp nodig, een toename van veertig procent ten opzichte van 2015.
‘Als de internationale gemeenschap dit soort honger niet bestempelt als misdaad tegen de menselijkheid, staat zij het in zeker zin toe’
Aangezien het recht op voedsel universeel is, moeten landen en andere betrokken partijen voorkomen dat voedsel als oorlogswapen wordt gebruikt, zegt Elver. ‘Als er honger ontstaat als gevolg van opzettelijke actie door bepaalde partijen waarbij voedsel als oorlogswapen wordt gebruikt, is er sprake van een internationaal misdrijf en individuele verantwoordelijkheid daarvoor.’
De internationale gemeenschap moet volgens haar duidelijk maken dat er dan sprake is van een oorlogsmisdaad of misdaad tegen de menselijkheid. ‘Als zij dat niet doet, staat zij het in zekere zin toe.’
Jemen
In Jemen nam de ondervoeding drastisch toe sinds het begin van de burgeroorlog in 2015. Daarmee ontstond de ergste humanitaire crisis in de wereld. Naar schatting zestig procent van de bevolking heeft te maken met acute voedseltekorten, een situatie die waarschijnlijk zal verslechteren zonder extra voedselnoodhulp.
Volgens het Wereldvoedselprogramma zijn meer dan drie miljoen kinderen, zwangere vrouwen en zogende moeders acuut ondervoed, waardoor ze vatbaar zijn voor overdraagbare ziekten zoals cholera.
De strijdende partijen hebben een significante rol gespeeld bij de afgenomen beschikbaarheid van voedsel. Zo stelde Saoedi-Arabië een lucht- en zeeblokkade in in het land dat voorheen negentig procent van zijn voedsel importeerde.
Luchtaanvallen door de coalitie richtten ook schade aan in de landbouwsector, zoals bij boerderijen. Daardoor kwam nog minder voedsel beschikbaar. Belegering van steden door Houthi-strijders hindert ook de distributie van voedsel.
Internationaal Strafhof
Ta’izz, de op een na grootste stad in het land, werd een jaar lang belegerd door Houthi-strijders, die blokkades instelden op de toeleveringswegen en daarmee ernstige voedseltekorten veroorzaakten.
Elver zegt dat Jemen een ‘duidelijke situatie’ is waar honger een misdaad tegen de menselijkheid genoemd kan worden, en dat zowel de door Saoedi-Arabië geleide coalitie als de Houthi’s daarvoor verantwoordelijk zijn.
Toch heerst er alom nog straffeloosheid als het gaat om situaties waarin opzettelijk honger wordt veroorzaakt, zegt ze, verwijzend naar het Internationaal Strafhof (ICC), dat tot nu toe niemand vervolgde voor het veroorzaken van zo’n crisis.
Genocidaal wapen
Elver pleit voor de ontwikkeling van internationale juridische standaarden om te bepalen wanneer uithongering een oorlogsmisdaad of misdaad tegen de menselijkheid is, en wil dat de ernstigste zaken door het ICC worden onderzocht om te bepalen of ze tot vervolging kunnen leiden.
De formele erkenning van honger als misdaad kan voorkomen dat regeringen ertoe neigen ‘zich te verbergen achter natuurrampen en soevereiniteit om honger te gebruiken als genocidaal wapen’, staat in het rapport. ‘Je kunt honger zien aan komen’, zegt Elver. ‘Die ontstaat niet in één dag.’
