Gratineren in de oven

De krokante korst van gratins zorgt ervoor dat gerechten niet uitdrogen en ingrediënten hun smaak maximaal behouden. Vier recepten.

Gratins zijn gerechten die in de oven een krokant korstje krijgen, meestal van paneermeel of geraspte kaas. Zo krijgen ze een beschermend laagje dat ervoor zorgt dat de ingrediënten niet uitdrogen en hun smaak maximaal behouden.

Gratineren is een bereidingswijze waardoor een meestal reeds gaar gerecht in de oven een goudbruin korstje krijgt. Vaak zijn het gerechten in ovenschotels, die men eerst bestrooit met geraspte kaas en/of paneermeel, vervolgens bedekt met enkele klontjes boter en dan zo’n tien minuten in een hete oven plaatst. De grote Franse leermeester Escoffier (1846-1935) maakte onderscheid tussen de volledige gratins, de snelle gratins, de lichte gratins en het glaceren, wat eigenlijk een soort snel gratineren is.

Het eerste type gratin vereist de meeste zorg en duurt het langst om te maken, omdat het hoofdbestanddeel rauw is en een totale bereiding zal moeten ondergaan. Het garen van de ingrediënten moet dan gelijklopen met het inkoken van de saus en het vormen van een korst en dat is echt geen sinecure. Voor een volledige gratin is het daarom raadzaam het gerecht op een rooster te plaatsen of in een bain-mariepan.

Bij een snelle gratin (gaat men op dezelfde wijze te werk, maar nu wordt het hoofdbestanddeel (bv. witloof met ham en kaas) altijd van tevoren gegaard, zodat het er om gaat zo snel mogelijk een korst te vormen. Het voordeel van een snelle gratin is dat men de basisbereiding volledig op voorhand kan klaarmaken om het gerecht tien minuten voor het opdienen nog even in een hete te oven te gratineren.

Dat geldt ook voor de lichte gratin, die vooral geschikt is voor deegwaren als macaroni, lasagne, noedels, gnocchi enz… Tot de lichte gratins rekent Escoffier ook gevulde groenten, zoals gevulde tomaten, courgettes, aubergines en grote champignons.

In de calorierijke klassieke keuken was het gebruikelijk om het gerecht, voordat het strooisel werd aangebracht, eerst te bedekken met kaassaus (mornaysaus). Deze werkwijze wordt nog toegepast in enkele gevallen, zoals bij gegratineerde bloemkool of gegratineerd witloof, of prei met ham.

Ook voor nagerechten

De gekendste en populairste gratin is de gratin dauphinois , die gemaakt wordt door rauwe aardappelen in dunne schijfjes te snijden, deze in een beboterde en een met knoflook ingewreven gratineerschotel te leggen, te kruiden met peper, nootmuskaat en zout en te overgieten met een mengsel van melk of room en eieren. Dan komt er gemalen gruyère over en gaat alles 40 à 50 minuten in de oven.

Er zijn heel wat ingrediënten die zich goed voelen onder een gouden ovenkorstje, zoals mosselen of oesters. Men kan de gratintechiek ook gebruiken voor nagerechten, zoals gegratineerde peren met Pineau de s Charentes of een gratin van exotische vruchten in vanillesaus of een gratin van frambozen in sabayon.

Gratins werden tot enkele jaren terug altijd bereid in vuurvaste recipiënten, die direct op tafel werden gezet. Tegenwoordig worden gratins ook wel individueel op borden in de oven geplaatst. In dat geval is het belangrijk dat men het bord of de schotel met boter insmeert, anders blijven de ingrediënten plakken. Wanneer men een gerecht onder de grill plaatst voor een goudbruin korstje, moet het binnenste al warm zijn, behalve bij zo’n lekkere, zoete crême brûlée , die vanboven warm en krokant moet zijn en koud en zacht vanbinnen.