Dierlijk én verfijnd. Mannelijk én vrouwelijk. Leder heeft een geur die ons graag op het verkeerde been zet. Hij is niet bedoeld om iedereen te plezieren en staat meer dan ooit voor lef. Dankzij leder kunnen moderne en zelfverzekerde vrouwen eindelijk een lange neus maken naar overdreven girly geurtjes.
Het was liefde op het eerste gezicht. Toen Christine Nagel voor de allereerste keer het malse doblisleder streelde, leek dat uiterst zachte kalfsleer haar liefkozing te beantwoorden. Een magisch moment. Sinds die ontmoeting in de geheime ‘lederkelder’ van Hermès zijn de parfumontwerpster en haar stukje doblisleder onafscheidelijk. Overviel haar bij het uitbalanceren van de geur-akkoorden voor Galop – het nieuwe damesparfum van de zadelmaker – een moment van twijfel, dan hoefde Christine Nagel maar aan het staaltje doblisleder onder in haar handtas te voelen om opnieuw het verbluffende genot van die wederzijdse ontdekking te ervaren. “Ik zal dat heel bijzondere gevoel nooit meer vergeten”, aldus de parfumontwerpster van het Parijse modehuis. “Als parfumeur associeerde ik leder met mannen, met viriliteit. Bij Hermès gaat er van vrouwelijkheid steevast iets tactiels uit, omdat Hermès een maison de la main is. Plots symboliseerde dat doblisleder – zo soepel dat Marlène Dietrich er avondjurken van liet maken – in mijn ogen die vrouwelijkheid.”
“Doblisextract als dusdanig bestaat niet. Ik had aan mijn leveranciers kunnen vragen om er een aftreksel van te maken, gewoon door restjes leder in alcohol te dompelen, die daar maanden in te laten weken, het mengsel te glaceren en te filteren en dan te zien wat dat opleverde”, aldus Christine Nagel. “Maar dat vond ik een te letterlijke benadering, die maar één dimensie van het leder zou prijsgeven: de geur. Ik wou op een of andere manier ook uitdrukken hoe zacht het leder aanvoelt.”
Verstandshuwelijk
Leder en parfum, in dit geval was het pure liefde. Een mens zou bijna vergeten dat deze twee historische emblemen van luxe en elegantie lange tijd een verstandshuwelijk aangingen, uit pure noodzaak : de meester-leerlooiers namen vroeger hun toevlucht tot essences om de stank te maskeren van de dierenhuiden waar ze net de laatste hardnekkige flarden vlees van hadden afgeschraapt.
Dankzij die essences bewaarde het leder ook beter. In Spanje ging de voorkeur uit naar rozenwater, amber, kamfer, ceder-essence en muskus. In Italië waren voor-al amandel, iris, viooltjes en civet in. In de zestiende en zeker in de zeventiende eeuw was men dol op geparfumeerde handschoenen, een trend gelanceerd door Catharina de’ Medici. Grasse werd de hoofdstad van dit heel bijzondere ambacht, dat in 1614 officieel werd erkend door de invoering van de titel ‘meester-handschoenmaker-parfumeur’. In 1791 werd de gilde ontbonden. Vanaf dan wijdde men zich nog enkel aan de parfumkunst. Pas tegen het einde van de achttiende eeuw werd de geur van leder opnieuw een bron van inspiratie voor de ontwerpers van herenparfums.
“Wat men destijds ‘leder’ noemde, was altijd een constructie. Eigenlijk was het veeleer een manier om houtige akkoorden aan te wenden”, weet Pablo Perez, directeur van de Haute Parfumerie-afdeling van Senteurs d’Ailleurs. “Een van de grondstoffen was berkenschors, wat de Kozakken gebruikten om hun laarzen waterdicht te maken.” (Inmiddels is berkenschors verbannen uit de catalogus met grondstoffen omdat het toxisch is – komt de naam berkenschors nog in een compositie voor, dan gaat het beslist om een synthetische vervanger.) Ook de heel aparte geur van de balletschoenen in soepel leder van Diaghilevs dansers in de Opéra Garnier, zette de Parijse beau monde aan het dromen. Volgens de legende zou die geur zelfs aan de basis liggen van het beroemde parfum ‘Cuir de Russie’, door Ernest Beaux in 1927 gecreëerd op verzoek van Gabrielle Chanel. Doelgroep : de dames die in de ban waren van Chanels op herenmode geïnspireerde garçonnestijl.
De scherpte en de zweem van dierlijkheid die van het leder uitgaan, verklaren ten dele waarom het in de jaren tachtig uit de gratie valt. Door zijn karakter wordt leder een van de favoriete ingrediënten van ‘nicheparfumeurs’.
Die springen er aanvankelijk behoedzaam mee om, zelfs in damesparfums, die er extra diepgang door krijgen. Om het lederakkoord moderner te maken, wordt het bon ton om het aan te vullen met bloemen, specerijen en zelfs fruit. Suderal, een synthetische geurstof die naar suède ruikt, helpt de scherpe hoekjes af te ronden. “Vandaag gebruikt men leder op een andere, meer intimistische manier”, stipt Pablo Perez nog aan. “Als het akkoord terug op de voorgrond treedt, ruikt het echt opnieuw naar een dierenhuid. Neem nu ‘White Suede’ uit de collectie Private Blend van Tom Ford : zacht en rond als een streling. ‘Tuscan Leather’ daarentegen ademt een veel klassiekere kijk op leder. Da’s een parfum voor ‘venten’. Ruw. Krachtig.”
Legitiem door lederwaren
Het lederspectrum blijft uitbreiding nemen. Natuurlijk zijn er, zoals bij Ralph Lauren of Maison Margiela, nog ouderwetse herenparfums te vinden, geïnspireerd op de chique clubs met fauteuils waarvan het leder door de jaren is gepolijst. Merken die een reputatie hebben opgebouwd met lederwaren, ontlenen daaraan dan weer de legitimiteit om parfums te lanceren met een hart van en voor leder. Denk bijvoorbeeld aan het Milanese Bottega Veneta, dat zich positioneert als erfgenaam van de Italiaanse meester-lederfabrikanten. In 2011 kwam dit merk met een eerste eau de parfum. Een oriëntaalse, lederachtige chypregeur, heel eenvoudig ‘Bottega Veneta’ gedoopt. Sindsdien probeert het merk in al zijn varianten op die eerste, geconcentreerde geur uiting te geven aan “de soepelheid en de sensualiteit van de lederwaren waaraan het merk zijn reputatie dankt.” Eenzelfde aanpak bij Loewe: het Spaanse merk verrijkt de basisnoot van al zijn parfums met een exclusief ‘Loeweleder-akkoord’.
Ben Gorham, de charismatische baas van Byredo: “Leder bestaat in zo’n breed scala aan variëteiten dat er evenveel olfactorische interpretaties van bestaan als er parfumeurs zijn.” Vanuit die vaststelling lanceerde hij een trio Night Veils, een heuse caleidoscoop van dierlijke en verfijnde geuren waarin het leder van handschoenen, laarzen of een zadel doorklinkt. Wanneer Jacques Cavallier-Belletrud op 2 januari 2012 als meester-parfumeur aan de slag gaat bij Louis Vuitton, weet ook hij dat hij op een dag zal uitkomen bij leder: “Ik wou een fris, dynamisch en schoon lederakkoord. Een akkoord dat doet denken aan het allerbeste leder – glad en helder als de vleeskant – dat ik net had ontdekt in de leerlooierijen naast de ateliers”, zegt hij. Hij laat stukjes leder die normaal gezien worden gebruikt voor de handvatten van koffers en tassen met het beroemde monogram, weken in alcohol. Dat aftreksel op maat is vandaag het stralende middelpunt van twee van de zeven damesgeuren die het merk in september van dit jaar lanceerde. De geur van leder, gisteren nog een antiparfum, stoot vandaag niet langer af, maar trekt aan.
Leder, een handleiding
Het lederakkoord kan verschillende facetten hebben. Alles hangt af van de grondstoffen. Er zijn maar weinig parfumeurs die het aandurven om te vertrekken van in alcohol gedrenkt leder. Leder-akkoorden zijn nu eens in rook, dan weer in tabak gehuld. Doorgaans gaat het dus om een constructie en die is bij elke ‘neus’ anders. De lederakkoorden bevatten essence van stekelige jeneverbes (een boom die in het Middellandse Zeegebied groeit), storax (een hars met een vanilleachtige geur), labdanum, gebrande wierook, immortelle, viooltje of zelfs iris, maar vooral isobutyl quinoline (bekend onder de naam IBQ). Suderal, de geur van een schoenenwinkel zeg maar, tekent tot slot in tal van damesparfums voor het fluwelige karakter van suède.
Tekst Isabelle Willot
De geur van leder, gisteren nog een antiparfum, stoot vandaag niet langer af, maar trekt aan
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
